TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ

Hastalıklar ne kadar erken dönemlerinde teşhis edilirlerse, tedavileri de o kadar kolay ve başarılı olur. Bu ilke, bütün hastalıklar için geçerlidir. Kanser, diyabet ve tüberküloz gibi hastalıklarda hastalığın erken tanısı kişinin yaşam süresini uzatması bakımından çok önemlidir.

Erken tanının faydaları;1. Tedavi şansını artırır. 2. Tedaviyi kolaylaştırır. 3. Tedavi giderlerini azaltır. 4. Sakatlığı önler. 5. Doku ve organ kaybını önler. 6. Hayat kurtarır. 7. Yaşam süresini uzatır.

Farklı yaş ve cins grupları için anlamı değişik olmakla birlikte, çeşitli kanserler için uyarıcı olup erken tanı faaliyetleri sırasında üzerinde durulması gereken ve hekime başvurmayı gerektiren belli başlı belirtiler şöyle sıralanabilir: 1. Vücudun herhangi bir yerinde şişlik veya kitleler 2. İyileşmeyen ve iyileşmesi geciken yara 3. Ben ve siğillerdeki değişiklik 4. Olağan dışı kanama 5. Yutma güçlüğü 6. Sürekli öksürük 7. Ses kısıklığı 8. İdrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik 9. Nedeni açıklanmayan ateş ve zayıflama 10. İnatçı hazımsızlık.
Göğüs sıkışmasını, gaz sancılarına veya başka nedenlere yorarak kalp krizi geçirene kadar kalp hastalıklarının farkına varılmaması, kişilere erken tanısı önemli olan hastalıkların belirtilerini öğretmek gereğini ortaya çıkarır.

Evlenme muayenesi, şoför muayenesi, gıda üretim ve satış işlerinde çalışanların muayenesi, sıtmalı bölgelerde kan muayenesi gibi muayeneler kanunların zorunlu kıldığı muayenelerdendir. Periyodik sağlık muayeneleri özellikle riskli grupların; gebelerin, çocukların, işçilerin ve yaşlıların sağlıklarının korunması için gereklidir.

Sağlık taraması, hastalık taraması, toplum taraması gibi farklı kavramlarla ifade edilen taramalar bir erken tanı yöntemidir. Tarama, büyük toplulukları araştırıldığında ve merkezi olarak yapıldığında kitle taraması olarak adlandırılır. Kitle taramaları bir tek hastalığa yönelmiş olabileceği gibi birden fazla hastalığın aranması amacıyla da (çoklu tarama) yapılabilir. Taramalar insan gücü, zaman ve parasal kaynaklar bakımından önemli harcama gerektiren çalışmalardır. Taramalar bulaşıcı hastalıklar için yapılabileceği gibi, bulaşıcı olmayan hastalıkların erken tanısı amacıyla da yapılabilir. Hastalık taramalarına, en çok ihtiyaç duyan gruplar, kuşkusuz risk altındaki gruplardır.

Kan basıncı ölçümü- Hipertansiyon ; Tonometri Glokom.

Genetik düzensizlikler, Kan grubu uyuşmazlığı, Cinsel yolla bulaşan hastalıklar: Sifiliz, hepatit B, gonore, Herpes, Aids , Rubella, toxoplazmozis, Doğum kusurları: Nöral tüp bozuklukları, Down sendromu, Tıbbi sorunlar: Diabet, hipertansiyon, anemi, tüberküloz, kalp hastalığı, Hipotiroidi, Böbrek enfeksiyonları, Obstetrik sorunlar: Baş-pelvis uygunsuzluğu, tekrarlayan düşükler, düşük tehdidi, Annenin alkol ve sigara kullanımı.Baş çevresi taraması, gelişme geriliği Bebeklik (0–18 Aylar) ile ilgilidir.

Kadının öz ve soy geçmişinde meme kanseri ile ilgili hiçbir ek risk etmeni yoksa bile, bu kadının yaşamı boyunca meme kanseri olma şansı %12 (yüzde oniki)' ye yakındır.

Koruyucu hekimliğin hedef kitlesi ise sağlıklı kişilerdir, burada amaç öncelikle hastalıklara yol açan ya da hastalık riskini arttıran etkenleri bulmak, sonra da bu etkenlerin sağlıklı kişileri hasta kişiler haline getirmesine engel olmak, yani hastalığın ortaya çıkmasını önlemek, kişiyi korumaktır. Doğru yanıt E şıkkında verilmiştir.

Ülkemizde kadınlarda görülen en sık 10 kanser türü içinde birinci sırayı
alan meme kanseridir. Doğru yanıt B şıkkında verilmiştir.

Tarama, büyük toplulukları araştırıldığında ve merkezi olarak yapıldığında
kitle taraması olarak adlandırılır. Kitle taramaları erken tanı için, çok kullanılan ve en iyi sonuç veren bir yöntemdir. Kitle taramaları bir tek hastalığa yönelmiş olabileceği gibi birden fazla hastalığın aranması amacıyla da (çoklu tarama) yapılabilir. Doğru yanıt E şıkkında verilmiştir.

Pasif Taramanın Avantajları: 

Basittir, kolay uygulanır
Koruyucu hizmet için başvurmayan kişileri de kapsar.

Pasif Taramanın Dezavantajları:

Organizasyon gerektirir
Hedef grubun tümünü kapsayamaz
Zaman planlaması yapmak zordur
Kişi başka bir hastalık için başvurduğundan
sağlık eğitimi yapmak güçtür.

Doğru yanıt C şıkkında verilmiştir.

Hipertansiyon için önerilen tanı testi 'kan basıncı ölçümü'dür. Doğru yanıt D şıkkında verilmiştir.

Mamografi; özel bir risk faktörü bulunmadığı takdirde 40 yaş üstü kadınlarda yılda bir kez düzenli yapılmalıdır. Doğru yanıt B şıkkında verilmiştir.

Prostat Kanseri’ndeki hasta dağılımının %80’ini 65 yaş üzerindeki erkekler oluşturur. Doğru yanıt D şıkkında verilmiştir.

Frengi-Serolojik test eşleştirmesi doğrudur.

Diğer şıklarda verilen eşleştirmelerin doğruları şu şekildedir: Koroner kalp hastalığı-EKG Göğüs ağrısı anketi, İşitme kayıpları-Odiometri, Gelişimsel kalça displazisi-Ortolani Testi (DKÇ muayenesi), Kolon kanseri-Dışkıda gizli kan testi (özellikle yaşlılarda)Kolonoskopi

Bu durumda C şıkkı doğrudur.

Bebeklik ve çocukluk döneminde yapılması gereken tarama testleri şu şekildedir:

Bebeklik (0–18 Aylar)
• Rutin taramalar: Fenilketonüri, DKÇ, hipotiroidizm
• Doğumsal kalp hastalıkları
• Duyma ve görme bozuklukları, şaşılık
• Baş çevresi taraması, gelişme geriliği
• Diş çürüklüğü ve çarpıklığı
Çocukluk (18 ay–11 yaş)
• Görme, işitme bozuklukları
• Gelişmedeki anormallikler
• Davranış bozuklukları, Öğrenme yetersizliği
• Diş çürümeleri

Doğru yannıt A şıkkında verilmiştir.

Taramalar pasif tarama ve aktif taramalar olarak iki başlıkta toplanır. Başka bir nedenle sağlık hizmeti almaya gelenlere tarama testleri uygulanması pasif
tarama, bir hedef gruba ya da kitleye giderek seçilen konuda tarama testleri uygulaması aktif tarama olarak tanımlanır. Doğru yanıt A şıkkında verilmiştir.

Kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri içerisinde yer alan 7 temel hizmet; Bağışıklama, Kemoprofilaksi, Erken Tanı, Sağlık Eğitimi, Beslenme, Aile planlaması, Kişisel Hijyen.

Farklı yaş ve cins grupları için anlamı değişik olmakla birlikte, çeşitli kanserler için uyarıcı olup erken tanı faaliyetleri sırasında üzerinde durulması gereken ve hekime başvurmayı gerektiren belli başlı belirtiler şöyle sıralanabilir:
1. Vücudun herhangi bir yerinde şişlik veya kitleler
2. İyileşmeyen ve iyileşmesi geciken yara
3. Ben ve siğillerdeki değişiklik
4. Olağan dışı kanama
5. Yutma güçlüğü
6. Sürekli öksürük
7. Ses kısıklığı
8. İdrar ve dışkılama alışkanlıklarında değişiklik
9. Nedeni açıklanmayan ateş ve zayıflama
10.İnatçı hazımsızlık