TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 24

KAH için Engellenemeyen-Düzeltilemeyen Risk Faktörleri: Erkek olmak (Erkeklerde kadınlara göre 4 kat daha fazla görülür), yaş (Genelde 40 yaştan sonra görülür), genetik faktörler (ailede KAH öyküsü olan veya erken yaşta KAH nedeniyle ani ölüm görülmesi), Diyabetes mellitus ve / veya obezite varlığı. KAH için Engellenebilir-Düzeltilebilir Risk Faktörleri: Sigara kullanımı, hipertansiyon varlığı, fiziksel aktivite azlığı aşırı alkol tüketimi, yoğun ve sürekli stresli yaşam, kan lipidlerinde (kolesterol, trigliserid, LDL kolesterol) yükseklik, tersine HDL kolesterolde düşüklüktür.

Divertikül, Özefagus duvarının zayıflaması sonucu oluşan cep veya keseciklerdir.

Kolesistit: Safra kesesinin inflamasyonuna (iltihaplanmasına) denir. Kolelitiazis: Safra kesesinde taş olmasına denir. Kolanjit: Safra yollarının inflamasyonuna (iltihaplanmasına) denir. Koledok Obstrüksiyonu: Ana safra yolunun taş, tümör vb. nedenlerle tıkanmasıdır. Pankratit: Pankreasın mikrobik, alkol, travma gibi nedenlerle ortaya çıkan inflamasyonudur (iltihaplanması).

Dokulara ve hücrelere O2 taşıyıp CO2 ’i onlardan uzaklaştırmak alyuvarların görevidir.

Epilepsi hastasının nöbeti sırasında yapılan ilk yardım uygulamaları önemlidir. Genelde epilepsi nöbeti sırasında kişinin el, kol, ayak ve vücudu tutulmaya ve sabitlenmeye çalışılır. Oysa bu YANLIŞ bir davranıştır. Asla nöbet geçiren bir kişinin kolları, bacakları, vücudu tutulmamalı, hastaya bu anlamda dokunmadan nöbeti geçirmesi beklenmelidir. Öncelikle epilepsi nöbeti geçiren kişinin ani düşmesi ve yaralanması önlenmeye çalışılır ve hasta yere yatırılır. İstemsiz kasılmaları nedeniyle çevresinde ona zarar verebilecek masa, sandalye, sehpa gibi tüm eşyalar hastadan uzaklaştırılmalıdır. Etrafı açılmalıdır. Eğer nöbetin başlangıcında ilk yardım yapılabiliyorsa yapılacak tek şey dilini ısırmasını engellemektir. Bunun için ağzına bez, havlu konabilir. Çene kilitlendikten sonra onu açmak için ağıza kaşık, bıçak vb. sokularak açılmaya çalışılmamalıdır. Hem çene açılmaz hem de tam tersine kişi yaralanabilir.

Bir Türk Hekimi olan Dr. Hulusi BEHÇET’in tanımladığı ve tıp literatürüne kazandırdığı bu çoklu hastalıklar grubuna Behçet Hastalığı adı verilmiştir.

Presbiyopi, göz merceğinin, uyum amacıyla gözün odağını değiştirme yeteneğini kaybetmesidir. Kırklı yaşlarda hemen herkes de oluşur.

Olabildiğince erken fiziksel kapasite seviyenize uygun düzenli egzersiz alışkanlığı edinin ve ömür boyu bu alışkanlığı kesintisiz sürdürün. Yürümek, merdiven çıkmak, ev-bahçe işleri aynı zamanda egzersiz fırsatlarıdır. Kilo ve bel çevrenizi ideal şartlarda tutun. Fazla kilolarınızı sağlıklı yollarla gerekirse uzman desteğinde verin. Egzersiz yapmayın önerisi aktif ve sağlıklı yaşlanma için yaşam boyu uygulanması gereken  önerilerden biri değildir. Doğru seçenek (C)dir.

Genel olarak kronik hastalık uzun süredir devam eden hastalık anlamına gelir. Kronik has­talıkların temel özellikleri “kendi kendilerine iyileşememeleri, nadiren tam olarak tedavi edilebilmeleri, ilerleyici olmaları, kontrol altına alınamazlarsa yaşamın ileri evrelerinde çeşitli düzeyde bedensel ve ruhsal yetersizliklere yol açabilmeleridir”. Kronik hastalıkla­rın ortaya çıkışında yaş, kişisel yaşam tarzı ve kalıtsal etkenler rol oynar. Hipertansiyon (yüksek tansiyon), diyabet (şeker hastalığı), stroke (beyin felci, inme), artrit (eklem ilti­habı) gibi kronik hastalıklar genellikle orta yaşlarda başlar, yaşam boyu sürer. Kronik hastalıklar bütün dünyada en çok sakatlığa ve ölüme yol açan hastalık grubudur. Yaşlandıkça kronik hastalık belirtileri ve birden fazla kronik hastalığa yakalanma riski artmaktadır. Kronik hastalıkların kişiye ve kurumlara maliyeti yüksektir.

Genel olarak kronik hastalık uzun süredir devam eden hastalık anlamına gelir. Kronik has­talıkların temel özellikleri “kendi kendilerine iyileşememeleri, nadiren tam olarak tedavi edilebilmeleri, ilerleyici olmaları, kontrol altına alınamazlarsa yaşamın ileri evrelerinde çeşitli düzeyde bedensel ve ruhsal yetersizliklere yol açabilmeleridir”. Kronik hastalıkla­rın ortaya çıkışında yaş, kişisel yaşam tarzı ve kalıtsal etkenler rol oynar. Hipertansiyon (yüksek tansiyon), diyabet (şeker hastalığı), stroke (beyin felci, inme), artrit (eklem ilti­habı) gibi kronik hastalıklar genellikle orta yaşlarda başlar, yaşam boyu sürer.

Artrit tıbbi olarak eklem iltihabı anlamına gelse de eklemler, eklem etrafındaki bağ doku­su ve tendonlar dâhil eklem bağlantılı tüm yapıların hastalıklarının ortak adıdır.

Çoğu kronik hastalıkların nedenleri ve risk faktörleri çok iyi tarif edilmiş ve iyi bilinmekte­dir. Gerek erkeklerde gerekse kadınlarda birçok kronik hastalığın ana nedenleri; sağlıksız beslenme, yetersiz fiziksel aktivite ve tütün mamülleri kullanımıdır. Bunlar istenildiğinde, kontrol edilebilen durumlardır. Eğer kontrol edilemezlerse kronik hastalığa yakalanmada yüksek tansiyon (hipertansiyon), aşırı vücut ağırlığı (obezite), anormal düzeyde yüksek kan yağları (kolesterol, LDL, trigliserit düzeyleri), yüksek kan şeker değerleri (diyabet) gibi yüksek risk faktörlerinin ortaya çıkmasını kolaylaştırırlar. Yaş ve genetik yatkınlık ise kronik hastalıkların kontrol edilemeyen faktörlerini oluşturur.

Gut hastalığının ayırt edici özelliği kırmızı renkli, hassas, sıcak, eklem şişliği olan bir rahatsızlık olmasıdır. Gut hastalığında en sık etkilenen bölge ayak başparmağının ta­banındaki tarak kemiği-parmak kemiği eklemidir. Hastalığa aynı zamanda kireçlenme, böbrek taşı ve böbrek fonksiyon kayıpları da eşlik edebilir. Bununla birlikte kireçlenme, böbrek taşı veya ürat nefropati şeklinde de var olabilir. Gutun temel sebebi kanda ürik asit düzeylerinin yükselmesidir. Kanda seviyesi yükselen ürik asit kristalleşerek eklemlerde, tendonlarda ve çevre dokularda birikir.

Kalbi besleyen damarlara koroner damarlar denir. Koroner damarların plak denilen mad­delerle tıkanmasıyla ortaya çıkan hastalığa koroner arter hastalığı denir. Damar içinde­ki plak kolesterolün birikmesiyle oluşur. Kolesterol plaklarının damarlar içinde artması damarı zaman içinde daraltır. Bu olay aterosklerozis olarak adlandırılır. Kalp damarları içinde plak oluşumunun artması kalp kasının beslenmesini güçleştirir (iskemi-yetersiz kan akımı) kişide anjina denilen göğüs ağrılarına yol açar. Anjina ağrıları, aktivite düzeyi artırdıkça, örneğin merdiven ya da yokuş çıkarken artar ve koroner arter hastalıklarının en belirgin belirtisidir. Anjina ağrıları kalp kasının yeterli kan alamadığının göstergesidir.

Eğer hipertansiyonlu hasta iyi tedavi edilip önlem alınmazsa aşağıdaki problemlerle karşılaşabilir;

VKİ; 19-24: Sağlıklı bir kilo. Yaşam tarzınızı bu seviyede sürdürmeye devam edin.

VKİ; 25-29: Aşırı kilolu (şişman). Normal kilonuzu aşmışsınız. Doktor desteğine ihti­yacınız olabilir.

VKİ; 30 veya daha fazla: Obez. Yaşam tarzınızda ya da vücut fonksiyonlarınızda sorun­lar var. Mutlaka doktor desteğine ihtiyacınız var. Doktor kontrolünde kilo vermelisiniz.

Akciğer fonksiyon testleri (spirometre ve spirogram): KOAH’lı hastaların teşhis ve tedavisinin izlenmesinde çok kullanılan bir teknikte, akciğer fonksiyon testleridir. Bu test sırasında hasta, spirometre denilen akciğer hacim ve kapasitelerini ölçen bir cihazın ağızlığı aracılığı ile maksimum bir soluk alma sonrası akciğerlerindeki havayı bütün gücüyle alete üfler. Üflenen havanın hacmi, üfleme süresi ve üfleme hızı ile ilgili bilgiler (spirogram) KOAH’lı hastaların teşhis ve tedavisinin izlenmesinde hekime çok değerli bilgiler verir.

İnsülin pankreas tarafından üretilir. Yiyeceklerle bağırsak aldığımız besin ögeleri (karbohidratlar, yağlar gerekirse proteinler), kan dolaşımına verilmeden önce glukoza dönüştürülür. Kanda glukoz seviyesi artınca pankreastan insülin salgısı artar ve kandaki glukoz insülin uyarısıyla vücut hücreleri içine alınır, ya hemen enerji üretiminde(ATP olarak) kullanılır ya da gerektiğinde kullanılmak üzere hücre içinde glikojen olarak depo­lanır.

Bazı Patojen Canlılar ve Oluşturduğu Hastalıklar

Etken

Oluşturduğu Bazı Hastalıklar

Metazoalar (Helmintler, Eklembacaklılar)

Kancalı kurt enfeksiyonları, Taeniosis,

Kist hidatid, Uyuz,

Protozoalar

Sıtma, Toksoplasmoz, Amipli dizanteri, Giardiosis

Bakteriler

Menenjit, Tifo, Pnömoni, Tüberküloz, Brucelloz

Mantarlar

Kandidiazis

Riketsialar

Tifüs

Virüsler

Kızamık, Çocuk Felci, KKKA, Kızamıkçık,

Kabakulak, AIDS,

Hastalıkların popülasyon içerisinde yayılış oranlarının belirlenmesinde kullanılan bazı terimler aşağıda verilmiştir.

Morbidite: Bir popülasyonda hastalığa yakalananların sağlamlara oranının yüzde veya binde olarak ifade edilmesidir.

Mortalite: Bir popülasyonda ölenlerin, tüm popülasyona oranıdır.

Letalite: Ölenlerin hastalananlara oranıdır.

İnsidans: Bir hastalığın belli zaman diliminde bir toplumda görülme sıklığı ve oranıdır.

Prevalans: Bir hastalığın bir popülasyon içinde belirli bir süre aralığında eski-yeni vakaların birlikte görülme oranıdır.