TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ

Bağışıklama; bulaşıcı ya da bulaşıcı olmayan bazı hastalıklardan korunmak için vücutta savunma mekanizmalarının göstergesi olan maddelerin (antikor) istenilen/koruyucu seviyeye ulaşması aracılığı ile direnç sisteminin güçlenmesidir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından 1974 yılında küresel düzeyde çiçek hastalığını eradike edilmesi için uygulanan başarılı program temel alınarak bütün ülkelerdeki çocukların yaşam kurtarıcı aşılardan yararlanmaları için başlatılmış bir programdır.

Ülkemizde genişletilmiş bağışıklama programı kapsamında yapılan aşılar; Boğmaca, Difteri, Tetanoz, Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, Tüberküloz, Poliomyelit, Hepatit B ve Hemofilus Influenza tip b’dir.

Soğuk zincir aşıların üretiminden aşı uygulanacak kişiye ulaşıncaya dek soğuk bir şekilde saklanması, taşınması işlemidir başlangıç noktası aşının üretildiği yerdir.

Bütün aşılar sıcaklığa duyarlı olduğu için hepsinin buzdolabında saklanması gerekir.

Aşılama hizmetlerinde gönüllülük ve ulaşılabilirlik esastır. Herhangi bilgilendirmeler yapılmadan zorlamalar ve mecbur bırakılmalar toplum katılımını istenilen seviyeye getirilmesini sağlayamaz.

Genel bir yaklaşımla bir aşıya ya da aşının bileşenine karşı daha önceden anaflaktik bir reaksiyon gelişmiş ise aşı yapılması önerilmez.

Hem yaşlılık hem de çocukluk döneminde uygulanması önerilen aşılar Mevsimsel grip aşısı, Pnömokok aşısı, Hepatit B aşısı, Tetanoz aşısıdır.

Toplum tarafından kabul edilerek aşı hizmetlerine toplum katılımının sağlanması ve aşı uygulaması yapılacak hastalıklar için diğer müdahale yöntemlerinin başarısının aşı uygulama başarısı ile karşılaştırmasının da yapılması önemlidir.

Bir hastalığın geçirilmesi ya da aşı uygulaması ile elde edilen bağışıklığa aktif bağışıklama denir. Bağışıklığı gelişen bir bireyden alınan antikorların başka bir bireye aktarılması sonucu oluşan bağışıklık ise pasif bağışıklama olarak adlandırılır.

Aşılama bir aktif bağışıklama çeşididir. Aşı uygulamaları kas içine, deri içine, deri altına, ağız yoluyla ve buruna damlatma yoluyla yapılabilir. Aşıların farklı çeşitleri vardır; canlı, inaktive, toksoid, subunit, konjuge, DNA aşıları ve rekombinant vektör aşıları. Aşılama için bireyin sağlık kurumuna başvurduğu her an bir “fırsat” olarak algılanmalıdır. Bu bilgiler doğrultusunda II ve IV numaralı bilgiler doğrudur.

Her ülke kendi aşılama programını kendisi hastalık ve ölüm nedenlerine, ekonomik koşullarına, toplumun gereksinimlerine, vb. göre belirler. Bu programlar belirlenirken bir aşının programa alınması için tedavi ettiği hastalığın ülke açısından önemli ve öncelikli olması, aşı uygulamasının hastalığın çözümüne katkı sağlaması, aşının ekonomik açıdan uygulanabilir olması ve toplum tarafından kabul görmesi önemli gerekçelerdir. Aşının uygulama şekli ise bu gerekçeler arasında yer almaz.

Çocuk felci (poliomyelit) hastalığından korunmak için önerilen aşı oral polio aşısıdır (ağızdan polio aşısı- OPA). Diğer şıklardaki eşlemeler doğrudur.

Son kullanma tarihi yaklaşan aşının en önce kullanılması gerekir. Açılan aşıların açılma tarih ve saatleri kontrol edilmeli ve aşı türüne göre kullanım süresi dolduktan sonra kullanılmamalıdır. Aşılar buzdolabının kapağında saklanmamalıdır. Aşıların saklandığı buzdolabında aşılar dışında hiçbir şey saklanmamalı sadece elektrik kesinti durumunda buzdolabının sıcaklığını dengelemek için buz aküleri ve su şişeleri bulundurulmalıdır.

Çocuklar, yaşlılar (65 yaşüstü bireyler) ve gebeler hastalıklara karşı daha duyarlı gruplar arasında yer alır. Bu nedenle bu gruplarda aşılamanın diğer gruplara göre daha önemli olduğu söylenebilir.

Gebelik döneminde kesinlikle canlı virüs aşısı uygulanmamalıdır. Diğer seçeneklerdeki uygulamalar ise önerilen aşılama uygulamalarıdır.

Aşı yapılamayan durumlar bireyin aşıya veya aşının bileşenlerinden birine karşı anaflaktik şok geçirmiş olması veya bireyin bağışıklık sisteminin çok zayıflamış olmasıdır. Emzirme, antibiyotik kullanıyor olma, süreğen kap, akciğer hastalığının olması gibi durumlar ise aşı uygulamaları için engel oluşturmamakta ancak toplum tarafından yanlış bilinmektedir.

Doğru cevap D seçeneğidir. Beş yaş altı çocuklar, boğmaca, kızamık ve haemafilus influenza hastalıklarına karşı aşı ile bağışıklanmaktadır.

Doğru cevap C seçeneğidir. Parçada endemik hastalığa dair bir açıklama yer almamaktadır.

Doğru cevap B seçeneğidir. Konjuge pnömokok, DaBT-İPA-Hib, OPA, Hepatit B, BCG; zatürre, boğmaca, çocuk felci, sarılık ve verem hastalıkları için kullanılabilecek aşılardır.