TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 29

Venlerde yani toplardamarlarda meydana gelen inflamasyona ve da­marın içinde kanın pıhtılaşması sonucu meydana gelen hastalık tromboflebittir. Doğru cevap C'dir.

Akciğer embolisi, venlerdeki trombozlardan (pıhtılardan) kopan parçaların sağ kalp ve oradan akciğere gelip küçük damarları tıkaması sonucu oluşan bir hastalıktır. Doğru cevap E'dir.

Sarılık, yemeklerden sonra şişkinlik hissi, karında gözle görülür şişkinlik/büyüme (karın içinde asit adı verilen ödem nedeniyle), bacak ve diğer venlerde genişleme (varis görünümü), bulantı, kusma, hâlsizlik ve çabuk yorulma hepatit belirtileridir. Doğru cevap E'dir.

Solunum, ses ve konuşmayla ilgili sinir ve/veya kasların güç, hız ve koor­dinasyon işlevlerindeki bozukluklar sonucu görülen motor konuşma bozuklukla­rına dizartri denir. Doğru cevap C'dir.

Siroz, karaciğer hücrelerinin nekrozu sonucu karaciğerin fonksiyonlarının geri dönüşümsüz (irreversibl) kaybetmesi yani karaciğerin iflas etmesidir. Bugün için tek tedavisi karaciğer transplantasyonudur. Doğru cevap A'dır.

Hipertansiyon – Diabetes Mellitus hastalıklarının tedavileri ömür boyu sürer. Doğru cevap D'dir.

Sağlığın korunması basamakları şunlardır:
1. Birincil (Primer) Korunma
Hastalık kişide biyolojik olarak başlamadan önce alınan önlemlerle sağlığın korunmasıdır. Örneğin; çevredeki olumsuz etmenlerin yok edilmesi, insanların maruz kalmasının önlenmesi, aşılama, iyi beslenme, aile planlaması yöntemlerinin kullanılması, hiç sigara içmemek, kişisel hijyen kurallarına uymak, çocuğa bakım veren kişilerin eğtimi, sağlık eğitimi gibi önlemlerdir.
2. İkincil (Sekonder) Korunma
Hastalıkların belirtisiz dönemlerinde ya da belirtilerin (semptomların) hafif olduğu dönemlerde erken tanı ve etkin tedavi edilmeleridir. İkincil korumaya “erken tanı” hizmetleri de denir.
Örneğin; meme kanseri taramaları, prostat kanseri taramaları, yendidoğanlarda hipotiroidi, fenilketonüri, işitme taramaları vb.

El yıkama işlemi en az 60 saniye sürmelidir.

Bedene alınan besinler çeşitli sebeplerle bozulabilir. Bu bozulmalar genel anlamda kokuşma, çürüme, ekşime ve küflenmedir.

Besinler temel anlamda 3 farklı yol (fiziksel, kimyasal ve bi- yolojik tehlikeler) ile insanlar için zararlı hâle gelebilir.

Fiziksel Tehlikeler: Toprak, su, hava, gıdalarda cam kırığı, plastik madde ya da kalıntısı, kemik, taş, tahta, metal, saç, tırnak, her türlü böcek vb.

Kimyasal Tehlikeler: Dış ortamlardan gıdalara bulaşan ya da katkı amaçlı ve başka amaçlarla gıdalara eklenen besin olmayan kimyasal maddelerdir (Metaller, pestisitler, deterjanlar, plastikler, gıda katkı maddeleri)

Biyolojik Tehlikeler: Üç ana grupta incelenebilir:

Gıdada doğal olarak bulunan zehirli kimyasal madde: Yeşillenmiş ve filizlenmiş patateste oluşan solanin, zehirli bal (deli bal), zehirli mantarlar, bazı bitki ve meyvelerde doğal olarak bulunan siyanik asit.

Gıdalara sonradan bulaşan ya da uygun koşullarda üretilmeyen-saklanmayan gıdalarda oluşan madde: Küf, bakteri, virüs, parazitler ve mikrobiyal toksinler.

Genetiği değiştirilmiş canlılar (GDO)

İçinde mikrobiyolojik ajan bulundurmayan, fiziksel özellikleriyle rahatsız etmeyen, insan vücuduna zararlı toksik maddeleri yapısında barın-dırmayan, dengeli bir mineral içeriği bulunan suya sağlıklı ve temiz su diyebiliriz. Suyun sağlıklı ve güvenilir olması kullanılacak ve üretilecek gıdalarında güvenli olması anlamına gelmektedir. Fiziksel özellikleri ile rahatsız etmeyen cümleciği burada kilittir, zira C seçeneğinde belirtilen hafif kokulu ve renkli olması suyun güvenirliği, temizliği ve sağlığı açısından bizi şüpheye düşürmelidir. Cevap C'dir.110

İlk olarak suda asılı hâlde bulunan is- tenmeyen maddelerin dibe çökmelerini sağlamak amacıyla suya ağır olan bazı kimyasal maddeler ilave edilir. Bu aşamaya koyulaştırma (koagülasyon) aşaması denir. Bu maddelerin etkisiyle bir araya gelen maddeler suyun dibine çöker. Bu ikinci aşamaya çöktürme (sedimentasyon) aşaması denir. Suyun içindeki daha küçük yapıdaki maddelerin süzülmesi amacıyla kum, çakıl gibi maddelerin yanında son yıllarda yeni teknolojik ürünlerden mikro düzeyde süzülmeyi sağlayan zar filtrelerin kullanıldığı filtrasyon aşaması üçüncü aşamayı oluşturmaktadır. Dördüncü aşamada suyun mikrobiyolojik ajanlardan arındırılmasının sağlanması amacıyla çoğunlukla klor kullanılmakla birlikte ozon ve radyasyondan da yararlanılmaktadır. Bu aşamaya da dezenfeksiyon aşaması denilmektedir. Fakat E seçeneğindeki kontaminasyon ise tam zıt olarak insan sağlığına zararlı fiziksel, kimyasal ya da biyolojik aracıların ya da bu canlıların toksik maddelerinin besin maddelerine ve suya bulaşmasıdır.

Dezenfeksiyon,mikroorganizmaların vejetatif formlarını öldüren fakat sporlarına etki etmeyen işlemlerdir. Ortamda bulunan mikroorganizmaların sayıları ve zararları en aza indirilmeye çalışılır.

Temizlik işlemi tamamlandıktan sonra her türlü kirden arındırılmış olan yüzeylerin veya alet ve ekipmanların özel yöntemlere tabi tutularak mikroorganizmaların sporları dâhil bütün formlarının yok edilmesi işlemine sterilizasyon adı verilmektedir. 

Sterilizasyon işlemi cerrahi müdahâlelerde kullanılan aletler İçin de çok önemlidir. Bu kullanılan gereçler yüksek atmosfer basıncında ve yüksek ısılarda belli sürelerde tutularak steril edilirler.

Genel anlamı itibarıyla sanitasyon sağlığın iyileştirilmesi, geliştirilmesi, korunması, sağlığı tehdit eden her türlü etmenin uzaklaştırılması için yapılan bütün işlemler sanitasyon uygulamalarını oluşturmaktadır. Sanitasyonda temel prensip insan, çevre, gıda ve işletmenin korunarak sağlığı tehdit edecek bütün faktörlerin bu dörtlü çember içine girmesine engel olmaktır. Dolayısıyla mikrobiyal popülasyonun baskılanması bunun dahilindedir.

Ultraviyole ışın ve buhar sterilizasyon içindir. Antibiyotik ise bakteri kaynaklı kontaminasyonlar içindir. Cevap A'dır.

Genel anlamı itibarıyla sanitasyon sağlığın iyileştirilmesi, geliştirilmesi, korunması, sağlığı tehdit eden her türlü etmenin uzaklaştırılması için yapılan bütün işlemler sanitasyon uygulamalarını oluşturmaktadır. Sanitasyonda temel prensip insan, çevre, gıda ve işletmenin korunarak sağlığı tehdit edecek bütün faktörlerin bu dörtlü çember içine girmesine engel olmaktır.

Dünyada ve ülkemizde en sık rastlanılan başlıca kronik hastalıklar Alzheimer Hastalığı ve diğer bunama çeşitleri, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, astım, kanser, hipertansiyon, stroke, diyabet, obezite, diş hastalıkları, kalp hastalıkları, osteoporozis, görsel ve işitsel bozukluklar, kemik ve eklem hastalıkları ve depresyondur. Kanser ve kalp hastalıkları (kalp krizi, hipertansiyon) en çok ölümün görüldüğü kronik hastalıkların başında gelmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Astım, öksürük ve solunum güçlüğü ile birlikte olan kronik iltihabi (inflamatuvar) bir akciğer hastalığıdır. Artrit, tıbbi olarak eklem iltihabı anlamına gelse de eklemler, eklem etrafındaki bağ dokusu ve tendonlar dâhil eklem bağlantılı tüm yapıların hastalıklarının ortak adıdır. KOAH, akciğerdeki büyük hava yollarının geri döndürülemeyecek şekilde tıkanması ya da hasarlanmasıdır. Diyabet (şeker hastalığı), kan şeker seviyesinin normalden daha yüksek bir seviyede bulunması hâlidir. Kanser, doku ya da organlarda kontrol dışı anormal hücre çoğalması olarak başlayan diğer dokulara kan ya da lenf sistemi yoluyla yayılarak onları fonksiyon yapamaz hâle getiren bir hastalıktır. Doğru cevap D seçeneğidir.