TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ

Erişkinlerde BKİ’ye göre vücut ağırlığının değerlendirilmesi aşağıdaki gibi değerlendirilir:
19.9 ve altı : Zayıf
20.0-24.9 : Normal
25.0-29.9 : Hafif şişman
30 ve üzeri : Şişman (Obez)

Yaşlıda beslenme yetersizliğine neden olabilen risk faktörleri şunlardır: Sosyoekonomik ve çevresel faktörler, psikolojik bozukluklar, kronik hastalıklar, diş kaybı ve ağızda ağrı. Besinin lezzeti bu risk faktörleri arasında yer almaz.

Sağlık, yalnızca hastalık ya da sakatlığın olmayışı değil bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. Günümüzde sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınan temizlik önlemlerinin tümü hijyen olarak tanımlanır. Hijyenin sözcük anlamı sağlık bilimi demektir.

Sağlığın korunması, geliştirilmesi, sürdürülmesi ve sağlık için yararlı davranış ve uygulamalara kişisel hijyen kuralları denir. Bu kuralların alışkanlık haline dönüşmesi, hem bebeklik çağından itibaren aileden, hem de toplu yaşamın olduğu okullardan elde edilen bir birikimdir. Bireyin ait olduğu sosyal grup, hijyen uygulamalarını etkileyici özelliğe sahiptir. Birey hijyen uygulamalarını çocukluk döneminde ebeveynlerinden öğrenir ve kazandığı bu alışkanlıkları genellikle yaşamı boyunca sürdürür.

Gündelik temizlik uygulamaları; genel vücut, cilt, saç, yüz, göz, kulak, ağız, diş, el ve ayak, cinsel bölge temizliği olarak sınıflandırılabilir. Ayrıca adet dönemi temizlik ve bakımı, tuvalet sonrası beden temizliği, cinsel ilişki sonrası temizlik de kişisel hijyen açısından özellikle önemli konulardır.

Eller, özelikle yemeklerden önce ve sonra, yemek hazırlamadan önce ve sonra, diş, ağız, yüz, göz temizliği yapmadan önce ve sonra, işe başlamadan önce, kirli, tozlu bir işi tamamladıktan sonra, dışarıdan eve geldikten sonra, tuvaletten sonra, bebek emzirmeden önce yıkanmalıdır.

Beslenme biliminde besin ögeleri; makro ve mikro besin ögeleri olarak iki gruba ayrılmıştır. Makro besin ögeleri proteinler, karbonhidratlar, yağlar ve sudur. Mikro besin ögeleri, vitaminler, mineraller ve iz elementler (demir, flor vb.) gibi diyette küçük miktarlarda bulunan ögelerdir. Tüm canlılar yaşamlarını idame ettirebilmek için enerjiye gereksinim duyarlar. Enerjilerini oksijen kullanarak veya oksijensiz yollarla sağlarlar. Ancak enerji üretimi için besin kullanımı ortaktır.

Vücudun normal yaşamını ve çalışmalarını sürdürebilmesi için gerekli olan enerji ve besin ögelerinin bireyin yaşına, cinsiyetine ve içinde bulunduğu fizyolojik ortama göre tam ve eksiksiz olarak sağlanmasına “yeterli ve dengeli beslenme” denir. Yeterli ve dengeli beslenmek için günde en az üç öğün besin tüketilmelidir. Öğünler arasındaki sürenin 4–5 saati geçmemesi önerilmektedir.

C vitamininden en zengin olanlar; turunçgiller ve koyu yeşil sebzeler, karotence en zengin olanlar ise havuç, bal kabağı, kayısı, şeftali, ıspanak, pazı, asma yaprağı gibi sarı, koyu sarı ve koyu yeşil sebze ve meyvelerdir.

Yaşlıda aşırı kilo kaybı; kas zayıflığı, immün yetersizlik, depresyon, dekübit (yatalak hastalardaki bası yarası) ülserlerinin gelişimi ve çeşitli hastalıklardaki komplikasyonlardaki artışa neden olur.

1. Sağlıklı beslenme önerileri uygulamak 2. Gün içinde sık yemek yemeyi sağlamak 3. Yaşlıya en uygun menüyü sunmak 4. Geceleri 12 saatten fazla aç kalmasını önlemek 5. Yüksek enerji ve/veya yüksek proteinli besinleri hastaların tercihlerine göre temin etmek 6. Yemek yerken teknik ve insani yardım sağlamak, kabul edilebilir bir çevre yaratmaktır. Yaşlıda beslenme yetersizliğine neden olabilen risk faktörlerinden biri de diş kaybı ve ağızda ağrıdır. Diş problemi olanlara, sert besinleri tüketmemeleri, sütlü, yoğurtlu çorbalar, sebze püreleri, sütlü ve meyveli tatlılar ile kıymalı sebzeleri, et ve tavukları kıyma veya köfte şeklinde kullanılmalıdır. Ancak bu durum yaşlılara uygulanan genel diyet uygulaması içerisinde yer almaz.