TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ

Dünya Sağlık Örgütüne göre 65 yaş ve üzeri insanlar yaşlı olarak tanımlanmaktadır.
• 65 - 74 yaş Genç Yaşlı,
• 75 - 84 yaş Orta Yaşlı,
• 85 üzeri yaş, İleri Yaşlı (ihtiyarlık) olarak sınıflandırılmaktadır.

Yaşlanma Nedir?
Yaşlanma 30 yaşlarından başlayarak;
• Vücut dokularında ve fonksiyonel kapasitelerinde azalma,
• Hastalıklara daha kolay yakalanma ve geç iyileşme,
• Fiziksel ve psikolojik streslere karşı koymada azalma olarak tarif edilebilir. Doğru seçenek (E)dir.

Yaşlanma Nedir?
Yaşlanma 30 yaşlarından başlayarak;
• Vücut dokularında ve fonksiyonel kapasitelerinde azalma,
• Hastalıklara daha kolay yakalanma ve geç iyileşme,
• Fiziksel ve psikolojik streslere karşı koymada azalma olarak tarif edilebilir. 

Yaşlanma bir hastalık değildir. Normal fizyolojik bir süreçtir. Normal fizyolojik yaşlanma,
vücuttaki moleküller, hücreler, dokular ve sistemlerde yaş ilerledikçe ortaya çıkan, geriye dönüşü olmayan yapısal ve fonksiyonel değişikliklerin tümüdür. Yaşlanan kişilerde dokularda meydana gelen değişiklikler vücut fonksiyonel kapasitesini azaltarak hastalıklara duyarlılığı artırır ve iyileşmeyi geciktirir. Bu nedenle yaşlandıkça hastalık oluşum riski artar.

KRONOLOJİK YAŞ, Kişinin doğum tarihini kullanarak kolayca hesaplanabilir. Fakat kronolojik yaş kişinin fiziksel, zihinsel zindelik (fitness) kapasitesi veya sağlık durumunu ifade eden fizyolojik yaşla aynı anlamda değildir. Aynı tarihlerde doğanlar aynı yaştadırlar ama fizyolojik yaşları çok farklı olabilir. 

FİZYOLOJİK YAŞ, Fiziksel ve zihinsel dinçlik kapasitesinin bir ölçüsüdür. Kişinin zihinsel fonksiyonları, sosyal aktivitelere katılım düzeyi, hastalıklardan iyileşme süresi, uykusuzluğa tolerans düzeyi, egzersize adaptasyon kapasitesine göre değişir. Fizyolojik yaş vücut fonksiyon kapasitelerine bağlı olarak, kronolojik yaştan daha az (fizyolojik olarak genç) ya da daha fazla (fizyolojik olarak yaşlı) olabilir.

Geçen zaman ve çekilen çile teorisi: Vücut ve onu oluşturan hücreler kullanıla kullanıla, hele bir de özensiz kullanılırsa daha hızla bozularak devre dışı kalmaktadır. Karaciğer, 
böbrekler, deri gibi organlar özellikle vücuda alınan maddelerin atıkları (toksinleri) tarafından yıpratılmaktadır. Vücuda alınan kontrollü (yararlı) veya daha kötüsü kontrolsüz (yararsız) her şey besin maddesi bile olsa vücuda faydası olmayan atıklar üretir. Vücuda alınan her ekstra yük ve onun atıkları, organ sistemlerimizin yıpranma seviyesini yükseltir. Aşırı ve rafine şeker, yağ, un, tuz, kafein, alkol ve nikotin tüketimi, güneşin zararlı ultraviyole ışınları, vücut yaralanmaları, diğer fiziksel ve duygusal stresler vücut yapılarını yıpratarak yaşlanmalarına neden olmaktadırlar.

Yaşlanmayla Birlikte Bazı Vücut Sistemlerinde Meydana Gelen Değişiklikler ve ilgili tipik şikayetler aşağıda sıralanmıştır:

Kas-İskelet: Performansta Azalma : Artık eskisi gibi koşamıyorum.
                                            
Kalp-Dolaşım ve Akciğerler: Fonksiyonlarda Azalma: Artık daha çabuk yoruluyorum.
(Kavga etmek ya da tabana kuvvet
koşmak gerektiğinde gücüm yok)

Sinir Sistemi ve Duyular: Duyarlılıkta Azalma: Artık gazeteyi okuyabilmek için okuma
gözlüklerine ihtiyacım var.

Endokrin (Hormonal)/Metabolik (Enerji): Aktivitede Azalma:  Artık daha çabuk üşüyorum. Performansım eskisi gibi değil
Deri, Kadın-Erkek Üreme, Boşaltım (Genito –Üriner), Mide-Barsak ( Gastroİntestinal):
Fonksiyon ve/veya Etkinlikte Gerileme: Bazen idrar kaçırıyorum. Eskiden yiyebildiğim bazı yiyecekler artık yasak

Buna göre doğru seçenek (B)dir.

Kas-İskelet: Performansta Azalma: Artık eskisi gibi koşamıyorum.
Kalp-Dolaşım ve Akciğerler: Fonksiyonlarda Azalma: Artık daha çabuk yoruluyorum.
(Kavga etmek ya da tabana kuvvet
koşmak gerektiğinde gücüm yok)
Sinir Sistemi ve Duyular: Duyarlılıkta Azalma: Artık gazeteyi okuyabilmek için okuma
gözlüklerine ihtiyacım var.
Endokrin (Hormonal)/Metabolik (Enerji): Aktivitede Azalma: Artık daha çabuk üşüyorum. Performansım eskisi gibi değil
Deri, Kadın-Erkek Üreme, Boşaltım (Genito –Üriner), Mide-Barsak ( Gastroİntestinal):
Fonksiyon ve/veya Etkinlikte Gerileme: Bazen idrar kaçırıyorum. Eskiden yiyebildiğim bazı yiyecekler artık yasak

Bu bilgilere göre doğru seçenek (D)dir.

Atelektazi, akciğerin bir kısmının ya da akciğerlerden birinin tümüyle büzüşerek genişleyememesi ve fonksiyonunu yitirmesidir. Atelektazi durumunda daha az hava içeren akciğer dokusu oluşur. Bu durum, oksijenlenmeyi azaltır ve mikrobik hastalıklara yol açar.

Yaşlanırken bütün kas sistemleri ( kalp, iskelet ve düz kas) küçülerek azalır. Azalan kas dokusunun tersine, hareket ve kuvvete yararı olmayan fakat kilo artırıcı etkileriyle fazladan yük oluşturarak yaşam maliyetini yükselten yağ dokusu artar. Kas kitlesinde azalma, kas gerilimini azaltarak vücutta kuvvet kaybına yol açar. Yaşlandıkça sadece kas dokusundaki kayıplar bile bütün fonksiyonları eninde sonunda kas kuvvetine bağlı insan yaşamının sürdürülebilmesini gittikçe imkânsız hâle getirir. Örneğin; yürüme, koşma, taşıma, merdiven çıkma zorlaşır. Nefes alıp vermek için gerekli kas gücü sağlanamadığından göğüs hareketleri yetersiz kalır. Derin soluk alıp verme kapasitesi azalır. Sindirim faaliyetlerine katılan mide bağırsak kas gücünde azalma kabızlık da yapar. İdrar kesesi kas gücü azalınca özellikle kadınlarda idrar tutulamadığı için idrar kaçırma şikâyetleri artar. Vücutta kalsiyum tutulamayıp aksine vücuttan kalsiyum atılımının artması nedeniyle kemiklerde kalsiyum kayıplarına (osteoporozis-kemik erimesi), kalsiyum kaybı kemik yoğunluğunun azalmasına, kemik yoğunluğunun azalması kemiklerin dayanıklılığında azalmaya, kemiklerin dayanıklılığında azalma, vücut ağırlığının taşınamamasına ve kemiklerde darbelere karşı kolayca kırılmalara yol açar. Omurga ve kaburga kemiklerindeki kayıplar vücut dikliğinin (postür) bozulmasına, boyun kısalmasına neden olur. Kemikler ve kemikler arasında bağlantı yapıları olan eklemlerde bozulmalar artritis (kireçlenme, eklem iltihabı, osteoartrit) denilen acılı-ağrılı hareket kısıtlılığına yol açar. Yaşlılarda artrit (kireçlenme) oldukça yaygındır ve ağrı ile birlikte ileri derecede hareket kıstlılığı oluşturabilir. Artritli kişlerde kemik ve eklemler çeşitli seviyelerde yapı ve fonksiyonlarını kaybetmiş olabilir. Öte yandan özellikle kadınlarda osteoporozis görülmesi yaygındır. Bu tür yaşlıları hareket ettirirken çok dikkatli olunmalıdır. Çünkü hareketler çok ağrılı olabilir ya da kolayca kırıklar ya da çıkıklar oluşabilir. Kemikler üzerindeki deri, çatlamalara ve basınç karşısında morarmaya meyillidir.

Doğru seçenek (C)dir.

Yaşlanmanın Duyusal Sistem Üzerine Etkileri
İnsanın özel duyu sistemleri insana has yüksek beyin fonksiyonlarının temel elemanlarıdır. İnsanın çevresindeki değişiklikleri algılaması ve sosyal ilişkileri özel duyu sistemi duyarlılığına ve beyin fonksiyonlarına bağlıdır. Özel duyu sisteminde yaşlanmayla birlikte şu değişimler gözlenir:
Yaşlanmanın Görme Duyusu Fonksiyonları Üzerine Etkileri: 40 yaşlarından itibaren göz bebeği (pupilla) çapı küçülür, ışığa verilen cevap uyumu azalır. Bu nedenle yaşlılarda cismi net görebilmek için gençlere göre 3 kat daha fazla ışıklandırmaya ihtiyaç vardır.

Dünya Sağlık Örgütüne göre 65 yaş ve üzeri insanlar yaşlı olarak tanımlanmaktadır.

Akciğer Embolisi, ani ölümlere yol açabilen, akciğer arterlerinin (atar damarlarının) hava ya da çoğunlukla bir pıhtı tarafından tıkanması durumudur.

Ayakta durma sırasında gelişen postural hipotansiyon (ayaktayken düşük tansiyon) yaşlılarda yaygındır ve idrar söktürücü (diüretik), tansiyon düşürücü (antihipertansif) ilaçlar ve düşük kan hacmi durumlarında postural hipotansiyon daha da şiddetlenir.

Böbrek fonksiyonunun bir ölçüsü olan Glomeruler Filtrasyon Hızının (GFR) 20 yaşından itibaren böbrek kortikal glomerullerinin düzenli kaybı nedeniyle her yıl için %1 azaldığı bildirilmektedir.

Yaşlanmayla birlikte, lens gibi şeffaf göz içi yapılarında berraklığın kaybolması (bulutlanma, katarakt), yakındaki cisimleri net görmede azalma durumunun nedenidir. Doğru seçenek (C)dir.

Olabildiğince erken fiziksel kapasite seviyenize uygun düzenli egzersiz alışkanlığı edinin ve ömür boyu bu alışkanlığı kesintisiz sürdürün. Yürümek, merdiven çıkmak, ev-bahçe işleri aynı zamanda egzersiz fırsatlarıdır. Kilo ve bel çevrenizi ideal şartlarda tutun. Fazla kilolarınızı sağlıklı yollarla gerekirse uzman desteğinde verin. Egzersiz yapmayın önerisi aktif ve sağlıklı yaşlanma için yaşam boyu uygulanması gereken  önerilerden biri değildir. Doğru seçenek (C)dir.

Vücutta en çok enerji kullanımı yağsız vücut kitlesi yani kaslar tarafından yapılır ve kas kitlesindeki azalmaya bağlı olarak 30 yaşlarından itibaren enerji harcaması da azalmaya başlar.

Yaşlanırken bütün kas sistemleri ( kalp, iskelet ve düz kas) küçülerek azalır. Azalan kas dokusunun tersine, hareket ve kuvvete yararı olmayan fakat kilo artırıcı etkileriyle fazladan yük oluşturarak yaşam maliyetini yükselten yağ dokusu artar. Kas kitlesinde azalma, kas gerilimini azaltarak vücutta kuvvet kaybına yol açar. Yaşlandıkça sadece kas dokusundaki kayıplar bile bütün fonksiyonları eninde sonunda kas kuvvetine bağlı insan yaşamının sürdürülebilmesini gittikçe imkânsız hâle getirir. Örneğin; yürüme, koşma, taşıma, merdiven çıkma zorlaşır. Nefes alıp vermek için gerekli kas gücü sağlanamadığından göğüs hareketleri yetersiz kalır. Derin soluk alıp verme kapasitesi azalır. Sindirim faaliyetlerine katılan mide bağırsak kas gücünde azalma kabızlık da yapar. İdrar kesesi kas gücü azalınca özellikle kadınlarda idrar tutulamadığı için idrar kaçırma şikâyetleri artar. Vücutta kalsiyum tutulamayıp aksine vücuttan kalsiyum atılımının artması nedeniyle kemiklerde kalsiyum kayıplarına (osteoporozis-kemik erimesi), kalsiyum kaybı kemik yoğunluğunun azalmasına, kemik yoğunluğunun azalması kemiklerin dayanıklılığında azalmaya, kemiklerin dayanıklılığında azalma, vücut ağırlığının taşınamamasına ve kemiklerde darbelere karşı kolayca kırılmalara yol açar. Omurga ve kaburga kemiklerindeki kayıplar vücut dikliğinin (postür) bozulmasına, boyun kısalmasına neden olur. Kemikler ve kemikler arasında bağlantı yapıları olan eklemlerde bozulmalar artritis (kireçlenme, eklem iltihabı, osteoartrit) denilen acılı-ağrılı hareket kısıtlılığına yol açar. Doğru seçenek (A)dır.

"Artık daha çabuk üşüyorum", "Performansım eskisi gibi değil" gibi şikayetlerle ortaya çıkan "Aktivitede Azalma’’ Endokrin (Hormonal)/ Metabolik (Enerji) sistemle ilgilidir. Doğru seçenek (B)dir.

Oksijen teorisi, yaşlanma teorilerinden birisi değildir.