TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 27

İçme ve kullanma suyunun renk, koku, berraklık gibi fiziksel özelliklerinin uygun hâle
getirilmesi, ağır metallerden ve zararlı olan kimyasal maddelerden arındırılması ile mikrobiyolojik ajanlardan temizlenerek kullanıma uygun hâle getirilmesi işlemlerine suyun arıtılması işlemleri denmektedir. Bu aşamada suya bazı işlemler uygulanmakta ve suda bulunan zararlı maddeler sudan arındırılmaktadır. İlk olarak suda asılı hâlde bulunan istenmeyen maddelerin dibe çökmelerini sağlamak amacıyla suya ağır olan bazı kimyasal maddeler ilave edilir. Bu aşamaya koyulaştırma (koagülasyon) aşaması denir. Bu maddelerin etkisiyle bir araya gelen maddeler suyun dibine çöker. Bu ikinci aşamaya çöktürme (sedimentasyon) aşaması denir. Suyun içindeki daha küçük yapıdaki maddelerin süzülmesi amacıyla kum, çakıl gibi maddelerin yanında son yıllarda yeni teknolojik ürünlerden mikro düzeyde süzülmeyi sağlayan zar filtrelerin kullanıldığı filtrasyon aşaması üçüncü aşamayı oluşturmaktadır. Dördüncü aşamada suyun mikrobiyolojik ajanlardan arındırılmasının sağlanması amacıyla çoğunlukla klor kullanılmakla birlikte ozon ve radyosyondan da yararlanılmaktadır. Bu aşamaya da dezenfeksiyon aşaması denilmektedir. Bu işlem sonrasında su büyük tanklarda ve depolarda dağıtıma hazır hâlde bekletilirler (depolama).

El yıkama işlemi en az 60 saniye sürmelidir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Diş fırçalamada diş fırçasının üzerine nohut büyüklüğünde macun sürülür, diş fırçası 45 derecelik bir açıyla tutularak diş eti hizasından ağız boşluğuna doğru dişler fırçalanır. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Kontaminasyon, insan sağlığına zararlı fiziksel, kimyasal ya da biyolojik aracıların ya da bu canlıların toksik maddelerinin besin maddelerine bulaşmasıdır. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Gıdalara sonradan bulaşan ya da uygun koşullarda üretilmeyen-saklanmayan
gıdalarda oluşan madde: Küf, bakteri, virüs, parazitler ve mikrobiyal toksinler

Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Clostridium botulinum enfeksiyonu: Clostridium botulinum türü bakterilerin neden olduğu özellikle sinir sistemine etki eden çok tehlikeli bir enfeksiyondur. Bubakteriler oksijensiz ortamda yaşamlarını rahatlıkla sürdürebilirler. Bu nedenle
koşullarda hazırlanmamış hazır konserve ve ev tipi konserve yiyeceklerde
bol miktarda ürerler ve toksinlerini salgılarlar. Bakteri içeren bu besinleri tüketen
kişiler hastalığa yol açan toksinleri almış olurlar. Kuluçka süresi 18-72 saat arasında değişebilir. Sinir sistemi üzerine de etkileri olan bu toksinler vücutta baş ağrısı, görme bozukluğu, kas güçsüzlüğü, bulantı, kusma, kabızlık ve ilerleyen aşamalarda da felce yol açabilir. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

HACCP (Tehlike Analizleri ve Kritik Kontrol Noktaları), HAZOP (Tehlike Analizleri ve Uygulanabilirlik Çalışmaları), GMP (İyi Üretim Çalışmaları), HT (Engelleri Teknolojisi), ISO 9000, ISO 22000 en yaygın kullanılan güvenlik sistemleridir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Erkenden kontrol yöntemi ile çalıştığı için müşteri tarafından şikâyet durumu söz
konusu olmamaktadır. Son ürün kontrolü değil üretimin kontrolü baz alınmaktadır. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Kimyasal ajanlar; (nitrat, nitrit, kurşun, florit, aluminyum, iyot, arsenik ve bazı
ağır metaller). Kimyasal özellikleri içmeye veya kullanmaya uygun olmayan suların devamlı olarak kullanılması vücutta zamanla birikmeye ve farklı doku ve
organlarda yapısal ve fonksiyonel bozukluklar oluşturabileceği gibi kansere de
sebep olabilir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

İlk olarak suda asılı hâlde bulunan istenmeyen maddelerin dibe çökmelerini sağlamak amacıyla suya ağır olan bazı kimyasal maddeler ilave edilir. Bu aşamaya koyulaştırma (koagülasyon) aşaması denir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

SANİTASYON
“Sanitas” latince bir kelime olup sağlık anlamına gelmektedir. Genel anlamı itibarıyla sağlığın iyileştirilmesi, geliştirilmesi, korunması, sağlığı tehdit eden her türlü etmenin uzaklaştırılması için yapılan bütün işlemler sanitasyon uygulamalarını oluşturmaktadır. Sanitasyonda temel prensip insan, çevre, gıda ve işletmenin korunarak sağlığı tehdit edecek bütün faktörlerin bu dörtlü çember içine girmesine engel olmaktır. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Genel olarak kronik hastalık uzun süredir devam eden hastalık anlamına gelir. Kronik hastalıkların temel özellikleri “kendi kendilerine iyileşememeleri, nadiren tam olarak tedavi edilebilmeleri, ilerleyici olmaları, kontrol altına alınamazlarsa yaşamın ileri evrelerinde çeşitli düzeyde bedensel ve ruhsal yetersizliklere yol açabilmeleridir”. Kronik hastalıkların ortaya çıkışında yaş, kişisel yaşam tarzı ve kalıtsal etkenler rol oynar.

Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Osteoartrit halk arasında kireçlenme olarak bilinen eklem kıkırdağından başlayan ve eklemlerde mekanik aşınmaya neden olan rahatsızlığın adıdır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Hiperplazi, doku içindeki hücre sayısının normalden fazla olması hâlidir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Ekokardiyogram, kalbi görüntülemek için ultrases dalgalarını kullanır.

EKG(elektrokardiyogram), kalpteki elektriksel aktiviteyi, kalp hızını ve kalp
vuru düzensizliğini (aritmi) ölçer.

Göğüs röntgeni, kalp, akciğerler ve göğüsteki diğer yapıların bir resmini ortaya koyar.

Kalp kateterizasyonu vasıtası ile kol, bacak veya boyun arterinden ince ve
bükülebilen esnek bir kateterle girilerek koroner arterlere ulaşılabilir ve tıkanık koroner damarlar kontrol edilebilir. Ayrıca, kalp odacıklarından (atriyumlar, ventriküller) kan basıncı ve kan akımı ölçülebilir, kalpten kan örnekleri toplanabilir, çeşitli ölçümler için koroner damarlara boya injekte edilebilir.

Koroner anjiyogram, kalp kateterizasyonu sırasında injekte edilen boyaları görüntüleyerek, kalpteki kan akışı ve tıkanıklıkları bilgisayar ekranına yansıtır.

Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Aşırı düşük kan basıncı: Dinlenim sırasında kan basıncının 90/60 mmHg’nin altında olması hali olup düşük tansiyon ya da hipotansiyon olarak da adlandırılır.

Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Sistolik basınç, kalbin kasılması sırasında atardamarda oluşan en yüksek basınçtır.
Diyastolik basınç, kalbin gevşemesi sırasında atardamarda oluşan en düşük basınçdır.

Beyin felci, özellikle beyni besleyen damarlarda ani yükselen kontrolsuz kan basıncı yükselmeleri veya beyin kan damarı duvarı zayıflamasına bağlı baloncuk yapmış beyin damarı duvarlarında patlamalar (anevrizma) hemorajik (kanamalı) beyin felcine neden olur. Kanayan damardan dışarı sızan kan o bölgede toplanarak pıhtı ve ödem oluşturur. Ödeme bağlı, artmış doku basıncı damara baskı yaparak beyin kan dolaşımını daha da bozar. Etkilenen beyin bölümünde oluşan kan pıhtısı ve beyin damarı üzerindeki baskı, beyin kan dolaşımını engelleyerek beyin alanlarının süratle ölmesine (nekrozis) ve o beyin bölümüyle bağlantılı vücut fonksiyonlarının kaybına beyin felci (stroke, inme) yol açar. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Bir insanı obez olarak nitelendirmek için Vücut Kitle İndeksi (VKİ) 30.0 -34.9 kg/m2 arasında olmalıdır? Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Göğüste sıkışma ve ağrı, sesli (ıslık tarzında) soluma, ve sürekli öksürük hâli ile birlikte solunum (akciğerlere hava alıpverme) güçlüğüne Astım Krizi denir. Buna göre doğru cevap A seçeneğidir.

Bipolar Bozukluk: Manik-depresif bozukluk olarakta bilinmektedir. Majör depresyon kadar yaygın değildir. Kişinin ruh hâli (duygusal davranışları) dönemsel olarak oldukça enerjik ve aktif (manik) evreden oldukça düşük ve isteksiz hâle (depresyon) gider-gelir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.