TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ

Aşılama/bağışıklama uygulamalarının beş yaş altı çocuklar, gebeler ve yaşlılar açısından diğer yaş gruplarına ve dönemlere göre daha önemli olduğu söylenebilir. Çünkü bu özel dönemler bireylerin hastalıklara karşı en duyarlı olduğu dönemler olarak da bilinmektedir.

Günümüzde küresel düzeyde halen yılda 24 milyon yeni doğan bebek (0-12 ay) rutin sunulan aşılama/bağışıklama hizmetlerinden yararlanamamaktadırlar. Bu da dünyada bir yılda doğan çocukların %20’si anlamına gelmektedir. Aşılama/bağışıklama hizmetlerinden yararlanamayan bebeklerin yaklaşık %70’i Afrika ve Güney Asya’da bulunan 10 ülkede (Afganistan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Etiyopya, Hindistan, Endonezya, Irak, Nijerya, Pakistan, Güney Afrika ve Uganda) yaşamaktadırlar.

Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP): Dünya Sağlık Örgütü tarafından 1974 yılında küresel düzeyde çiçek hastalığını eradike edilmesi için uygulanan başarılı program temel alınarak bütün ülkelerdeki çocukların yaşam kurtarıcı aşılardan yararlanmaları için başlatılmış bir programdır. Bu program kapsamında hedeflenen ilk hastalıklar; difteri, boğmaca, tetanoz, kızamık, çocuk felci ve verem olmuştur. Türkiye’de GBP 1981 yılından bu yana uygulanmaktadır. Ülkemizde GBP kapsamında yapılan aşılar ise; Boğmaca, Difteri, Tetanos, Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, Tüberküloz, Poliomyelit, Hepatit B ve Hemofilus Influenza tip b’dir.

Temel Sağlık Hizmeti kavramı ilk kez Kazakistan’ın başkenti olan Alma Ata’da 1978 yılında Alma Ata Bildirgesinde her bireye götürülmesi gereken esas sağlık hizmeti olarak tanımlanmıştır. Bu kavram çağdaş halk sağlığı yaklaşımıyla paralel bir bakış açısı içerisindedir.

Hastalığın geçirilmesi ya da aşı yoluyla gelişen korunmaya aktif bağışıklama denir.

Aşı uygulamalarında kullanılan teknikler :1. Kas içi: Difteri-BoğmacTetanoz aşısı, Hepatit B aşısı, grip, kuduz aşıları bu yolla yapılır. 2. Ağız yoluyla: Canlı çocuk felci aşısının yapılma yöntemidir. 3. Buruna damlatma yoluyla 4. Deri içi: BCG aşısı bu yolla yapılır. 5. Deri altı uygulaması da aşıların uygulanmasında kullanılan bir tekniktir.

Buzdolabında sıcaklığın +2 ve +8 derece arasında olması önerilmektedir.

Tetanos, korunmak için aslında çocukluk çağından itibaren rutin olarak aşılama yapılan bir hastalıktır. Tetanoz, kesici ve delici yaralanmalar sonucu vücuda giren bir bakterinin zehiri (toksini) nedeniyle meydana gelir. Bu bakteri clostridium tetani’dir. Bu bakteri toprakta yaşar. Hastalık etkeni vücuda girdikten bir süre sonra (ortalama 8 gün) belirtiler başlar. Hastalığın ölüm riski yüksek olup asıl yapılması gereken korunmadır.

Hastalık Adı Korunmak için Önerilen/Uygulanan Aşı Adı : Hepatit B (Sarılık) Hepatit B aşısı, Verem BCG, Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak aşısı, Çocuk felci (poliomyelit) OPA (ağızdan Polio aşısı), Zatürree Konjuge pnömokok aşısı, Boğmaca, Difteri, Tetanoz, Grip DaBT-İPHib: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif polio, Hemofilus influenza tip b aşısı (Beşli Karma Aşı). Bu aşıların hepsinin yapılma zamanı, yapılış şekli, vb. ayrıntılar Ulusal Aşı Programında yer almaktadır. Bebek doğduğu andan itibaren aşılama programı başlar. Rutin program bebeklik döneminden birey ilkokul sekizinci sınıfa gelinceye kadar sürer. Bu hizmetin sunulmasını aile hekimleri takip etmektedir. Okullar, kreşler, vb. aşıların toplu şekilde yapılabileceği alanlardır.

Aşı yapılmasına engel olmayan durumlar: 1. Erken doğan bebekler (prematür bebek) 2. Düşük doğum ağırlıklı bebek 3. Ateşin 38,5 dereceden düşük olduğu üst solunum yolu hastalıkları 4. Emzirme 5. Malnütrisyon (yetersiz beslenme) 6. Alerjik nezle 7. Antibiyotik almak 8. Lokalize (bölgesel, sistemik olmayan) cilt iltihapları 9. Süregen kalp, akciğer hastalıklarının varlığı 10. Doğum sonrası sarılık geçirme durumu.