TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ

Genel olarak kronik hastalık uzun süredir devam eden hastalık anlamına gelir. Kronik hastalıkların temel özellikleri “kendi kendilerine iyileşememeleri, nadiren tam olarak tedavi edilebilmeleri, ilerleyici olmaları, kontrol altına alınamazlarsa yaşamın ileri evrelerinde çeşitli düzeyde bedensel ve ruhsal yetersizliklere yol açabilmeleridir”. Kronik hastalıkların ortaya çıkışında yaş, kişisel yaşam tarzı ve kalıtsal etkenler rol oynar.

Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Osteoartrit halk arasında kireçlenme olarak bilinen eklem kıkırdağından başlayan ve eklemlerde mekanik aşınmaya neden olan rahatsızlığın adıdır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Hiperplazi, doku içindeki hücre sayısının normalden fazla olması hâlidir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Ekokardiyogram, kalbi görüntülemek için ultrases dalgalarını kullanır.

EKG(elektrokardiyogram), kalpteki elektriksel aktiviteyi, kalp hızını ve kalp
vuru düzensizliğini (aritmi) ölçer.

Göğüs röntgeni, kalp, akciğerler ve göğüsteki diğer yapıların bir resmini ortaya koyar.

Kalp kateterizasyonu vasıtası ile kol, bacak veya boyun arterinden ince ve
bükülebilen esnek bir kateterle girilerek koroner arterlere ulaşılabilir ve tıkanık koroner damarlar kontrol edilebilir. Ayrıca, kalp odacıklarından (atriyumlar, ventriküller) kan basıncı ve kan akımı ölçülebilir, kalpten kan örnekleri toplanabilir, çeşitli ölçümler için koroner damarlara boya injekte edilebilir.

Koroner anjiyogram, kalp kateterizasyonu sırasında injekte edilen boyaları görüntüleyerek, kalpteki kan akışı ve tıkanıklıkları bilgisayar ekranına yansıtır.

Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Aşırı düşük kan basıncı: Dinlenim sırasında kan basıncının 90/60 mmHg’nin altında olması hali olup düşük tansiyon ya da hipotansiyon olarak da adlandırılır.

Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Sistolik basınç, kalbin kasılması sırasında atardamarda oluşan en yüksek basınçtır.
Diyastolik basınç, kalbin gevşemesi sırasında atardamarda oluşan en düşük basınçdır.

Beyin felci, özellikle beyni besleyen damarlarda ani yükselen kontrolsuz kan basıncı yükselmeleri veya beyin kan damarı duvarı zayıflamasına bağlı baloncuk yapmış beyin damarı duvarlarında patlamalar (anevrizma) hemorajik (kanamalı) beyin felcine neden olur. Kanayan damardan dışarı sızan kan o bölgede toplanarak pıhtı ve ödem oluşturur. Ödeme bağlı, artmış doku basıncı damara baskı yaparak beyin kan dolaşımını daha da bozar. Etkilenen beyin bölümünde oluşan kan pıhtısı ve beyin damarı üzerindeki baskı, beyin kan dolaşımını engelleyerek beyin alanlarının süratle ölmesine (nekrozis) ve o beyin bölümüyle bağlantılı vücut fonksiyonlarının kaybına beyin felci (stroke, inme) yol açar. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Bir insanı obez olarak nitelendirmek için Vücut Kitle İndeksi (VKİ) 30.0 -34.9 kg/m2 arasında olmalıdır? Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Göğüste sıkışma ve ağrı, sesli (ıslık tarzında) soluma, ve sürekli öksürük hâli ile birlikte solunum (akciğerlere hava alıpverme) güçlüğüne Astım Krizi denir. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Bipolar Bozukluk: Manik-depresif bozukluk olarakta bilinmektedir. Majör depresyon kadar yaygın değildir. Kişinin ruh hâli (duygusal davranışları) dönemsel olarak oldukça enerjik ve aktif (manik) evreden oldukça düşük ve isteksiz hâle (depresyon) gider-gelir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Diyabet (Şeker) hastalarında yaygın olarak görülen belirtiler şunlardır;
• Çok su içmelerine rağmen sık sık susarlar.
• Açlık hisleri artmıştır.
• Sürekli yorgun ve halsizdirler.
• Özellikle genital bölgede olmak üzere deride kaşıntı vardır.
• Sık sık (gündüz-gece) idrar yapma ihtiyacı (bazen her saat başı) vardır.
• Normal olmayan kilo kaybı ya da kilo almada artış vardır.
• Yara ve kesiklerin geç iyileşmesi söz konusudur.
• El ve ayaklarda karıncalanma, his kaybı (Nöropati) gözlenir.
• Zihin karışıklığı (Konfüzyon) vardır.

Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Genel olarak kronik hastalık uzun süredir devam eden hastalık anlamına gelir. Kronik has­talıkların temel özellikleri “kendi kendilerine iyileşememeleri, nadiren tam olarak tedavi edilebilmeleri, ilerleyici olmaları, kontrol altına alınamazlarsa yaşamın ileri evrelerinde çeşitli düzeyde bedensel ve ruhsal yetersizliklere yol açabilmeleridir”. Kronik hastalıkla­rın ortaya çıkışında yaş, kişisel yaşam tarzı ve kalıtsal etkenler rol oynar. Hipertansiyon (yüksek tansiyon), diyabet (şeker hastalığı), stroke (beyin felci, inme), artrit (eklem ilti­habı) gibi kronik hastalıklar genellikle orta yaşlarda başlar, yaşam boyu sürer. Kronik hastalıklar bütün dünyada en çok sakatlığa ve ölüme yol açan hastalık grubudur. Yaşlandıkça kronik hastalık belirtileri ve birden fazla kronik hastalığa yakalanma riski artmaktadır. Kronik hastalıkların kişiye ve kurumlara maliyeti yüksektir.

Genel olarak kronik hastalık uzun süredir devam eden hastalık anlamına gelir. Kronik has­talıkların temel özellikleri “kendi kendilerine iyileşememeleri, nadiren tam olarak tedavi edilebilmeleri, ilerleyici olmaları, kontrol altına alınamazlarsa yaşamın ileri evrelerinde çeşitli düzeyde bedensel ve ruhsal yetersizliklere yol açabilmeleridir”. Kronik hastalıkla­rın ortaya çıkışında yaş, kişisel yaşam tarzı ve kalıtsal etkenler rol oynar. Hipertansiyon (yüksek tansiyon), diyabet (şeker hastalığı), stroke (beyin felci, inme), artrit (eklem ilti­habı) gibi kronik hastalıklar genellikle orta yaşlarda başlar, yaşam boyu sürer.

Artrit tıbbi olarak eklem iltihabı anlamına gelse de eklemler, eklem etrafındaki bağ doku­su ve tendonlar dâhil eklem bağlantılı tüm yapıların hastalıklarının ortak adıdır.

Çoğu kronik hastalıkların nedenleri ve risk faktörleri çok iyi tarif edilmiş ve iyi bilinmekte­dir. Gerek erkeklerde gerekse kadınlarda birçok kronik hastalığın ana nedenleri; sağlıksız beslenme, yetersiz fiziksel aktivite ve tütün mamülleri kullanımıdır. Bunlar istenildiğinde, kontrol edilebilen durumlardır. Eğer kontrol edilemezlerse kronik hastalığa yakalanmada yüksek tansiyon (hipertansiyon), aşırı vücut ağırlığı (obezite), anormal düzeyde yüksek kan yağları (kolesterol, LDL, trigliserit düzeyleri), yüksek kan şeker değerleri (diyabet) gibi yüksek risk faktörlerinin ortaya çıkmasını kolaylaştırırlar. Yaş ve genetik yatkınlık ise kronik hastalıkların kontrol edilemeyen faktörlerini oluşturur.

Gut hastalığının ayırt edici özelliği kırmızı renkli, hassas, sıcak, eklem şişliği olan bir rahatsızlık olmasıdır. Gut hastalığında en sık etkilenen bölge ayak başparmağının ta­banındaki tarak kemiği-parmak kemiği eklemidir. Hastalığa aynı zamanda kireçlenme, böbrek taşı ve böbrek fonksiyon kayıpları da eşlik edebilir. Bununla birlikte kireçlenme, böbrek taşı veya ürat nefropati şeklinde de var olabilir. Gutun temel sebebi kanda ürik asit düzeylerinin yükselmesidir. Kanda seviyesi yükselen ürik asit kristalleşerek eklemlerde, tendonlarda ve çevre dokularda birikir.

Kalbi besleyen damarlara koroner damarlar denir. Koroner damarların plak denilen mad­delerle tıkanmasıyla ortaya çıkan hastalığa koroner arter hastalığı denir. Damar içinde­ki plak kolesterolün birikmesiyle oluşur. Kolesterol plaklarının damarlar içinde artması damarı zaman içinde daraltır. Bu olay aterosklerozis olarak adlandırılır. Kalp damarları içinde plak oluşumunun artması kalp kasının beslenmesini güçleştirir (iskemi-yetersiz kan akımı) kişide anjina denilen göğüs ağrılarına yol açar. Anjina ağrıları, aktivite düzeyi artırdıkça, örneğin merdiven ya da yokuş çıkarken artar ve koroner arter hastalıklarının en belirgin belirtisidir. Anjina ağrıları kalp kasının yeterli kan alamadığının göstergesidir.

Eğer hipertansiyonlu hasta iyi tedavi edilip önlem alınmazsa aşağıdaki problemlerle karşılaşabilir;

VKİ; 19-24: Sağlıklı bir kilo. Yaşam tarzınızı bu seviyede sürdürmeye devam edin.

VKİ; 25-29: Aşırı kilolu (şişman). Normal kilonuzu aşmışsınız. Doktor desteğine ihti­yacınız olabilir.

VKİ; 30 veya daha fazla: Obez. Yaşam tarzınızda ya da vücut fonksiyonlarınızda sorun­lar var. Mutlaka doktor desteğine ihtiyacınız var. Doktor kontrolünde kilo vermelisiniz.

Akciğer fonksiyon testleri (spirometre ve spirogram): KOAH’lı hastaların teşhis ve tedavisinin izlenmesinde çok kullanılan bir teknikte, akciğer fonksiyon testleridir. Bu test sırasında hasta, spirometre denilen akciğer hacim ve kapasitelerini ölçen bir cihazın ağızlığı aracılığı ile maksimum bir soluk alma sonrası akciğerlerindeki havayı bütün gücüyle alete üfler. Üflenen havanın hacmi, üfleme süresi ve üfleme hızı ile ilgili bilgiler (spirogram) KOAH’lı hastaların teşhis ve tedavisinin izlenmesinde hekime çok değerli bilgiler verir.

İnsülin pankreas tarafından üretilir. Yiyeceklerle bağırsak aldığımız besin ögeleri (karbohidratlar, yağlar gerekirse proteinler), kan dolaşımına verilmeden önce glukoza dönüştürülür. Kanda glukoz seviyesi artınca pankreastan insülin salgısı artar ve kandaki glukoz insülin uyarısıyla vücut hücreleri içine alınır, ya hemen enerji üretiminde(ATP olarak) kullanılır ya da gerektiğinde kullanılmak üzere hücre içinde glikojen olarak depo­lanır.