TEMEL VETERİNER ANATOMİ - Deneme Sınavı - 4

Burun boşluğu, cavum nasi, burun perdesi, septum nasi adı verilen, üzeri mukoza kaplı kıkırdaksal bir yapı ile eşit iki yarıma ayrılır. Her bir yarımın içerisinde kâğıt külahı (ossa turbinata) benzeri yapılar mevcuttur.
Külahsı yapıların üzeri mukoza ile kaplandığında, concha nasalis adı verilir.
Burun boşluğunda üst (concha nasalis dorsalis), orta (concha nasalis media) ve
alt (concha nasalis ventralis) olmak üzere üç konka yer alır. Bu konka’lar arasında üç yol şekillenir. Birinci yol, burun kemiği ile üst konka arasında yer alan meatus nasi dorsalis, bu bölgede koku sinirlerinin hücreleri yer aldığından buraya koku yolu denir. Sinus yolu olarak tanımlanan ikinci yol, meatus nasi medius üst ve alt konka’lar arasında yer alır. Alt konka ile burun boşluğu tabanı arasında yer alan yol, meatus nasi ventralis, solunum yolu olarak isimlendirilir. Mide sondalarının uygulandığı yerdir.

Yutak (pharynx), ağız boşluğu ile yemek borusunu, burun boşluğu ile gırtlağı
(larynx) birleştiren kassal ve zarsal huni şeklinde bir yapıdır. Solunum ve sindirim yollarının kavşak bölgesidir. Boşluğuna, cavum pharyngis denir. Bu boşluğu, yumuşak damak (palatum molle) iki bölüme ayırır. Boşluğun üst bölümünde geniz (nasopharynx) yer alırken, alt tarafında sindirimle ilgili bölüm (oropharynx) yer alır. Burun boşluğu geride, geniz deliği (ductus nasopharyngeus) ile yutağa bağlanır.

Gırtlak (larynx), hava borusunun önünde bulunan ve memelilerde temelini beş
adet kıkırdak (cartilagines laryngis) ile bunları birbirine bağlayan kas ve zarlarının oluşturduğu borusal bir yapıdır. Hava girişini ayarladığı gibi ses çıkarma fonksiyonu da burada olur. Larynx kıkırdaklarının biri çift, diğerleri tektir.

Bunlar;
Epiglottis: Gırtlağı kapar, solunum yollarını yabancı maddelerden korur.
Cartilago thyreoidea (kalkansı kıkırdak): Larynx kıkırdaklarından en büyüğüdür. Gırtlağı alt ve yanlardan sarar.
Cartilago cricoidea (yüzüksü kıkırdak): Şekli mühür yüzüğe benzer.
Cartilago aryhtenoidea (ibriksi kıkırdak): Larynx’in çift olan kıkırdağıdır.

Gırtlak (larynx), hava borusunun önünde bulunan ve memelilerde temelini beş
adet kıkırdak (cartilagines laryngis) ile bunları birbirine bağlayan kas ve zarlarının oluşturduğu borusal bir yapıdır. Hava girişini ayarladığı gibi ses çıkarma fonksiyonu da burada olur.

Bronchus’un devamı olan son kollara bronchulus denir. Bronchulus’ların içerisinde kıkırdak ve salgı bezi yoktur.

Hayvan türlerine göre farklı bir loplanmaya sahiptirler. Loplanma en fazla gevişgetirenlerde, en az tek tırnaklılardadır. At, eşek, zebra, domuz  tek tırnaklı hayvanlar grubunda yer alır. Geviş getiren hayvanlar arasında sığır, manda, koyun, keçi, deve, lama, antilop, geyik, zürafa gibi hayvanlar yer alır.

Lobus medius tek tırnaklı hayvanlarda bulunmaz. Eşek tek tırnaklı bir hayvandır.

Akciğerler göğüs kafesi (cavum thoracis) içinde yer alır. Göğüs boşluğu içindeki akciğerler pleura’nın oluşturduğu çift katlı zardan oluşan kese içinde yer alırlar. Pleura’nın göğüs kafesini örten dış katına pleura parietalis, iç ve akciğeri örten katına ise pleura visceralis denir. Pleura’nın bu iki katı arasında cavum pleurae bulunur. İki akciğer arası boşluğa mediastinum denir. Mediastinum’da kalp, yemek borusu, büyük damarlar, mediastinal lenf yumruları ve sinirler bulunur.

Akciğerler göğüs kafesi (cavum thoracis) içinde yer alır. Göğüs boşluğu, diyafram
(diaphragma) ile karın boşluğundan ayrılmıştır. Diaphragma’nın pozisyonu soluk
alma (inspirasyon) ve vermede (expirasyonda) değişir. Bu nedenle diaphragma en önemli solunum kasıdır.

Vücutta pek az miktarda oksijen depo edildiği için, metabolizmanın sürekliliği hücrelere kesintisiz olarak oksijen sağlanmasına bağlıdır. Hücrelerin çoğu oksijensiz kalınca çok çabuk ölürler. Özellikle beyin hücreleri birkaç dakika içinde tamir edilemeyecek şekilde zarar görürler.

Organizmada oksijenin kullanılması ve karbondioksitin uzaklaştırılması işi birlikte yürür. Karbondioksitin hücre vücut sıvısından uzaklaştırılması zorunludur. Hayvanların oksijen kullanılıp karbondioksit meydana getirmesi ve enerjiyi ATP (adenozin trifosfat) gibi biyolojik olarak kullanabilir şekle dönüştürme sürecini tanımlamak için solunum (respiration) terimi kulanılır.

Gevişgetirenlerde özellikle sığırda burun delikleri ile üst dudak derisi farklılaşarak, merme (planum nasolabiale) olarak isimlendirilen özel yapıyı oluşturur.

Külahsı yapıların üzeri mukoza ile kaplandığında, concha nasalis adı verilir. Burun boşluğunda üst (concha nasalis dorsalis), orta (concha nasalis media) ve alt (concha nasalis ventralis) olmak üzere üç konka yer alır. Bu konka’lar arasında üç yol şekillenir. Birinci yol, burun kemiği ile üst konka arasında yer alan meatus nasi dorsalis, bu bölgede koku sinirlerinin hücreleri yer aldığından buraya koku yolu denir. Sinus yolu olarak tanımlanan ikinci yol, meatus nasi medius üst ve alt konka’lar arasında yer alır. Alt konka ile burun boşluğu tabanı arasında yer alan yol, meatus nasi ventralis, solunum yolu olarak isimlendirilir. Mide sondalarının uygulandığı yerdir.

Yutak (pharynx), ağız boşluğu ile yemek borusunu, burun boşluğu ile gırtlağı (larynx) birleştiren kassal ve zarsal huni şeklinde bir yapıdır. Solunum ve sindirim yollarının kavşak bölgesidir.

II. ve IV. ifadeler gırtlak yapısını anlatmaktadır.

Larynx kıkırdaklarının biri çift, diğerleri tektir. Bunlar;

Epiglottis: Gırtlağı kapar, solunum yollarını yabancı maddelerden korur.

Cartilago thyreoidea (kalkansı kıkırdak): Larynx kıkırdaklarından en büyüğüdür. Gırtlağı alt ve yanlardan sarar.

Cartilago cricoidea (yüzüksü kıkırdak): Şekli mühür yüzüğe benzer.

Cartilago aryhtenoidea (ibriksi kıkırdak): Larynx’in çift olan kıkırdağıdır.

Plica vocalis ses tellerine denir.

Soluk borusu, halka şeklinde, üstte uçları genişleyebilme olanağı sağlamak üzere birbirleri ile karşı karşıya gelen kıkırdaklar (cartilago trachealis) ile bunları birbirine bağlayan ve saran bağ doku kas ve mucosa’dan yapılmış borusal organdır. Kıkırdak yapı organın devamlı açık kalmasını sağlar. Soluk borusunun uzunluğu kıkırdak sayısı ve hayvan türlerine göre değişir. Soluk borusu bulunduğu bölgelere göre, boyun ve göğüs bölgesi olmak üzere iki bölüm halindedir. Soluk borusu akciğerlere girmeden önce göğüs içerisinde iki kola (bifurcatio trachealis) ayrılır. Bu kollar akciğerlerin içine (bronchus principalis dexter ve sinister) girer.

Akciğerler, göğüs boşluğunda bulunan ve burayı hemen hemen tamamıyla dolduran sağ ve sol iki organdır. Sivri ucu öne yönelik bir üçgen prizmaya benzetilebilir. Rengi gülpembedir. Yumuşak adeta süngersi bir yapıya sahiptirler. Suya atıldığında içinde hava bulunduğundan yüzer. Ölü doğanların akciğeri batar. Hayvan türlerine göre farklı bir loplanmaya sahiptirler. Loplanma en fazla gevişgetirenlerde, en az tek tırnaklılardadır.

Sol akciğer (pulmo sinister)

1-  Ön lop (lobus cranialis); gevişgetirenler, etçil ve domuzda parçalı

ön parça (pars cranialis)

arka parça (pars caudalis)

2-  Arka lop (lobus caudalis)

Köpeklerde sağ lobus cranialis’in ucu yuvarlak, sol lobus cranialis’in ucu sivridir. Kedide her iki tarafın ucu sivridir. Ruminant sağ ve sol akciğerinde, etçil ve domuz sol akciğerinde ön lop iki parça halindedir.

Loplanmalar hayvan türlerine göre farklılık- lar gösterdiği gibi, sağ ve sol akciğerler arasında da farklılıklar gösterir. Gevişgetirenlerde sağ ve sol akciğerinde, etçil ve domuz sol akciğerinde ön lop iki parça halindedir.

Göğüs boşluğu içindeki akciğerler pleura’nın oluşturduğu çift katlı zardan oluşan kese içinde yer alırlar. Pleura’nın göğüs kafesini örten dış katına pleura parietalis, iç ve akciğeri örten katına ise pleura visceralis denir. Pleura’nın bu iki katı arasında cavum pleurae bulunur. İki akciğer arası boşluğa mediastinum denir. Mediastinum’da kalp, yemek borusu, büyük damarlar, mediastinal lenf yumruları ve sinirler bulunur.

Gevişgetirenlerde özellikle sığırda burun delikleri ile üst dudak derisi farklılaşarak, merme (planum nasolabiale) olarak isimlendirilen özel yapıyı oluşturur.