TEMEL SAĞLIK VE HASTALIK BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 21

Genetik yapı, yaş, cinsiyet, bağışıklı sistemi, sağlık öyküsü ve ırk sağlığı etkileyen bireysel etkenlerdendir.

Sosyokültürel çevre açısından sağlığı etkileyen faktörler şunlardır:
• Meslek
• İş
• Ekonomik gelir
• Sosyal sınıf
• Eğitim
• Mülkiyet
• Etnik yapı
• Din
• Medeni durum
• Toplumsal cinsiyet
• Politik koşullar
• Aile yapısı

İnsana Yönelik Koruyucu Sağlık Hizmetleri
Kişileri dolayısıyla de toplumu hastalık etkenlerine karşı dirençli ve güçlü kılmayı, hastalanmaları hâlinde ise en erken dönemde tanı konularak, uygun tedavi ile
hasarsız veya en az hasarla iyileşmelerini sağlayan hizmetlerdir.
• Bulaşıcı Olmayan Hastalıklarından Korunma
• Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Risk Faktörlerinin Azaltılması
• Kanserden Korunma
• Ruh Sağlığının Korunması ve Geliştirilmesi
• Genetik Hastalıkların Önlenmesi
• Erken tanı ve uygun tedavi
• Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma
• Bağışıklama
• Aşılama
• İlaçla koruma
• Aile planması yöntemlerinin kullanılması
• Beslenmenin iyileştirilmesi

-Koruma ağırlıklı, tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin gerektiğinde etkin bir şekilde sunulması çağdaş sağlık hizmeti sunumu anlayışındandır.

Üçüncü Basamak Resmî Sağlık Kurumu
Sağlık Bakanlığına bağlı eğitim ve araştırma hastaneleri ve özel dal eğitim ve
araştırma hastaneleri ile bu hastanelere bağlı semt poliklinikleri, üniversite hastaneleri ile bu hastanelere bağlı sağlık uygulama ve araştırma merkezleri, enstitüler ve semt poliklinikleri, üniversitelerin diş hekimliği fakülteleri, Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı tıp fakültesi hastanesi ile eğitim ve araştırma hastaneleridir.

Sağlığın geliştirilmesi kavramı içinde sağlıklı yaşam davranışlarının yaygınlaştırılması
başlığı öne çıkmıştır. Bu yaklaşım bir davranışlar bütünü olup aşağıdaki başlıkları içermektedir.
• Sigara, alkol ve bağımlılık yapıcı madde kullanmama
• Sağlıklı / yeterli ve dengeli beslenme
• Fiziksel aktivite
• Düzenli ve yeterli uyku
• Stresle başedebilme
• Hobi ile uğraşı
• Güneşin zararlı etkilerinden korunabilme
• Düzenli sağlık kontrolünün yaptırılması
• Güvenli cinsel ilişki
• Aile planması

Mezvuata uyulmadığı, eksik veya hatalı uygulandığı ise sağlık personelinin hukuksal
sorumluluğu ortaya çıkar. Bu sorumluluklar 4 tanedir:
1. Ceza Sorumluluğu
Kasıt – Taksir (İhmal-tedbirsizlik-acemilik)
2. Tazminat Sorumluluğu
Hukuka aykırı (haksız) fiil nedeniyle verilen zararın karşılanması-ödetilmesi
3. İdari Sorumluluk
Kamu görevlisi sağlık çalışanlarının kurumuna karşı sorumluluğu
4. Mesleki Sorumluluk
Sağlık çalışanlarının meslek odasına karşı (mesleki disiplin) sorumluluğu

Normlar hiyerarşisinin en üstünde yer alır. Anayasa hükümleri; yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır.

İki gebelik arasındaki sürenin anne sağlığı için risk oluşturmayacak şekilde düzenlenmelidir. Bu süre en az 2 yıl, ideali de 3 yıl olmalıdır.

Geleneksel Yöntemler

• Geri Çekme (Coitus İnterruptus)
• Takvim Yöntemi
• Haznenin İçinin Yıkanması (Vaginal Duş) • Emzirme (Laktasyon Amenore)

Diyafram ise modern yöntemler arasındadır. Cevap E'dir.

Modern Yöntemler

Kadın Kondomu (Kadın Prezervatifi)

Spermisidler (Spermleri Öldüren Tablet ve Fitiller)

Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu)

Erkek Kondomu (Prezervatif )

Erkekte Sperm Kanallarının Bağlanması (Vazektomi)

Fakat haznenin içinin yıkanması yani vajinal duş geleneksel yöntemlerdendir. Cevap B'dir.

Oral kontraseptifler (OKS) kullanılmaya başlamadan önce kadının bir hekim kontrolünden geçmesinde yarar vardır. Özellikle vücut ağırlığı, kan basıncı, açlık kan şekeri ölçülmelidir. Diyabetes mellitusu (şeker hastalığı), hipertansiyonu, karaciğer yetmezliği, damar tıkanıklığı, depresyon, şiddetli baş ağrısı ve meme kanseri öyküsü olanlarda kullanılmamalıdır. Sigara ve diğer tütün ürünlerinden kullanan kadınlar için de OKS uygun bir yöntem olmayabilir. Kadının sürekli kullandığı bazı ilaçlarla OKS’nin, olumsuz etkileşimi söz konusu olabilir. Bu nedenle ilaç kullanma durumu da araştırılmalıdır.

Özellikle de az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde bu sorun ve sorunun etkileri daha büyüktür.

Bu ülkelerde toplumun önemli bir bölümünü cinsel yönden aktif gençler ve genç erişkinler oluşturmaktadır. İlk cinsel ilişki deneyim yaşının küçülmesi, evlilik öncesi cinsel ilişki deneyimlerinin yaşanma sıklığının artması, birden fazla cinsel eşin varlığı, göçler, işsizlik, ekonomik sorunlar nedeniyle birçok toplumda ve ülkede yasal veya ya sal olmayan seks işçiliğinin olması, hatta artması, ulaşım olanaklarının artışı nedeniyle bölgesel, ulusal ve uluslararası seyahat aktivitelerinin yaygınlaşması ve buna bağlı ola rak korunmasız cinsel deneyim yaşama olanağının ve olasılığının artması, CYBH’dan koruyan yöntemlerin sınırlı olması, bu bariyer yöntemlere ulaşamama veya kullanma- ma CYBH’nin toplumlarda artışının önemli nedenlerindendir. Bununla birlikte birçok toplumda cinselliğin tabu olarak görülmesi ve bu nedenle özellikle çocuklara, gençlere ve topluma cinsel eğitimlerin yetersiz verilmesine neden olmaktadır ki CYBH’ların artışının temelinde bu sorun yatmaktadır. Cevap A'dır.

Fenilketonüri: Bu hastalıkta çocuklarda “fenilalanin hidroksilaz” adı verilen en-zim yoktur. Proteinli gıdalarda bulunan fenilalanin adı verilen aminoasit, tirozine dönüştürülemez. Fenilalanin kanda birikmeye başlar ve beyin omurilik sıvısını(BOS) geçerek beyinde hasara neden olur. Bu çocuklarda geri dönüşümsüz zekâ ve nörolojik gelişme geriliği görülür. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından yenidoğ- nalara yönelik geliştirilen program ile taraması yapılmaktadır. Hayatın ilk 15 günü içinde bebek en az 24 saat, ideali 48-72 saat beslendikten sonra topuktan alınan “2 damla kan’’ özel bir filtre kâğıdına damlatılır ve ilgili laboratuvara gönderilerek teşhis edilir. Eğer fenilketonüri saptanırsa fenilalanin içermeyen gıdalarla tedaviye yaşam boyu devam edilir.

• Konjenital Hipotiroidi: Yenidoğan döneminde en sık karşılaşılan endokrinoojik sorundur. Yenidoğanda tiroid hormon yetersizliği ile karakterize klinik bir durumdur. Hipotiroidik yenidoğanda sarılık uzayabilir, ödemli bir yüz vardır, dil büyüktür, kabızlık görülür. Hipotiroidik çocuklarda zekâ gelişiminde gerilik söz konusudur. Erken tanı ve tedavi ile bu sorun ortadan kaldırılabilir. Bunun için fenilketonüri taramasında topuktan alınan kan ile hipotiroidi taraması yapılabilir.Şüpheli olgularda koldan da kan alınarak tiroid hormonlarına bakılır. Tedavideömür boyu tiroid hormonu kullanılır.

• Biyotinidaz Eksikliği: Vücutta biyotin oluşumu için gerekli bir enzim olan Biyotinidaz’ın eksikliğidir. Bunun sonucunda işitme ve görme kaybı, nörolojik bozukluklar, deride bölgesel saç/kıl dökülmeleri olur. Geç kalınan vakalarda nörolojik sekeller, koma ve ölüm ile karşılaşılabilir. Tedavide Biyotin oral yolla verilir.

Cevap C'dir.

Intramuskuler yani intra-muscular aşılar kas içine yapılan aşıdır. İngilizcede 'muscle' kas demektir.

D seçeneğindeki husus anneye sağlayacağı yararla ilişkilidir. Bu hususta yenidoğan bebekle ilgili doğrudan bir alaka yoktur, poster ile de ilişkili değildir.

Yenidoğan doğumundan sonraki ilk ayı tamamladığında yani 1. ayını bitirdiğinde yapılmalıdır. 1 Eylülde yapılacak olan ise 3. dozudur. Bu yüzden cevap A'dır

Egzersiz özel olarak planlanıp, yapılandırılmış düzenli ve tekrarlı fiziksel aktivitelerdir. Örneğin; pilates, yoga, aerobik ya da kuvvet egzersizleri gibi.

Normal: 18.5-24.9

Dayanıklılık egzersizleri kol ve bacaklarda olduğu gibi büyük kas gruplarını harekete geçirir. Koşma, yüzme, yürüme, bisiklete binme, dans dayanıklılık egzersizlerine örnektir. Aerobik aktiviteler kalbi ve solunumu hızlandırır, düzenli dayanıklılık egzersizleri zamanla kalbi ve solunumu güçlendirirerek vücut dayanıklılığını artırırlar.