TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ

Yağ tüketiminin sınırlandırılması, günlük sıvı tüketiminin arttırılması, posa tüketiminin arttırılması ve her öğünde bütün besin gruplarından tüketilmesi yaşlılıkta beslenme ilkelerindendir. Öğün sayısı azaltılmamalı, arttırılmalıdır.

Dişler günde iki kere fırçalanmalıdır. Florürlü diş macunları dişlerin diş çürüğünden korunması için önemlidir. Diş fırçalama en az 2-3 dakika sürmelidir. Dil de bakterilerin uzaklaştırılması için 30 saniye süresince fırçalanmalıdır. Diş fırçası fırçanın kıllarındaki bozulmalara bağlı olarak 3-6 ayda bir değiştirilmelidir.

Sağlığın korunması, geliştirilmesi, sürdürülmesi ve sağlık için yararlı davranış ve uygulamalara kişisel hijyen kuralları denir.

Banyo, temiz çamaşır ve takımlar, el ve ayak temizliği kişisel hijyen uygulamaları arasındadır. Ev temizliği bu uygulamalardan biri değildir.

Yumuşak ya da orta sertlikte ve ağza uygun bir diş fırçası seçilmelidir. Diş fırçalama en az 2-3 dakika sürmelidir. Fırçalama bittikten sonra ağız bir iki kez çalkalanır. Fırça diş etinden dişe doğru hareket ettirilir. Dil de bakterilerin uzaklaştırılması için 30 saniye süresince fırçalanmalıdır.

Elma, havuç gibi meyveleri ısırarak yemek, diş etini güçlendirir.

Yatağa gitmeden hemen önce egzersiz yapmak ve akşam kahve ya da çay gibi kafeinli gıda almak, uyku hijyeni için yapılmaması gerekenler arasında sayılmaktadır. Dolayısıyla III ve IV hariç diğerleri doğrudur.

Uyurken yatak odasının sessiz olmasını sağlamak, düzenli olarak doğa yürüyüşleri yapmak ve güneş koruyucu sürerek güneş ışığına çıkmak, ayak ve elleri sıcak tutmak ve her gün aynı saatte yataktan kalkmak; uyku hijyeni için yapılması gerekenler arasında sayılmaktadır.

Braham tarafından geliştirilen stresle başa çıkma yolu DKBY modelidir; D: değiştir, K: kabul et, B: boş ver, Y: yaşam tarzını yönet şeklindedir.

Mevsim ve dış koşullara göre giysi seçimi, vücut ölçülerine göre giysi seçimi, ham maddesine göre giysi seçimi ve rengi ve dokunuşuna göre giysi seçimi uygun giyim için gerekli olan seçim kriterleridir.

BKİ’nin 20.0 – 24.9 arasında tutulması yeterli ve dengeli beslenmenin göstergesidir. Dolayısıyla bu aralığın içine 22 sayısı girmektedir.

Malnutrisyon, beslenmenin içerik ve/veya miktar açısından yetersiz olması sonucunda, vücudun gereksinmelerine karşın, sağlanan enerji ve besin öğelerinin yetersiz kalmasından kaynaklanan klinik durumdur.

Banyonun faydaları: Kan dolaşımını canlandırır. Ruhen ve bedenen dinlendirir. Uykusuzluk probleminin giderilmesinde yardımcı olur. Sinir uçlarını uyarır ve sinir sistemini dinlendirir. Deri solunumunu ve boşaltımını kolaylaştırır. Derinin esnekliğini korur. İnsanın fiziki görünüşünü iyileştirir. Giyeceklerin daha az kirlenmesini sağlar. Yıkandıktan sonra temiz iç çamaşırı giyilmesi özellikle önem taşımaktadır.

Günlük yaşamda en fazla kirlenen organların başında eller gelmektedir. Kirli yüzeylere sürtünen ve dokunan ellerin yıkanmadıkları sürece birer mikrop barınağı olmaya başladığı bilinmelidir. Eller kontamine (kirlenme) olma ve patojen ajanları başka yerlere taşıma bakımından ayrıca özellik taşır. El, otoenfeksiyonda (kendi kendine bulaştırma) tek sorumlu organdır. Yaralanan bir el, mikroorganizmaların vücuda girmesine yol açar. Kirlenen elin sabunla sık sık yıkanması alışkanlık haline getirilmelidir.

Fırça, diş etinden dişe doğru hareket ettirilir. Dişlerin iç, dış ve üst yüzeyleri sıra ile fırçalanır. Prensip olarak arka dişlerden fırçalamaya başlanmalı, dişlerin iç yüzeyleri dikey hareketlerle yeterince ve sıra ile fırçalanmalıdır. Dişlerin sadece üst yüzeyleri fırçanın ileri geri hareketiyle fırçalanır. Diş fırçalama en az 2-3 dakika sürmelidir. Dil de bakterilerin uzaklaştırılması için 30 saniye süresince fırçalanmalıdır.

Uyku hijyeni için yapılması gerekenler şunlardır: 1. Her gün aynı saatte yatağa yatmak, 2. Her gün aynı saatte yataktan kalkmak, 3. Tercihen sabahları olmak üzere her gün düzenli egzersiz yapmak, çünkü düzenli egzersiz dinlendirici bir uykuya neden olur. 4. Düzenli olarak doğa yürüyüşleri yapmak ve güneş koruyucu sürerek güneş ışığına çıkmak. 5. Yatak odasının ısısının çok yüksek olmayacak bir şekilde ayarlamak, 6. Uyurken yatak odasının sessiz olmasını sağlamak, 7. Uykuyu kolaylaştırmak için yatak odasının karanlık olmasına dikkat etmek, 8. Yatağı yalnız uyku ve cinsel ilişki için kullanmak, 9. Uyku ilaçlarını hekim kontrolünde ve önerilen şekilde almak. Etkilerinin yatarken ortaya çıkacağı için uyku ilaçlarının yatmadan bir saat önce alınması önerilir. Böylece gün içindeki uykululuk etkileri de ortadan kalkar. 10. Uykuya gitmeden hemen önce gevşeme egzersizleri, masaj veya ılık banyo yapmak, 11. Ayak ve elleri sıcak tutmak.

Mutluluk, ruhi doyum, boş zamanın değerlendirilmesi ve para kazanmaya yönelik olmayan işlerle uğraşması, yani hobileri olması ruhsal dinlenme için gereklidir. Ruhsal yapıyı bozan ve sosyal çevreden yansıyan olayla başa çıkabilmek için, dinlenmeyi sağlayacak etkinliklere katılmak gerekmektedir. Ruhsal dinlenme, stres yönetimi, çevre değiştirme, boş zamanları değerlendirme ve çalışma hayatını iyileştirmeyi kapsamaktadır.

Toplumun büyük bir çoğunluğunda fiziksel aktivite, “spor” kelimesi ile eş anlamlı olarak algılanmaktadır. Oysa fiziksel aktivite, günlük yaşam içinde kas ve eklemlerin kullanılarak enerji harcaması ile gerçekleşen, kalp ve solunum hızını artıran ve farklı şiddetlerde yorgunlukla sonuçlanan aktiviteler olarak tanımlanmaktadır. Bu kapsamda spor aktivitelerinin yanı sıra egzersiz, oyun ve gün içinde çeşitli aktiviteler de fiziksel aktivite olarak kabul edilmektedir. Fizik aktivite yani egzersiz, soluk alıp verme hızını, derinliğini ve kalp atış hızını belirli bir oranda arttıran, az da olsa terlemeye yol açan, kollar, bacaklar gibi büyük kas gruplarıyla yapılan enerji harcamayı gerektiren bedensel hareketlerdir. Fiziksel uygunluğun bir ya da birkaç unsurunu geliştirmeyi amaçlayan planlı, yapılandırılmış, sürekli aktivitelerdir. Fiziksel uygunluk ise günlük işleri yorgunluk duymaksızın, canlı ve uyanık bir şekilde yapabilmek, boş zamanları neşeli uğraşlarla geçirebilmek için gerekli enerjiye sahip olmak ve beklenmeyen durumları karşılayabilecek yeterliliğe sahip olmak olarak tanımlanabilir. Egzersizin amacı fiziksel uygunluğu geliştirmek için oksijen dağılımı yapmak, metabolik süreçleri düzenlemek, kas eklem hareketlerini iyileştirmektir.

Hammadde kullanımı (gıdaların hazırlanması); taze ve sağlıklı gıda seçmeye özen göstermek, gıdaların hazırlanmasında temiz su kullanmak, özellikle taze yenecek meyve ve sebzeleri akan su altında yıkamak gibi kısımları içermektedir. Doğru cevap E’dir.

Dengeli bir kahvaltıda, günlük enerjinin 1/4'ü ya da en az 1/5’inin karşılanması gerekmektedir. Bireyin enerji gereksinimi 2000-3000 kalori olduğundan ortalama günlük kalori ihtiyacı da bu ölçüdür.