TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ

Tansiyon ölçümü sırasında ölçümü yapılacak kişinin kolundaki kıyafet omza kadar sıyrılmalı ve kıyafetin kolu sıkmamasına özen gösterilmelidir, kolu sıkıyorsa çıkarılmalıdır. Tansiyon aletinin kola sarılan kısmına "manşon" denir. Manşon kalple aynı hizada, dirsek çizgisinin bir-iki parmak üzerinden sarılmalıdır. Kalp hizasının altında olmamalıdır.

Tansiyon ölçümü sırasında manşon şişirilir. Buradaki amaç, manşon içindeki hava basıncının, damarlar içindeki basıncı yenmesidir. Dolayısıyla nabız yada herhangi bir ses alınabilen "sessiz" sahaya ulaşana kadar şişirilir. Manşon yaklaşık 180 mm. Hg'ya kadar şişirilir. Daha sonra yavaş yavaş hava boşaltılmaya başlanır. Bu arada dikkat ve gözler basınç göstergesindedir. Önerilen saniye de 2mm hızla basıncı düşürmektir.

Nabız ölçümü sırasında el bileği, dirsek içi, kasık, şakak, ayak bileği gibi vücut bölgelerinin kullanılmasının nedeni damarların yüzeyel seyrettiği yerler olmaları ve bu noktalarda nabız dalgalarının daha hissedilir olmasıdır.

Hastanın solunumu sayılırken aynı anda derinliği ve düzeni de değerlendirilmelidir. Kişi dinlenmiş ve rahat olmalıdır. Solunumun sayılması içinen uygun zaman nabız değerlendirmesi sonrasıdır. Hastanın radyal (radial) arterinden tutulur. Kolu göğsüne getirilir. Nabız sayılıyor hissini uyandırarak solunum sayılır.

Yemeklerden sonra kan şekeriniz geçici süreliğine normalin üzerine çıkabilir ve kan şekeriniz yediğiniz yemeğin karbonhidrat içeriğine göre ciddi değişkenlik gösterir. Ancak insülin gerekli miktarda salgılanarak, bu yüksekliği düzeltir. Belirli bir süre açlıktan sonra ise kan şekerinizin normal olmaması için bir neden kalmaz. Böylece açlık durumunda ölçülen şeker düzeyinin hem düşük hem yüksek olması anormallik olarak kabul edilir. Kan şekerinin yüksekliği ile giden hastalığa şeker hastalığı (diabetes mellitus) adı verilir.

Ayağa kalkıldığında ortaya çıkan kan basıncı düşmesine ORTOSTATİK veya POSTÜRAL HİPOTANSİYON denilir. Özellikle uzun süre yatmış olan (günlerce, haftalarca) ya da ameliyat ve kaza sonrası kişilerin ayağa kaldırılması sonrasında ortostatik hipotansiyon nedeniyle kişi baş dönmesi, bulantı yaşayabilir, bilincini kaybedebilir (bayılma/senkop); O nedenle bu gibi kişiler yataktan yavaş yavaş kaldırılır.

Erkeklerde meme başı büyümesi (jinekomasti), dalak büyüklüğü, parmak şekil bozukluğu (dupuytren kontraktürü), asit, varis,portal hipertansiyon, anemi, güçsüzlük, diabet, bulantı, kusma, sarılık, çarpıntı, geğirme, Murphy belirtisi (sağ kosta altı derin palpe edilirken hastadan bu esnada nefes alması istendiğinde, ani oluşan ağrıdan nefes alamaz) karaciğer ve safra yolları hastalıkları belirtileridir. Yani sindirim sistemi hastalıklarının belirtileridir. Cevap C şıkkıdır.

Hasta, kan basıncı ölçümünden yarım saat önce egzersizden kaçınmalı, birşey yememeli, kafein almamalı ve sigara içmemelidir. Hasta en az 5 dakika istirahat etmelidir. Buna göre doğru cevap; I, III ve IV.

Kan Basıncını Ölçerken Yapılan Hatalar
1. Bacak bacak üstüne atma
2. Kolun gergin olması
3. Dirsek çukurunun kalp hizasının altında olması
4. Manşetin çok uzun olması
5. Manşetin kısa olması
6. Manşetin gevşek sarılması
7. Manşetin yavaş şişirilmesi
8. Manşetin fazla şişirilmesi
9. Manşetin havasının çok yavaş boşaltılması
10.Manşetin havasının çok hızlı boşaltılması
11.Steteskopun çan kısmının iyi tutulmaması

Ancak B şıkkındaki ifade 'dirsek çukurunun kalp hizasında olması' ise doğrudur.

Normal ısı koltuk altından 36,4°-36,7°C, ağızdan ölçülen ısı ise 36,6°-37° C dir.

Soruda Ölçümde ateş olarak değerlendirilen kriterler istenmekte bu değerler ise:

Koltuk altı 37,2°C,  Kulak 37,5°C, Rektal ölçümde 38°C nin üzerinde, Ağızdan 37,5°C dir.Cevap A şıkkıdır.

Sağlıklı insanda soluk alıp verme sayısı dakikada 12 – 20'dır. Cevap B şıkkıdır.

Kan basıncının yüksekliğine hipertansiyon, düşüklüğüne ise hipotansiyon denir. Sistolik ve diastolik basınçlar arasındaki farka nabız basıncı denir. Sistolik basınç 140-150 mmHg üzerinde ise sistolik tip hipertansiyondur. Diastolik basınç 90 mmHg üzerinde ise diastolik tip hipertansiyondur. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yaşla birlikte ya da hastalıkların etkisiyle damar çeperleri esnekliğini yitirir. Damar sertleştikçe kan basıncı artar. Kanın vizkozitesi (akışkanlığı); kandaki hücre (hematokrit) yüzdesidir. Kandaki hücre oranı arttıkça, kanın akış hızı yavaşlayacaktır (hematokrit arttıkça akışmazlık artar). Akışkanlık azaldıkça (yani akışmazlık arttıkça) kan basıncı da artar. Kalbin pompalama gücü arttıkça arteryel basınç yükselir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Şişmanlık, sigara, hareketsizlik ve stres değiştirilebilir faktörlerdendir. Ancak şeker hastalığı değiştirilemez faktörlerdendir. Cevap E şıkkıdır.

Deri döküntüleri enfeksiyon hastalıklarının genel belirtilerinden olduğundan doğru cevap A seçeneğidir.

Zatürre alt solunum yolu hastalıkların, diğer seçenekler üst solunum yolu hastalıklarındandır. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Yutma güçlüğü kan hastalıklarının genel belirtileri arasında olmadığından doğru cevap D seçeneğidir.

Soruda geçen belirtiler endokrin sistemi hastalıklarının genel belirtilerinden bazıları olduğundan doğru cevap E seçeneğidir.

İnsülin hormonu kandan glikozu alıp depolayan, glukon ise depolardan kana veren hormondur. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Sistolik basıncın 140-150 mmHg üzerinde olması sistolik tip hipertansiyon olarak adlandırılır. Diğer seçeneklerde verilen tanımlar yanlış olduğundan doğru cevap A seçeneğidir.