TEMEL SÜRÜ SAĞLIĞI YÖNETİMİ

Hayvansal gıda üretimi yapılan işletmelerde sürü sağlığı ve yönetiminin temel amacı, müteşebbislere hayvan sağlığı ve hayvansal üretimin devamını ve etkin rekabeti sağlayabilecek ekonomik getirinin sağlanmasıdır. Her zamanki hedef, bir yandan sahip olduğu yüksek etkinliği yeni tekniklerle devam ettirirken, diğer yandan kontrollü ve yönetilebilir bir hayvan sağlığı ve üretimidir.

Sürü sağlığı, çiftlik hayvanları yetiştiriciliğinde verimliliği etkileyen en önemli faktör haline gelmiştir

Çiftlik hayvanları yetiştiriciliğinde teknisyenler boynuz köreltme, kastrasyon ve tırnak kesimi gibi pek çok rutin uygulamayı yapabilecek bilgi ve beceriye sahip olmalıdır. Teknisyenler bu süreçte yoğun tedavinin gereği olan damar içi ilaç ya da sıvı tedavisi gibi uygulamaları yapabilecek nitelikte olmalıdırlar. Gerektiğinde laboratuara gönderilecek farklı materyallerin (kan, süt, yem, su v.b.) toplanmasıyla ilgili gerekli beceri ve bilgiye sahip; nekropsi yi asiste etmek, organ ya da dokulardan ne şekilde numune alınacağı, numunelerin hangi şartlarda laboratuarlara gönderileceği konularında yeterli olmalıdır

Sağlık ve üretim birbiri ile oldukça sıkı ilişkiye sahip unsurlardır. Çünkü hayvansal üretimin maksimize edilebilmesi için sağlık vazgeçilmezdir. Ayrıca sağlık, besleme, genetik yapı, bakım ve besleme gibi pek çok faktörlerle de yakından bağlantılıdır. Ayrıca hava şartları gibi, yönlendirilemeyen bazı koşullar da işletmenin üretim ve karlılığını doğrudan etkileyebilen faktörlerdendir.

Laktasyon: Hayvanların süt verdikleri dönemdir.

Koyun-Keçi yetiştiriciliğnde ekonomik kayıplara neden olan durum doğan kuzu yada oğlakların oranındaki artış değil ölüm oranlarının yüksekliğidir

32/40 = 0.80 (% 80)

Hastalıkların neden olduğu ekonomik kayıplar, mali boyutları değişmesine rağmen başllıca şunlardan oluşur:
• Ölümler • Tedavide kullanılan ilaçlar
• Sürüden çıkarma • Veteriner Hekim ücreti
• Ölü doğum • Canlı ağırlık kaybı
• Süt verimi kaybı • İşçilik
• Karkas ağırlığında düşme • Atılan süt

Sürü sağlığı programlarının başarısızlık sebeplerinden bazıları şöyle sıralanabilir:

Bu tür kayıt sistemleri daha çok gelişmiş ülkelerde ve genelliklede devlet eliyle düzenlenen kayıt sistemlerinden oluşur.Veriler yetiştirici birliklerinin personelince toplanmakta ve sisteme girilmektedir. Destekleme primlerinin dağıtılması, alım-satım işlemleri, mezbahaya sevk ya da hayvan nakli gibi işler bu kayıtlar üzerinden yürütülür

Bakteriyel kaynaklı hastalıklarda genellikle antimikrobiyal ilaçlar kullanılarak hastalığın verimler üzerideki olumsuz etkisi, meydana gelebilecek muhtemel ölümler ya da hastalığın diğer hayvanlara bulaşma ihtimali azaltılmaya çalışılır. Antibiyotikler, viral hastalıklarda meydana gelebilecek bakteriyel kaynaklı sekonder enfeksiyonların önlenmesi amacıyla da kullanılırlar. Henüz hiçbir hastalığın olmadığı bazı durumlarda da antibiyotikler profilaktik amaçlı olarak kullanılırlar.

Çiftlik hayvanları yetiştiriciliğinde teknisyenler boynuz köreltme, kastrasyon ve tırnak kesimi gibi pek çok rutin uygulamayı yapabilecek bilgi ve beceriye sahip olmalıdır. Çünkü rutindeki uygulamalar aslında genel yetiştiricilik pratiği içinde yer alsa da sürü sağlığı uygulamaları için vazgeçilmezdir. Özellikle sığır yetiştiriciliğinde, damızlık değeri yüksek olanlar gibi kıymetli hayvanlar için yoğun bir tedavi süreci vardır. Teknisyenler bu süreçte yoğun tedavinin gereği olan damar içi ilaç ya da sıvı tedavisi gibi uygulamaları yapabilecek nitelikte olmalıdırlar.

Dışarıdan işletmeye getirilen hayvanlar her zaman bazı hastalık risklerini de beraberlerinde işletmeye taşırlar. Bu ihtimal biyogüvenlik(Hastalıkların hayvancılık işletmelerine girişinin ve işletme içinde yayılmasının sınırlandırılması ya da engellenmesi amacıyla uygulanan koruma programı) planlarının sıkı bir şekilde uygulanması zorunluluğunu doğurur

Sıfat sezonu: Koyun ve keçi yetiştiriciliğinde, dişi ve erkeklerin çiftleştirildiği dönem

Üretimi Sınırlandıran Hastalıkların Teflhis ve Tedavisini İçeren Programlar: Düşük üreme etkinliği, düşük ikizlik oranı, yüksek yavru ve anne ölümleri ve iç parazitler üretimi sınırlandıran unsurlardır ve mücadele için sistematik bir plan gerektirir.

Sürüden çıkarma ya da diğer bir ifade ile ayıklama, sürüde istenmeyen hayvanların yetiştirmeden çıkarılmasıdır. Sürüden çıkarma denildiğinde genellikle düşük verimli hayvanların yetiştirme dışı bırakılması akla gelir. Ancak, ayıklamanın bir diğer önemi de işletme de sürü sağlığı programları gereğince alınan tedbirler kapsamında yapılmasıdır. Nitekim bu amaçla sürüden çıkarılan hayvanlar, her zaman düşük verimli olmazlar, kimi zaman da işletmede en yüksek verime sahip olanlar sürüden çıkarılırlar. bazı hastalıkların (abomasum deplasmanı, enfekte olmamış bazı ayak sorunları v.b.) enfektif ya da bulaşıcı bir özelliği olmasa da, gerek tedavilerinin uzun sürmesi gerekse tedavi sonrası hayvanların tekrar toparlanıncaya kadar ki verim kayıpları hatta tedavi sırasında ya da sonrasında ölüm ihtimalinin olması bu hayvanların sürüden çıkarılmasını gerektirmektedir. Bu tür hayvanlar genellikle düşük verimli olduklarından sürüden çıkarılmaları ciddi sorun yaratmaz.

Çünkü yetersiz besleme, uygun olmayan bakım ve idare, kuru dönem bakım ve besleme koşullarının yetersizliği ya da doğum sonrası görülen başka hastalıklar da süt veriminde hafif düşüşler meydana getirebilir.

Kayıt sistemleri, hayvanlara ait verileri tarih sırasına göre kaydetmelidir. Bu veriler, doğum tarihi, doğum ağırlığı, geçirilen hastalıklar, yapılan tedaviler ve uygulanan ilaçlar, üreme göstergeleri (ilk tohumlama yaşları, gebelik başına tohumlama sayısı v.b.) uygulanan aşılar, yapılan diğer uygulamalar (boynuz köreltme, kuyruk kesme v.b.) ve hayvanların karakteristik özelliklerinden oluşur.

Sürü sağlığı programlarının başarısızlık sebeplerinden bazıları şöyle sıralanabilir:

• Veteriner Hekimlerin bilgi ve motivasyonlarının üreticilerin (ya da işletmecilerin) beklentilerini karşılayamaması (ya da tam tersi).

• Veteriner Hekimlerin acil durumlar dışında, düzenli yapılması gereken kontrol ve değerlendirme amaçlı çiftlik ziyaretlerini gerçekleştirmemeleri.

Ürünlerin etkili bir şekilde ekonomik karşılık- larını bulabilmeleri için sağlık ve üretim değerlerinin iyileştirilmesi esastır. Tüm bunlara bağlı olarak da sürü sağlığına yönelik hekimlik hizmetleri; işletme sahiplerinin ihtiyaçları doğ- rultusunda, optimum sürü sağlığını hedefleyen, hastalık önleme ve kontrol programları şeklinde değişim göstermektedir. Sürü sağlığı programları, hayvan sağlığı merkezli uygulamalar olup hastalıkların genel sürü verimliliği açısından meydana getireceği muhtemel kayıpların, tedavi giderlerine göre daha az maliyetli koruyucu hekimlik uygulamaları ile bertaraf edilmesini içerir. Sürü sağlığı uygulamalarının etkinliğinde teknisyenler önemli bir role sahiptir. Sürü sağlı- ğının amaçlarından biri de güvenilir gıda üreti- midir. Çünkü gıda kaynaklı hastalıklar tüm dünyada önemli halk sağlığı sorunlarından biridir. Hayvansal gıdalar ancak uygun hayvanlardan, uygun şekilde elde edildiklerinde güvenilir ve yararlıdır.

Sürü sağlığı, çiftlik hayvanları yetiştiriciliğinde verimliliği etkileyen en önemli faktör haline gelmiştir. Modern yetiştiricilik sürü performansını devam ettirebil- mek için proaktif sağlık ve üretim yönetimini zorunlu kılmaktadır.

Son 40 yıldır, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de hayvancılık işlet- melerinin büyüklükleri giderek artmaktadır. Bu artış günümüz hayvancılık iş- letmelerinin Veteriner Hekim hizmetlerine bakış açısını da değiştirmiştir. Artık işletmeler tedavi için daha az para ödeme eğilimindedirler. Ayrıca geliştirilen yeni üretim teknolojileri üretim maliyetlerini düşürmüştür. Bu değişime uyum sağla- yamayıp hala eski üretim anlayışlarını devam ettiren işletmeler ciddi ekonomik kayıplarla karşılaşabilmektedirler. Günümüzde hayvansal ürün tüketimindeki artışa bağlı olarak insan beslenmesindeki, dolaylı olarak ta yaşam kalitesi ve refa- hındaki olumlu değişimde, daha düşük fiyatlı hayvansal ürünlerin etkisi göz ardı edilemez. Bu süreçte hayvansal ürün fiyatları yaklaşık %30 azalmıştır.