İLK YARDIM

İlk yardım bir hastalık veya travma sonrasında medikal ve cerrahi yaklaşım uygulanmadan önce hastaya uygulanacak acil bakımı ve tedaviyi tanımlamaktadır.

İlk yardımın öncelikli amacı hastayı bir klinisyen veya uzman görene kadar canlı tutmak ve alınacak önlemler ile ağrı duymasını ve acı çekmesini engellemektir.

Dışarıdan mekanik bir etki sonunda ortaya çıkan lokal lezyondur.

Kırık kemiği sabitlemek amacıyla kullanılan sert cisimlerdir.

1. Soğukkanlı yaklaşım: Acil durumda genellikle aşırı heyecanlanma ve her şeyi bir anda yapma eğilimi gözlenmektedir. Bu durumda panik artar ve uyulması gereken kurallar unutulur. İlk yardım gerektiren bir hastaya müdahale edenin soğukkanlı davranması mantıklı düşünmesi ve duruma göre
planlı davranması gerekmektedir.
2. Veteriner hekimin en kısa sürede bilgilendirilmesi: Hastanın hızlı ve etkili bir tedavi alabilmesi için ilgili veteriner hekimin en kısa sürede bilgilendirilmesi gerekmektedir.
3. Yardımcı personelin korunması: Kendi sağlığınız ve korunmanız için hastanın tam olarak tespit edildiğine emin olunmalıdır. Bu durum hem nakli gerçekleştiren kişilerin sağlığı hem de hastanın kendi kendine zarar vermesinin engellenmesi için gereklidir.
4. Hastanın değerlendirilmesi: Sistematik yolla hastanın ilk muayenesi yapılmalıdır. Bu sayede veteriner hekime hasta hakkında detaylı bilgi verilmiş olur. Eğer çok disiplinli bir ilk muayene uygulanır ise tekrar tekrar hastayı muayene etmek gerekmez ve zaman kaybı minimuma iner. Bu incelemenin
1 dakikada ya da daha az bir sürede yapılması gerekmektedir. Hasta belli bir mesafeden bilincinin açık olup olmadığı, nefes alış şekli, anormal vücut ve bacak duruşu varlığı, vücudun herhangi bir bölgesinde ya da hastanın yakınında kan olup olmadığını kontrol etmek için incelenmelidir. Hastanın
hareket etmesini engellemek için hastaya arkadan yaklaşılmalıdır.
5. Solunumun kontrolü: Müköz membranların rengi kontrol edilmelidir. Solunum sesleri dinlenmeli, eğer gerekli ise solunum yolundaki birikinti ve sıvıyı rahat nefes alabilmesi için temizlenmelidir. Genellikle bu durumda dilin dışarı alınması gerekir. Eğer yakında kullanılabilecek bir aspiratör var
ise aspiratör yardımı ile temizlenebilir. Eğer gerekli ise trakea ya entübasyon uygulanmalıdır. Burunda ve ağızda kanama olup olmadığı ve kapillar dolum zamanı kontrol edilmelidir.
6. Kanamanın durdurulması: Küçük kanamalar geçici olarak göz ardı edilebilir fakat büyük kanamalar turnike veya basınç ile acilen durdurulmalıdır. Bazı büyük kanamalarda damarın hemostatik pens kullanılarak tutulması kanamanın durdurulmasının tek yoludur. Eğer gerekli ise şok tedavisine
başlanmalıdır.

İlk yardım için gerekli malzeme ve ekipmanlar klinikten kliniğe farklılık gösterir. Aşağıda verilecek olan listede temel gereksinimler özetlenmiştir. Bu malzemelerin acil müdahale için hazır olarak bir arada bulundurulması gerekmektedir. Bu malzemelerin belli aralıklar ile kontrollerinin yapılması ve özellikle de kullanımdan sonra eksilenlerin tamamlanması gerekmektedir. Bazı kliniklerde malzemeler her gün kontrol edilmektedir.

Sodyum bikarbonat
Bandaj materyalleri (gazlı bezler, rulo pamuk, sargı bezi, flaster)
Örtüler ve havlular
%10 dextroz solüsyonu
Endotraheal tüpler (çeşitli büyüklüklerde)
Steril ve steril olmayan eldiven
Yabancı cisimleri çıkartmak için forseps
Hemostatikler
Hidrojen peroksit
Buz
Limon suyu ya da sirke
Oksijen tüpü
Steril izotonik NaCl
Steteskop
Mide sondası, çeşitli büyüklüklerde
Sofra tuzu
Termometre
Turnike
Serviyet ve serviyet tutucular
Suda çözünebilen kayganlaştırıcı (K-Y jeli)

Şok terimi karmaşık ve çok tehlikeli bir hastalık tablosunu tanımlamak için kullanılmaktadır. Genellikle kardiyovasküler sistemden dokulara kanın yetersiz perfüzyon ile karakterizedir. Hücrelerde hipoksi ile sonuçlanır. Eğer tedavi edilmez ise hipoksi hücre ölümüne yol açmakta ve canlı için ölümcül olabilmektedir.

Şokun belirtileri:

Güçsüzlük ve bilinç kaybı
Müköz membranlarda solgunluk
Deri ve bacaklarda soğuma
Hızlı kalp atımı
Düşük nabız
Hızlı ve yüzeysel solunum
Düşük kapillar dolum zamanı

1. Kan hacminin düşmesi

2. Aşırı stress

3. Enfeksiyon

4. Anormal kardiyak fonksiyon

İlk Yardım
1. Solunumun devamı sağlanmalıdır: Solunum yolu açık tutularak solunumun devamı sağlanmalıdır. Solunumun olmaması hipoksik düzeye gelen
hastanın vital fonksiyonlarının daha da kötüleşmesi demektir. Eğer gerekli ise oksijen verilmeli ve yapay solunum yaptırılmalıdır.
2. Kanama kontrol altına alınmalıdır: Dolaşımda bulunan kan miktarında ve oksijen taşıma kapasitesinde daha fazla düşüşe sebep olmamak için kanama kontrol altına alınmalıdır.
3. Hasta ılık tutulmalıdır: Örtüler ve havlular ile hasta ılık tutulur. Su devir daimi olan battaniyeler ya da sıcak su dolu şişeler (hastada yanığa sebep olmamak için havlu ile sarılmalıdır) kullanılır.
4. Periferal dolaşım kontrol edilmelidir: Parmak arası sıcaklığı ile rektal sıcaklığı karşılaştırılır. Termometre ucu iki arka ayağın parmakları arasına konulur ve buraya flaster yardımı ile sabitlenir. Ayak parmağı arası sıcaklığı ve rektal sıcaklık karşılıklı belli aralıklarla kontrol edilmeli. Ayak parmak arası sıcaklığı rektal sıcaklıktan -14°C daha düşük olmalıdır. Eğer aradaki
fark -12°C den büyük ise hasta şoktadır. Fark -6°C den daha büyük ise derin şok durumu bulunmaktadır.
5. Baş aşşağıda tutulur: Beyine giden kan miktarını artırmak için hastanın başı vücuduna oranla daha aşağıda tutulur.
6. Nabız kontrol edilir: Eğer kardiyak arrest oluşur ise kardiyopulmoner resusitasyon (CPR) uygulanmalıdır

Kardiyak arrest kalp fonksiyonlarının durmasını ifade eder. Kardiyak arrest geliştiğinde kalp kasılması ya ventriküler fibrilasyon şeklinde ya da asistol şeklinde gözlenir. Ventriküler fibrilasyonda kalp titreme şeklinde atım gösterirken asistolde tüm aktivitesini durdurur. Her iki durumda da kanın dolaşımı durur.

Bilinç kaybı
Solunum durması
Nabız yokluğu
Kalp atımlarının yokluğu

İlk yardım:
Yapay solunum (15-20\dakika)
Kalp masajı (60\dakika)

Kardiyak arrestin klinik belirtileri bilinç kaybı, solunum, nabız ve kalp atımlarının kaybolmasıdır.

Hemostaz: Kanamanın durdurulması anlamına gelmektedir. İlk yardımda kanama gözlenen alanın üzerine damarlardan kan akımını yavaşlatmak amacıyla direkt basınç ya da turnike uygulanmalıdır. Turnikeler yaranın altına veya üstüne uygulanabilmektedir. Basınç direkt olarak bir bez ya da havlu yardımı ile bölgeye uygulanabilir ya da basınç bir bandaj ile gerçekleştirilebilir.

Basınç uygulayın
Eğer gerekli ise turnike uygulayın
Eğer gerekli ise şoku tedavi edin

Belirtiler:

Abrazyon (yüzeyde oluşan sıyrık)
Ensizyon (düzgün kesik)
Laserasyon (dokularda yırtılma)
Delik (yüzeyde oluşan küçük açıklıklar)

İlk yardım:

Kanamayı kontrol altına alın
Eğer gerekli ise şoku tedavi edin
Yarayı koruyun

Belirtiler:

Ağrı
Şişlik
Fonksiyonda azalma
Anormal açılanma ya da hareket
Krepitasyon

İlk Yardım:

Hasta sakin bir yerde tutulur ve kendi kendine zarar vermesi engellenir
Kimyasal yanıklara irrigasyon uygulanır
Soğuk kompres uygulanır
Hayati bulgular izlenir ve eğer gerekli ise şok tedavisi uygulanır.