TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ

Nöro-endokrin teori: Yaşlanma, en başta vücudun ana hormon üreticisi olan beyindeki hipotalamus-hipofiz bezlerinde yapılıp kana verilen hormonların üretimini azaltır, hormon yetersizlikleri, vücut hücrelerinin bakım, onarım, yenilenme ve diğer faaliyetlerini olumsuz etkileyerek fonksiyon kayıplarına ve yaşlanmaya yol açar.

Atelektazi, akciğer embolisi ve pnömoni (akciğer zarı iltihabı, zatüre) yaşlılarda en yaygın rastlanılan akciğer sorunlarıdır. Bu sorunlara, sigara içen ve Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) olan yaşlılarda ve karın ya da göğüs ameliyatı geçirenlerde daha sık rastlanır. Osteoartrit ise kas-iskelet sistemi ile ilgilidir. Doğru seçenek (D)dir.

Boyda kısalma: Omurgayı oluşturan disklerde sıvı kaybı, omurga diskleri arasındaki aralıkların azalması ya da kaybolması sonucu görülür.

Deride yaşlanmayla birlikte melanin pigmenti (deride koyulaşmayı sağlayan renkli madde) birikimiyle ortaya çıkan kahverengi “yaşlılık lekeleri” oluşur.

Stresli uyarılara tepki verme seviyesinde azalma: Adrenal bezlerden salgılanan adrenalin salgısında azalmayla bağlantılı olabilir.

İlaçların atılımında bozulma: İlaç atıklarının atılmasından başlıca karaciğer ve böbrekler sorumludur. Bu organ yetersizlikleri ilaç atıklarının vücutta birikmesine neden olur.

En çok görülen bilişsel bozukluklar arasında Alzheimer hastalığı, bunama (demensiya), Parkinson hastalığı ve kronik alkolizm sayılabilir.

Yaşlı gözün lens şeffaflığı azalır (katarakt), kalınlaşır ve esnekliği azalır. Bu durum ışığın uygun şekilde kırılarak retina üzerine düşürülmesini (netliğini) bozar, parlamaya duyarlılığı artırır, derinlik algısı azalır ve mavi, yeşil gibi pastel renklerin ayrımını güçleştirir.

Dünya Sağlık Örgütüne göre 65 yaş ve üzeri insanlar yaşlı olarak tanımlanmaktadır.
• 65 - 74 yaş Genç Yaşlı,
• 75 - 84 yaş Orta Yaşlı,
• 85 üzeri yaş, İleri Yaşlı (ihtiyarlık) olarak sınıflandırılmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütüne göre 65 yaş ve üzeri insanlar yaşlı olarak tanımlanmaktadır.

• 65 - 74 yaş Genç Yaşlı,
• 75 - 84 yaş Orta Yaşlı,
• 85 üzeri yaş, İleri Yaşlı (ihtiyarlık) olarak sınıflandırılmaktadır.

Genetik (kalıtsal) kontrol teorisi: Hücre çekirdeklerinde bulunan ve DNA olarak adlandırılan genetik materyalimiz, yaşamın bedensel ve zihinsel faaliyeti için gerekli programlanmış bilgileri saklamaktadır. Genetik materyalin yaşam süresi içinde programlanmış bir saati olduğu ileri sürülmektedir.

Sayfa: 66 Tablo 3.1

Endokrin (Hormonal)/ Metabolik (Enerji) -->  Aktivitede Azalma

Atelektazi, akciğerin bir kısmının ya da akciğerlerden birinin tümüyle büzüşerek genişleyememesi ve fonksiyonunu yitirmesidir. Atelektazi durumunda daha az hava içeren akciğer dokusu oluşur. Bu durum, oksijenlenmeyi azaltır ve mikrobik hastalıklara yol açar.

Kemik kaybı nedenleri; Kalıtım, kemik kuvvetini artıran aktivitelerde azalma, hormonal değişiklikler, beslenme yetersizlikleri, kalsiyum emiliminde azalma ve yaşlanmayla birlikte kemik yapım hızını aşan kemik erimesi (kemiklerden kalsiyumun kana geçimi).

Sayfa: 68, Tablo 3.2

• Asla sigara içmeyin. Sigara içmek sağlığınıza, yaşam kalitenize çok yönlü zarar verecektir. Unutmayın ki eğer sigara içiyorsanız           ve her ne yaşta olursanız olun sigara içmeyi bırakırsanız yararlarını hemen görmeye başlarsınız. Çocuklarınıza sigara içmenin zararlarını seviyelerine uygun olarak açıklayınız.

Alkol kullanmayınız.

Olabildiğince erken fiziksel kapasite seviyenize uygun düzenli egzersiz alışkanlığı edinin ve ömür boyu bu alışkanlığı kesintisiz sürdürün. Yürümek, merdiven çıkmak, ev bahçe işleri aynı zamanda egzersiz fırsatlarıdır. Kilo ve bel çevrenizi ideal şartlarda tutun. Fazla kilolarınızı sağlıklı yollarla gerekirse uzman desteğinde verin.

Endüstriyel olarak ticari amaçlarla raf ömürleri uzatılarak işlenmiş rafine şeker,tuz, un ve yağlardan mamül yiyeceklerden uzak durun. Doğal ortamında yetiştirilmiş ve üretilmiş diyet uzmanlarının önerdiği yüksek lifli, kompleks karbohidratlı, protein-vitamin-mineral dengesi sağlanmış sağlıklı, hijyenik besinleri ihtiyacınız kadar tüketin.

Vücut su ve mineral dengesini her yaşta koruyun.

Düzenli olarak beden ve zihin sağlığınızı ilgili uzman hekimlere kontrol ettirin.

Yaşam sitilinizi keyifli ve sürdürülebilir bir şekilde tutmaya çalışın. Aileniz, arkadaş, iş ve sosyal çevreniz ile pozitif bağlarınızı güçlendirin. Sosyal projelerde, çevre korunmasında, etik ilkelerle roller üstlenin.

Her yaşta çeşitli seviyelerde eğitim almayı ve vermeyi ihmal etmeyin. Din, dil, ırk, cinsiyet ayırımı gözetmeksizin her rolünüzü etik ilkeler temelinde sürdürün.

Yaşamınızı yeterince aktif ve sağlıklı sürdürebilmek için iş ve tasarruf seviyenizi emniyetle sürdürecek tedbirleri erken yaşlar da almaya çalışın.

Yaşlanmanın Deri Üzerine Etkileri

Yaşlanırken deri altındaki yağ dokusu ve yağsı salgı yapan bezler kaybolur. Yaşlandıkça deri kırışıklığı artar ve deri elastikiyeti azalır. Yaşlı derisinin soğuğa duyarlılığı artar, kolayca morarır ve uzun süre basınç altında kalan deride (özellikle yatalak yaşlılarda) kan damarları baskıyla kapanıp deri kan dolaşımı sağlanamadığından deride yaralar açılabilir. Deride yaşlanmayla birlikte melanin pigmenti (deride koyulaşmayı sağlayan renkli mad- de) birikimiyle ortaya çıkan kahverengi “yaşlılık lekeleri” oluşur. Vücut kıllarındaki renk verici madde (pigmentasyon) gittikçe kaybolarak kıllar renklerini kaybederler, beyazlaşırlar. Tırnaklar bağ dokusuna azalan kan dolaşımı nedeniyle kalınlaşırlar. Derinin sıcağa, soğuğa, çarpmalara karşı duyarlılığı azalır.

Yaşlı gözün lens şeffaflığı azalır (katarakt), kalınlaşır ve esnekliği azalır. Bu durum ışığın uygun şekilde kırılarak retina üzerine düşürülmesini (netliğini) bozar, parlamaya duyarlılığı artırır, derinlik algısı azalır ve mavi, yeşil gibi pastel renklerin ayrımını güçleştirir.

Yaşlanırken bütün kas sistemleri ( kalp, iskelet ve düz kas) küçülerek azalır. Azalan kas dokusunun tersine, hareket ve kuvvete yararı olmayan fakat kilo artırıcı etkileriyle fazladan yük oluşturarak yaşam maliyetini yükselten yağ dokusu artar. Kas kitlesinde azalma, kas gerilimini azaltarak vücutta kuvvet kaybına yol açar. Yaşlandıkça sadece kas dokusundaki kayıplar bile bütün fonksiyonları eninde sonunda kas kuvvetine bağlı insan yaşamının sürdürülebilmesini gittikçe imkânsız hâle getirir. Örneğin; yürüme, koşma, taşıma, merdiven çıkma zorlaşır. Nefes alıp vermek için gerekli kas gücü sağlanamadığından göğüs hareketleri yetersiz kalır. Derin soluk alıp verme kapasitesi azalır.

Yaşlanmayla birlikte vücutta yapısal ve fonksiyonel birçok değişiklikler ortaya çıkar. Yaşlanırken yağsız vücut yapıları azalırken tam tersine vücut yağ kitlesinde artış eğilimi gözlenir. Yağsız vücut kitlesindeki en önemli azalma başlıca iskelet kas kitlesinde görülür. Yaş bağlantılı iskelet kas kitlesindeki bu azalmalara “sarkopeni” denir.

Dünya Sağlık Örgütüne göre 65 yaş ve üzeri insanlar yaşlı olarak tanımlanmaktadır.
• 65 - 74 yaş Genç Yaşlı,
• 75 - 84 yaş Orta Yaşlı,
• 85 üzeri yaş, İleri Yaşlı (ihtiyarlık) olarak sınıflandırılmaktadır.