TEMEL KLİNİK BİLGİSİ

Streptococcus equi, Equine influenza, Equine herpesvirus (EHV-1 ve EHV-4), Equine viral arteritis gözlenmişse atta solunum sistemi ile ilgili rahatsızlardır.

Bulaşıcı hastalıklarda izole edilmek istenen atların kürek fırça gibi temizlik malzemelerinin yanında yem ve su kovalarının da dezenfeksiyonuna dikkat edilmelidir. Bir at kliniğinde hekimin dışındaki personelinde enfeksiyöz hastalıklar ile bulaşıcı hastalıkları birbirinden ayırt etmeyi bilmesi çok önemlidir. Bulaşıcı hastalıklar atlar arasında temas ile yayılırken, enfeksiyöz hastalıklara bir bakteri, virüs veya parazit neden olur. Bulaşıcı hastalıklar atlar arasında, dışkıyla temas, solunum yolu veya ortak kullanılan malzemelere (örneğin yem, su kovası vb.) temas etmek suretiyle bulaşır. Klinikte bulaşıcı hastalık taşıyan bir atın hastalığı diğer atlara da geçebilir. Bu nedenle hasta atın izolasyon tavlasına alınması gerekir. Kan, burun ve dışkı örneklerinden yapılan incelemeler ile hastalık etkenlerinin varlığı ortaya konur. Özellikle aniden nörolojik belirtiler gösteren bir at hemen izolasyon tavlasına konulmalı ve alınan örneklerin sonucuna kadar da bekletilmelidir. Çamaşır suyu en kolay bulunan dezenfektan malzemesidir. Bir litre suya bir fincan çamaşır suyu eklenerek (%5 lik) hazırlanabilir. Hastanelerde kullanılan fenol bileşikleri hem rotavirus hem de salmonella organizmalarına karşı etkilidirler. El dezenfeksiyonu amacıyla da genelde iyot ve alkol içeren ürünler kullanılmaktadır.

Muayene ortamı sessiz ve sakin olmalıdır. Muayene sırasında ani gelişen aşırı hareketlenmeler sonucu hayvan kendisini ve etrafındakileri yaralayabilir, zarar verebilir. İnsanların sürekli hareket halinde olduğu, atın diğer hayvanlarla göz temasının olduğu bir ortam muayene için uygun bir ortam değildir. Ancak, bazı atlar örneğin, yeni doğmuş tayı olan kısraklar tayları ile birlikte, sadece sahibinin dokunmasına izin veren atlar sahipleri ile birlikte aynı ortamda tutulmalarına izin verilerek muayene edilirler. Hekim muayeneye başlamadan önce tekniker atın yaşı, cinsiyeti, ırkı (signalment) ve kullanım amacı hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Bununla birlikte kısa bir genel durum (kalp atımı, solunum sayısı, rektal ısı, nabzın durumu, müköz membranların rengi ve kapillar dolum zamanı) bilgisi edinmelidir. İlk önce at sahibinin adı ve iletişim bilgileri olmak üzere edindiği diğer bütün bilgileri hekimin kullanacağı muayene formuna kayıt etmelidir. Kliniğe gelen bir at ilk önce, attan 2 - 3 m uzaklıktaki bir mesafeden, etrafında dolaşılarak gözlemlenir. Özellikle önemli olan nokta atın davranışıdır. Genel bakışta önemli olan nokta, atın sinirsel durumuyla birlikte vücudunda bir asimetri, şişkinlik veya başka bir anormallik olup olmadığının belirlenmesidir. Uyarımlara karşı hazır ve tepkilimi olduğu gözlemlenmelidir. Kliniğe gelen atlar hem kliniğe ilk geldiklerinde hem de klinikte tutuldukları sürece tekniker tarafından gözlenmeli, davranışlarının yanında yerel kıl dökülmeleri, sürtünmeye bağlı tahriş, yara izleri gibi bulgular kayıt edilmeli ve hekim bilgilendirilmelidir. Atın başına bakıldığında ilk önce burun delikleri gözlenir. Burun delikleri arasında asimetri, akıntı olup olmadığına dikkat edilmelidir. Ayrıca burundan gelen hava koklanarak anormal bir koku olup olmadığı kontrol edilir. Daha sonra kesici ön dişlere bakılarak bir pozisyon bozukluğu olup olmadığı belirlenir.

Tırnak uzadıkça nal gevşeyebilir hatta düşebilir tırnak duvarı zarar görebilir. Bu durum topallığa yol açar. Tırnak her ay bir tayda 16 mm, bir yıllık atta 13 mm, ve yetişkin bir atta 6 ila 9 mm arasında uzar. Tırnak her 6 ila 9 haftada bir kesilip düzeltilmelidir. Atın tırnağında nal var ise bu nal her 6 haftada bir değiştirilmelidir. Nal bir ata ayağını sert yüzeyden korumak için, tırnak bozukluklarını gidermek için, yürüyüşü düzeltmek için ve kaymayı engellemek için kullanılır. Tırnağın radyolojik incelemesinin yapılabilmesi için veya hekimin ayağı muayene edebilmesi için nalın çıkarılması gerekir. Bu çıkartma işlemi bir kerpeten ile mıhların dikkatlice çıkarılması ile yapılır. Tırnağın fazla nemli veya kuru olup olmadığına bakılmalıdır. Fazla nem tırnağın çürümesine, fazla kuru olması da tırnakta çatlamaya neden olur. Ayaklar özellikle herhangi bir şişkinlik olup olmadığı yönünden incelenmelidir. Bir bacağa bakarken diğer bacak ile karşılaştırmak önemlidir. Ayaklarda dikkat edilmesi gereken bir nokta da tırnak duvarında ve koroner bandın etrafında bir ısı artışının ve herhangi bir ağrının olup olmadığının muayene edilmesidir.

Koroner bant: Tırnakla derinin birleştiği bölge

Lonj yapmak: Atı küçük bir daire içinde bir ip ve kamçı yardımıyla döndürmek.

Atların ağızlarını açık tutabilmek için geliştirilmiş, sabit, vidalı yada yaylı aletlere padan adı verilir.

Aşırı derece huysuz olan hayvanlara yavaşa uygulanır. Yavaşa, bir ağaç sapın ucuna geçirilmiş halka şeklinde kalınca bir ipten ibarettir.

At serbest veya travayda iken veya ata burun sondası uygularken, ata önden yaklaşırken ve önünde dururken dikkat edilmesi gerekir. Bu atın ön dişleri ile ısırması için çok uygun bir pozisyondur. Dişlere bakmak için dudak kaldırıldığında kapillar dolum zamanını belirlemek için parmakla köşedeki kesici dişin üstündeki mukozaya bastırılır (Resim 5.2). Normal bir atta, bastırılan bölgedeki beyaz renkli parmak izi 2-3 saniyede normal pembe rengini alır. Kapillar dolum zamanının süresinde bir uzama varsa hekim bilgilendirilir.

Atlara farklı yapıdaki ilaçlar farklı yollarla uygulanır. Uygulama yolları; ağız yolu ile (oral), kas veya damar içi (parenteral) ve yüzeye (topikal) uygulama şeklinde sıralanır. Ağız yolu ile ilaçuygulanması en kolay ve acısız yöntemdir.

Parenteral ilaç uygulam yöntemleri ise deri içi, deri altı, kas içi ve damar içi enjeksiyon uygulamalardır. Bu uygulamaları yapmadan önce derinin %70 lik bir alkol ile silinmesi ve alkolün kurumasının beklenmesi gerekir. Damar içi uygulamalar genellikle boynun iki tarafında uzanan venaların içine yapılır. Kas içi uygulamalar ise gluteal kaslara, semimembranous kaslara, boyun kaslarına, gögüs ve pektoral kaslara uygulanır.