TEMEL SÜRÜ SAĞLIĞI YÖNETİMİ

Yemlerde meydana gelen bozulmalar genellikle mikroorganizmalar ile böcek, fare, kuş gibi bazı zararlılar tarafından meydana getirilmektedir. Bozulan yemlerin besin maddesi içeriğinde önemli azalmalar ortaya çıkarken, bunları tüketen hayvanlarda da akut ya da kronik birtakım hastalıklar görülmektedir.

Yem ham maddelerinin fare gibi kemirgenlerce kontamine edilmesi sonucunda, bunları tüketen hayvanlarda Salmonella enfeksiyonları ortaya çıkabilmektedir. Salmonella bakterileri kemirgenlerin hem idrar hem de dıflkıları ile bulaştırılabilir.

Mikroorganizmalar Yemlerde bulunan mikroorganizmaların en önemli gruplarını bakteriler, küf mantarları ve mayalar oluşturmaktadır. Küflenme sonucunda zarar görmüş bir yem önemli bir problemdir. Çünkü bunlar mikotoksikozise neden olabilir.

Yemlerde bulaşıklık yaratan başlıca mikotoksinler Aflatoksinler; başlıca Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus isimli mikroorganizmalar tarafından üretilen bir tür toksine verilen isimdir. Okratoksinler Aspergillus ocraceus ve P. viridicatum isimli iki tür mikroorganizma tarafından sentezlenir. Trikotesenler En önemlileri T-2 toksin, nivalenol ve deoksinivalenol (DON, Vomitoksin)’dür. Zearalenon Fusarium roseum ve diğer Fusarium türleri tarafından oluflturulan bir mikotoksindir. Mısır bu mikotoksinin en önemli kaynağıdır.

Süt sığırı sürülerinde beslenme hataları sonucunda ortaya çıkan bazı beslenme hastalıkları flunlardır: • Yağlı inek sendromu • Ketozis • Son atmama • Rumen asidozisi ve laminitis • Abomasum deplasmanı • Hipokalsemi

ineklerin özellikle kuru dönem olarak adlandırılan ve sağım yapılmayan gebeliğin son iki ayı sırasında yüksek düzeyde enerji içeren rasyonlarla beslenmesi sonucu ortaya çıkan ve yağlı inek sendromu adı da verilen durumdur. Bu tür yağlanma ineklerin süt humması, ketozis, abomasum deplasmanı, retensiyo sekundinaryum (son atmama) ve metritis gibi hastalıklara karşı duyarlı olmasına yol açmaktadır.

Ketozis bakımından pozitif olan ineklerin, az önce söylenen hastalıklar yönünden de incelemeye alınması gerekir. Ketozis; iştahın durması, canlı ağırlık kaybı, süt veriminin düşmesi ve diğer belirtilerle belirginlik kazanır.

Hipokalsemi Aynı zamanda doğum felci veya süt humması olarak da tanımlanan bu hastalık, genellikle doğumu izleyen 6 ila 48 saat içinde kan kalsiyum düzeyinin aniden düşmesiyle ortaya çıkar. Beş yaşından büyük inekler ile yüksek verimli hayvanlar hastalığa karşı oldukça duyarlıdır. Benzer şekilde yüksek kondisyonda bulunan inekler de daha fazla duyarlılık gösterirler. Hasta inekler durgunlaşır, zayışar, arka ayaklarda tamamen felç oluşur, hayvan şuurunu kaybedebilir. Tedavi edilmeyen hayvanlarda 2-24 saat içinde ölüm şekillenebilir.

Sağlıklı bir beslenme yönetimi açısından süt sığırları aşağıdaki gibi gruplandırılabilir: • Laktasyondaki inekler: Yüksek, orta ve düşük verim grupları • Kurudaki inekler: Erken kuru ve geç kuru dönem grupları • Düveler: Genç (tohumlanmamış) ve gebe düve grupları • Genç buzağılar • Süt emme dönemindeki buzağılar

Yemlerde bulunan mikroorganizmaların en önemli gruplarını bakteriler, küf mantarları ve mayalar oluşturmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Aflatoksinler; B1, B2, G1, G2, M1 ve M2 olmak üzere 6 gruba ayrılırlar. Yem ve besin maddelerinde en sık bulunanı aflatoksin B1’dir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Okratoksinler: Aspergillus ocraceus ve P. viridicatum isimli iki tür mikroorganizma tarafından sentezlenir. Düşük sıcaklıklarda toksin sentezleyebildikleri için soğuk iklimli bölgelerde üretilen tahıllar ve bunlardan elde edilen yemler doğal bulaşıktırlar. Okratoksin böbrekte hasara yol açar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Zearalenon: Fusarium roseum ve diğer Fusarium türleri tarafından oluşturulan bir mikotoksindir. Mısır bu mikotoksinin en önemli kaynağıdır. Rasyon kuru maddesinde 4-7 ppm düzeyinde olduğunda dişi sığırlarda düzensiz kızgınlıklara, vulvada ödeme ve döl verimi problemlerine neden olur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Ketozis: Kanda ve idrarda aseton cisimciklerinin bulunması ile karakterize bir hastalıktır. Yağlı inek sendromu; abomasum deplasmanı, retensiyo sekundinaryum (son atmama), mastitis ve rahim iltihabı (metritis) gibi hastalıklarla ilişkili olan bu metabolik hastalık, buzağılamadan hemen sonra süt veriminin pik (en yüksek) dönemine ulaştığı laktasyon başlangıcında ortaya çıkar. Ketozis bakımından pozitif olan ineklerin, az önce söylenen hastalıklar yönünden de incelemeye alınması gerekir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Son Atmama: Genellikle doğum sonrası gözlenen bir olgudur. Ancak iyi bir bakım, sevk ve idare ile bu olgular %10’a ve daha aşağıya çekilebilir. Hastalığın döl verimi üzerine olan negatif etkisi, rahmin normal hale dönmesinin gecikmesi ve kronik metritis oluşumu ile geçici kısırlığa yol açmasıdır. Son atmamanın en önemli nedenlerinden bir tanesi bağışıklık sisteminde görülen yetersizliktir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Buzağılama öncesi kalsiyum bakımından zengin yem verilmesi, süt humması (doğum felci, hipokalsemi) riskini arttırır. Aşırı miktarda kalsiyum (Ca), kemiklerden mineralin mobilize edilmesinde rol oynayan parathormon aktivasyonunun azalmasına yol açar. Doğuma 2-3 hafta kala düşük düzeyde Ca içeren yemler verilmek suretiyle parathormon bezi aktive edilir, böylece hastalığın önüne geçilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Doğum yaklaşırken azaltılan kuru madde tüketimi, doğumla birlikte tekrar artmaya başlar. Doğru cevap C seçeneğidir.

Tipik olarak dışkı rengi, sığırlar taze yeşil otlar yedikleri zaman koyu yeşildir. Eğer hayvanlar kuru ot yiyorlarsa zeytuni kahverengine doğru koyulaşır. İnekler yüksek miktarda tahıl içeren bir rasyon ile beslendikleri zaman, dışkı rengi genellikle zeytin sarısıdır. Koyu renkli ve kanlı bir dışkı sindirim sisteminde dizanteri, mikotoksikozis ya da koksidiozisden ileri gelen bir kanamanın olduğunu gösterebilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Vücut kondisyon skoru kuru dönemde 2,75-3,00 arasında olmalıdır. Erken laktasyon döneminde inekler bir kondisyon puanından daha fazla kondisyon kaybetmemelidir. Bir puanlık vücut kondisyon skoru kaybı 50-60 kg’lık canlı ağırlık kaybının göstergesidir. Bir süt sığırı fizyolojik dönemlerine göre değişmekle birlikte sağlıklı ve verimli bir yaşam sürdürebilmek için yaşamı boyunca 2,5 ile 4 arasında değişen vücut kondisyon skoru değerlerine sahip olmalıdır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Aflatoksin, bafllıca Aspergillus flavus ve Aspergillus parasiticus isimli mikroorganizmalar tarafından üretilen bir tür toksine verilen isimdir.