TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 22

CYBH’larda Risk Grupları; Ergen Yaştaki Kızlar, Kadınlar, Sünnetsiz Erkekler, Birden fazla cinsel eşi olanlar, Birden fazla cinsel eşi olup korunmasız ilişkide bulunmuş/devamlı bulunan kişiler, Uyuşturucu kullananlar ve uyuşturucu kullanan cinsel eşi olanlar.

Hastalık sadece 7 (Hindistan, Nijerya, Pakistan, Mısır, Afganistan, Nijer ve Somali) ülkede endemik olarak seyretmektedir. Türkiye’de en son 1998 yılında bildirilmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Hepatit A etken, Heparnovirus ailesinden Picornavirus’tur. Etken insandan insana fekal-oral (dışkıyla atılan virüslerin gıdalara bulaşması ve bu gıdaların da ağız yoluyla alınması) yolla bulaşmaktadır. Hepatit B etken Hepadnavirus’tur. Bulaşma hasta kişilerden kan alınan enjektörlerle, kan nakliyle, cinsel ilişkiyle olabileceği gibi hasta anneden bebeğe anne karnındayken de olabilmektedir. Hepatit C, ilk olarak 1989 yılında tanımlanan hastalığın etkeni Flavivirus ve Pestivirus’tur. Bruselloz (Malta Humması) koyun, keçi, sığır, manda, domuz gibi hayvanlardan direkt ve indirekt olarak insanlara geçebilen zoonoz bir hastalıktır. Sarılık A, B, C, D, E ve G harfleri ile isimlendirilen 6 farklı virüsle oluşan karaciğerin yaygın iltihabi hastalığına verilen isimdir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Poliomyelitis (Çocuk felci), bilinen en eski hastalıklardan biri olan poliomyelitisin etkeni Enterovirus cinsinden virüslerdir. Çocuk felci virüsü olarak da bilinir. Bir bakteriyel hastalık olan tifonun etkeni Salmonella typhi’dir. Zaman zaman salgınlar hâlinde seyreden, tedavi edilmediği takdirde çeşitli komplikasyonlara sebep olarak ölümlere neden olabilen bir hastalıktır. Paratifo ise Salmonella paratyphi tarafından oluşturulur. Tifoya göre daha hafif seyreden akut ve bulaşıcı bir hastalıktır. Bruselloz (Malta Humması), koyun, keçi, sığır, manda, domuz gibi hayvanlardan direkt ve indirekt olarak insanlara geçebilen zoonoz bir hastalıktır. Kolera hastalığının çıkışında; altyapı eksikliği, hijyenik kurallara uyulmaması önemli rol oynamaktadır. İlk klinik belirti ani kusmadır. Kusmaya ishal de eşlik eder. Vücut ısısı 36 °C’den 32 °C’ye kadar düşer. Hastalığın çıkış kaynağı olarak Hindistan’da Ganj ile Brahmaputra nehirleri arasındaki bölge gösterilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kuduz, Rhabdoviridae familyasından Lyssavirus genusundan bir virüs olan etken canlı dokuda sinir sistemine karşı affinite gösterir. Enfekte hayvanların salyasında bol miktarda bulunan virüs, bu hayvanların ısırık yaralarından veya yarık-çatlak deri üzerini yalamaları esnasında bu yaralardan bulaşabilir. Boğmaca (Pertussis), genetik yapı itibarıyla birbirine çok fazla benzeyen Bordetella pertussis (sadece insan), Bordetella parapertussis (sadece insan), Bordetella bronchiseptica (insan ve hayvan)’nın oluşturdukları çok bulaşıcı, insandan insana bulaşabilen, ölümcül olabilen bakteriyel bir hastalıktır. SARS, Akut Solunum Yetmezliği Sendromu olarak bilinen hastalığın İngilizce karşılığı Severe Acute Respiratory Sendrome’dir. Hastalık etkeni SARS Coronavirus’udur (SARS-CoV). Bu hastalık ilk olarak 2003 yılında salgınlar hâlinde devam ederek yüzlerce insanın ölümüne neden olmuştur. Bu zamana kadar soğuk algınlığı gibi durumlardan sorumlu tutulan Coronavirusların sadece 229E ve OC43 adındaki tipleri bilinirken 2003 yılından sonra SARS-CoV tipi de eklenmiştir. Kolera hastalığın çıkış kaynağı olarak Hindistan’da Ganj ile Brahmaputra nehirleri arasındaki bölge gösterilmektedir. Hintlilerin dinî inanışları gereği, günahlarından kurtulmak amacıyla Ganj nehrinin sularında yıkanma alışkanlıkları hastalığın yayılışında önemli bir faktör olarak gösterilmektedir. Bruselloz (Malta Humması), koyun, keçi, sığır, manda, domuz gibi hayvanlardan direkt ve indirekt olarak insanlara geçebilen zoonoz bir hastalıktır. Kaynatılmamış, iyi pastörize edilmemiş enfekte süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi ve teması ile bulaşır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Tifo, sarılık, kolera, hepatit C sindirim sistemi yoluyla bulaşan hastalıklardır. SARS, solunum yoluyla bulaşan bulaşıcı hastalıklardandır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Nezle (Soğuk Algınlığı), hastalığın etkeni çeşitli virüslerdir. Öksürük ve aksırıkla çok kolay bulaşır. Düzenli ve teknik el yıkama alışkanlığının olmaması, yemeklerde ortak kullanılan tabak, bardak ve genel olarak kullanılan havlu gibi malzemeler hastalığın bulaşmasını kolaylaştırır. Hastalıkta en önemli semptomlar; burun akıntısı ve tıkanıklığı, boğazda yanma hissi, gözlerde sulanma, halsizliktir. Grip etkeni grip virüsüdür. Bulaşma nezlede olduğu gibidir. Semptomlar nezlede görülenlerle aynı olmakla birlikte daha ağır seyreder. Gripte ayrıca ateş, kas ve eklem ağrıları görülür. Tüberküloz (Verem), hastalığın etkeni çevre koşullarına oldukça dirençli bir bakteri olan Mycobacterium tuberculosis’ tir.  Hastalıkta genel hijyen kurallarının kötü olması, yetersiz beslenme, stres önemli bir rol oynamaktadır. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde önemli bir sorun hâlindedir. Etken akciğer dışında ve akciğerde enfeksiyonlara neden olabilir. Kabakulak (Mumps), hastalığın etkeni Paramyxovirus ailesinden bir virüstür. Hastalık çok geniş bir yayılış gösterir. Sıklıkla asemptomatik olarak seyreder. Tükürük bezlerinin (parotis, submandibular-çene altı ve sublingual-dilaltı) hastalıktan etkilenmesi sonrasında şişerek, bezlerle anatomik yer olarak yakın olmaları nedeniyle kulakla birlikte hastalık görüntüsü oluştuğu için hastalığa halk arasında “kabakulak” denilmektedir. İnfluenza, alt ve üst solunum yollarına yerleşerek epidemilere ve pandemilere sebep olan akciğerde ciddi sorunlar oluşturarak ölümlere sebep olan viral bir hastalıktır.  Dünyanın her yerinde bu hastalık görülür. Virüs hastaların öksürme, hapşırmaları ile çevreye yayılır.  Hastalıkta temasla bulaşma olsa da nadirdir. Hastalığın kuluçka süresi 1-5 gündür. Bu süreden sonra titreme, ateş, baş ve kas ağrıları, iştahsızlık, hâlsizlik görülür. Ateş 3-4 gün sürer. Daha sonra boğaz ağrısı, burun akıntısı, seste kalınlaşma ve kuru öksürük görülür. Doğru cevap C seçeneğidir.

Deri ve mukoza yoluyla bulaşan hastalıklar; lepra (cüzzam), tetanos, kuduz, trahom'dur. AIDS ise cinsel yolla bulaşan hastalıklardan biridir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Zoonoz bir hastalık olan vebanın en önemli taşıyıcıları sıçan ve tarla faresidir. Yaklaşık iki yüzden fazla kemirici türünün vebaya taşıyıcılık yapabileciği bildirilmiştir. Fare ve sıçanlarda bulunan pirelerin (Xenopsilla cheopis) insanlardan kan emmesi esnasında veya dışkılarını deri üzerine bırakmasıyla hastalık bulaşır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Veba 2. grup, influenza ve lepra 3. grup, salmonella sp. 4. grup, tüberküloz ise bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalık 1. grupta yer alır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Zaman içerisinde duyulan gereksinimler ve yeni gelişmeler nedeniyle 30 Mayıs 2007 tarihinde 26537 sayılı “Bulaşıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliği” yayımlanarak bildirime esas olan hastalık sayısı 55’e yükseltilmiştir. Erken uyarı ve yanıt sistemi, Avrupa Birliği uyum programları ve uluslararası sağlıK tüzüğü gereğince 2 Nisan 2011 yılında yapılan son güncelleme ile hastalık sayısı ve durumları 73’e çıkarılmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yaşlanmayla birlikte Mide-Barsak (Gastrointestinal), Genital (Kadın/Erkek Üreme Organları)/ Boşaltım (Üriner) sistemlerinde meydana gelen değişiklikler:

Periferik damar hastalıkları yaşlanmayla birlikte kalp-akciğer sistemlerinde meydana gelen değişikliklerdendir.

Hijyenin anlamı ise sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılan tüm uygulamalar ve alınan tüm temizlik önlemleridir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kişisel hijyenin ilk ve en temel adımı el temizliğinin sağlanmasıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kontaminasyon, insan sağlığına zararlı fiziksel, kimyasal ya da biyolojik aracıların ya da bu canlıların toksik maddelerinin besin maddelerine bulaşmasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Besinler temel anlamda 3 farklı yol (fiziksel, kimyasal ve biyolojik tehlikeler) ile insanlar için zararlı hâle gelebilir.
Fiziksel Tehlikeler: Toprak, su, hava, gıdalarda cam kırığı, plastik madde ya da kalıntısı, kemik, taş, tahta, metal, saç, tırnak, her türlü böcek vb.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Stafilokok Enfeksiyonu: Besin zehirlenmeleri içerisinde en sık görüleni Staphylococcus aureus bakterisinin sebep olduğu stafilokok enfeksiyonudur. Bu gıda zehirlenme türü ani olarak, stafilokok türü bakterinin toksinleri ile oluşur. Bu bakteriler için en uygun ortam et ve et ürünleridir. Ayrıca protein yönünden zengin, şeker ve tuz içeren besinlerde de rahatlıkla çoğalabilir. Bakterinin besinlerle bulaşması deri ya da solunum sistemi ile olabilir. Besin zehirlenmesi bakterinin ya da toksin içerikli besinin alınmasıyla birlikte 1 saat içerisinde ortaya çıkabilir. Bu süre 12 saate kadar da uzayabilir. Genel belirtileri mide bulantısı, ağzın sulanması kusma, karın ağrısı, ishal ve ateştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

III. Diş fırçalamada diş fırçasının üzerine nohut büyüklüğünde macun sürülür. 

I. Diş fırçası 45 derecelik bir açıyla tutularak diş eti hizasından ağız boşluğuna doğru dişler fırçalanır.

II. Fırçalama dış yüzeylerden yumuşak dairesel hareketler hâlinde ön dişlerden arka dişlere doğru fırçalanmalıdır.

V. Dişlerin iç yüzeyleri de fırçalanarak en sonunda da dişlerin arka yüzeyleri ve dil fırçalanır.

IV. Ağız 1-2 kez suyla çalkalanarak temizlenir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point); gıdaların üretiminden tüketimine kadar çeşitli risk oluşturabilecek kritik noktalarda tehlike analizi yapan en etkin risk yönetim sistemidir. Doğru cevap B seçeneğidir.

A, B, C ve E seçeneklerinde  fiziksel aktivite seviyesini artıran örnekler verilmiştir. Doğru yanıt 'D'.