SIĞIR VE KOYUN-KEÇİ KLİNİĞİ

Tüm canlılarda olduğu gibi sığır ile koyun-keçilerde de barınakların fiziksel şartları, havalandırma, temizlik ve hijyen ile barınaktaki hayvan yoğunluğunun optimum düzeyde olması sağlıklı yaşam sürdürebilmek için çok önemli bir şarttır. Hastalık çıkan barınaklarda yukarıda söz konusu edilen durumların yeterliğinin kontrol edilmesi yapılacak ilk uygulamadır.

Süt ve yavru verimi için ineklerin, buzağı ve danaların bulunduğu yetiştiriciliklere sütçü sığır işletmesi denir.

Et verimi için sadece tosun ve boğaların bulunduğu yetiştiriciliklere etçi sığır işletmesi denir.

İnfertilizasyon: Düve veya İneklerin gebe kalamaması, güç doğum, ölü veya zayıf yavru doğumu.

Kuru dönem: İneklerde gebeliğin son iki ayında süt sağımı yapılmayan döneme verilen isimdir.

Barınağa girildiğinde ilk önce barınağın havası değerlendirilir. Daha sonra barınağın zemini, duvarları ve tavanının fiziksel durumu, temizliği ve hijyeni değerlendirilir. Hayvanlara verilen gıda ve son zamanda kullanılan ilaçlar yerinde görülür ve saklanma süreleri öğrenilir. Yemlikler ve sulukların hijyenik olup olmadığı gözden geçirilir. Barınaktaki tüm hayvanlara dışarıdan bakılarak besi durumları,
bakımları ve sağlık durumları hakkında bir ön fikir edinilir. Hayvanların önce önlerinden geçilerek ayakta duruşları, baş, vücut ve kuyruklarının fiziksel görünümü ve yem tüketimi izlenir. Muayene anında yem yiyen, idrar yapan ve dışkılayan hayvanlar gözlenir. Yerdeki idrar ve dışkıların özellikleri saptanır.

Termometre kullanılarak rektumdan beden sıcaklığı ölçülür.

Ağrı deneyleri: Sığırlarda ön midelerdeki ağrılı durumları ortaya koyabilmek için yapılan muayenelerin tamamına verilen isim.

Solunum sisteminin muayenesinde burun bölgesi dışarıdan gözlenir. Burun akıntısının varlığı araştırılırken solunum havasının giriş çıkışı izlenir. Baş ve boynun tutuluşu ile nefes alma ve verme durumu ilişkilendirilerek varsa solunum güçlükleri ortaya konur. Nefes alma güçlüğünde baş yukarı ve ileride tutulurken nefes verme güçlüğünde baş aşağı ve ileride tutulur. Trakea el kullanılarak, bronş ve akciğerler ise stetoskopla dinlenir , ayrıca perküsyon çekici ve plesimetre kullanılarak muayene edilir.

Düve: Doğum yapmamış erişkin dişi sığır.

Hastanın muayenesine dışarıdan gözlemle başlanır. Dış bakıda hastanın vücudunu tutuşu, çevreden gelen uyarılara yanıtı ve yaptığı hareketler ile çıkardığı sesler izlenir. Örneğin baş ve boyunun normalden aşağı tutulması, ses ve dokunma şeklinde yapılan uyarılara yanıt vermeme, gözlerin yarı kapalı tutulması, ayakta duramama ve yürürken sendeleme hastalığın ciddi olduğunun göstergeleridir.

Sindirim sisteminin muayenesinde dudaklar incelendikten sonra ağız açılarak dişler, diş etleri, dil ve mukoza gözlenir. Aydınlatma cihazı kullanılarak ağız gerisine bakılır. Hastanın yemi alışı, çiğnemesi ve yutması değerlendirilir.
Mide sondası uygulanarak yemek borusunun açıklığı incelenir. Ön mideler el ve stetoskop kullanılarak (Resim 6.16, 6.17), ağrı deneyleri yapılarak, sondayla alınan mide içeriği analiz edilerek değerlendirilir.

Sürü muayenesinde koyun ağılda veya yaylada sürü halinde iken gözlenir. Sağlıklı koyunlar sürü halinde birbirlerine sokulmuş şekilde ve başlarını birbirlerinin yan ve alt kısımlarına saklayarak dururlar. Yanlarına yaklaşıldığında başlarını kaldırır ve yakalanmamak için üzerine gelen kişilerin aksi yönünde kaçma eğilimine girerler. Daha fazla yaklaşıldığında grup halinde hızla kaçarlar. Hasta koyunlar bureaksiyonu hızlı veremezler, başlarını kaldırmakta güçlük çekerler ve yavaş hareket ederler. Sürü yürütüldüğünde hasta olan koyunlar sürünün arkasında kalır. Keçiler de koyunlar gibi sürü halindeyken gözlenirler.

İneklerde şap, koriza, aktinobasillozis, aktinomikozis, yemek borusu tıkanması, ön midelerde yabancı cisim, rumen asidozisi, omazum konstipasyonu, bezli midenin yer değiştirmesi, ishal, akciğer yangısı, mide-bağırsak, akciğer ve kan parazitlerinin yol açtığı hastalıklar ve çeşitli enfeksiyonlara sık rastlanır.

Buzağılarda ishal, askaridiozis, koksidiyozis, raşitizm, akciğer hastalıkları ve septisemiye sık rastlanır.

Besi danalarında akciğer yangısı, sindirim bozukluğu hastalıkları ve idrar yolu taşlarına sık rastlanır.

Sütçü sığırlarda ağız ve mide sondalaması, meme sondalaması, güç doğum müdahalesi, uterus kataterizasyonu, idrar yolu kataterizasyonu tırnak operasyonları, apse açılması yapılan başlıca sağaltım uygulamalarıdır.

Etçi sığırlarda mide sondalaması, solunum ve idrar yolu hastalıklarına müdahale başlıca sağaltım uygulamalarıdır.

Sağlıklı yavru doğumu ve sağlıklı süt verimi için gebelik dönemi boyunca hayvanların bakım ve beslemelerini takip etme ve doğum sonrası memenin sağlığı ve sütün mikroorganizma içeriğinin kontrolü, yeni doğan yavruların sağlığının devamlı kontrolü ve gerekli bakım-besleme ve vitamin, mineral uygulamalarıyla sağlanmaya çalışılması yapılan başlıca uygulamalardır.

Koyun ve keçi yetiştiriciliğinde sürü hastalığı daha ön plandadır. Bakım-besleme bozukluğu hastalıkları, enfeksiyöz hastalıklar, yavru atma, zayıf veya ölü yavru doğumu, yavrularda doğum sonrası ve gelişme döneminde görülen hastalıklar, güç doğum, meme hastalıkları, doğum öncesi metabolik hastalıklar, paraziter hastalıklar gözlenecek başlıca hastalıklardır.