AT KLİNİĞİ

Laminitis, yem dengesi bozukluğu ile ortaya çıkan topallık ile kendini gösteren bir problemdir.

Endotoksemi, bakterilerin parçalanması ile kana endotoksinlerin geçmesi
durumudur, bu septik şoka yola açabilir.

Bulaşıcı hastalıklar atlar arasında, dışkıyla temas, solunum yolu veya ortak kullanılan malzemelere (örneğin yem, su kovası vb.) temas etmek suretiyle bulaşır. Klinikte bulaşıcı hastalık taşıyan bir atın hastalığı diğer atlara da geçebilir.

Klinikte bulaşıcı hastalık taşıyan bir atın hastalığı diğer atlara da geçebilir. Bu nedenle hasta atın izolasyon tavlasına alınması gerekir. Kan, burun ve dışkı örneklerinden yapılan incelemeler ile hastalık etkenlerinin varlığı ortaya konur. Özellikle aniden nörolojik belirtiler gösteren bir at hemen izolasyon tavlasına konulmalı ve alınan örneklerin sonucuna kadar da bekletilmelidir. Çamaşır suyu en kolay bulunan dezenfektan malzemesidir. Bir litre suya bir fincan çamaşır suyu eklenerek (%5 lik) hazırlanabilir. Hastanelerde kullanılan fenol bileşikleri hem rotavirus hem de salmonella organizmalarına karşı etkilidirler. El dezenfeksiyonu amacıyla da genelde iyot ve alkol içeren ürünler kullanılmaktadır.

Ata yaklaşacak olan kişi ilk önce yaklaşacağı atın karakteri hakkında yeteri kadar bilgi almalıdır. Genelde uysal bir hayvan olan ata yaklaşırken önden ve hayvanın görebileceği şekilde yaklaşılmalıdır. Yaklaşırken atın sahibinin atına her gün hitap ettiği kelimeleri atın duyabileceği şekilde söylemelidir. Yaklaşıldıktan sonra mutlaka ata elle temas etmeli ve yumuşak bir ses tonu ile konuşurken de atı mutlaka hafifçe okşamalıdır. Yanında kalındığı sürede okşamaya devam etmesi, sonra yine okşayarak uzaklaşması uygun olur. Atların bazıları aşırı derecede huysuzdur, bakıcıları dahi yaklaşmakta zorlanır. Yaklaşana ısırma, tekme atma, şaha kalkma gibi savunma reaksiyonları sergilerler. Böyle hayvanlara yaklaşırken dikkatli olunmalı ve önlem alınmalıdır.

Atlardaki sansı belirtileri, normalden fazla yere yatıp kalkmak, sık sık idrar yapma pozisyonu almak, karnına doğru bakmak, üst dudağını kıvırmak, eşelenmek, ayağı ile karnına vurmak ve yuvarlanmaktır.

Hekim fiziksel muayeneye gelmeden önce hem ortam hem de at tekniker tarafından muayeneye hazırlanmalıdır. Muayene ortamı sessiz ve sakin olmalıdır. Muayene sırasında ani gelişen aşırı hareketlenmeler sonucu hayvan kendisini ve etrafındakileri yaralayabilir, zarar verebilir. İnsanların sürekli hareket halinde olduğu, atın diğer hayvanlarla göz temasının olduğu bir ortam muayene için uygun bir ortam değildir. Ancak, bazı atlar örneğin, yeni doğmuş tayı olan kısraklar tayları ile birlikte, sadece
sahibinin dokunmasına izin veren atlar sahipleri ile birlikte aynı ortamda tutulmalarına izin verilerek muayene edilirler. Hekim muayeneye başlamadan önce tekniker atın yaşı, cinsiyeti, ırkı (signalment) ve kullanım amacı hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Bununla birlikte kısa bir genel durum (kalp atımı, solunum sayısı, rektal ısı, nabzın durumu, müköz membranların rengi ve kapillar dolum zamanı) bilgisi edinmelidir. İlk önce at sahibinin adı ve iletişim bilgileri olmak üzere edindiği diğer bütün bilgileri hekimin kullanacağı muayene formuna kayıt etmelidir.

Atın başına bakıldığında ilk önce burun delikleri gözlenir. Burun delikleri arasında asimetri, akıntı olup olmadığına dikkat edilmelidir. Ayrıca burundan gelen hava koklanarak anormal bir koku olup olmadığı kontrol edilir. Daha sonra kesici ön dişlere bakılarak bir pozisyon bozukluğu olup olmadığı belirlenir. Dişlerde aşınma, alt çene dişlerinin dil tarafında ve üst çene dişlerinin de dudak tarafındaki çiğneme yüzeylerinde ilerlemiş bir keskinleşme durumunun olup olmadığına dikkat etmelidir. Keskin kenarlı dişler birçok soruna yol açar. Çünkü bunlar at yemini ısırırken ağız mukozasında yırtılmalara yol açabilir.

Atın boynunun duruşu ve görünümü önemlidir. Yanlara yapılan hareketin
sınırı, boynun fleksiyon derecesi ve bu sırada herhangi bir ağrı olup olmadığına dikkat edilmelidir. Boynun her iki tarafındaki venalarda de bir genişleme, bir büyüme olup olmadığı incelenmelidir. Venalar da şişkinlik çok sayıda damar içi enjeksiyon yapılan yarış atlarında sık görülen bir durumdur.

Solunum yolu hastalığı bulunmayan at dinlenme halinde sınırlı göğüs duvarı hareketiyle yavaş bir solunum (8-16 solunum/dakika) sergiler. 

Sağlıklı bir ayak için tırnağın günlük olarak temizlenmesi ve bakımının yapılması gereklidir. Ayak usulüne uygun bir şekilde kaldırıldıktan sonra tırnak reneti ve fırça ile günlük olarak temizlenmelidir. Aynı zamanda tırnakta ve çatalda bir anormallik olup olmadığı temizleme sırasında gözlenmelidir.  Tırnak her 6 ila 9 haftada bir kesilip düzeltilmelidir. Atın
tırnağında nal var ise bu nal her 6 haftada bir değiştirilmelidir. Nal bir ata ayağını sert yüzeyden korumak için, tırnak bozukluklarını gidermek için, yürüyüşü düzeltmek için ve kaymayı engellemek için kullanılır. Tırnağın radyolojik incelemesinin yapılabilmesi için veya hekimin ayağı muayene edebilmesi için nalın çıkarılması gerekir. Bu çıkartma işlemi bir kerpeten ile mıhların dikkatlice çıkarılması ile yapılır. Tırnağın fazla nemli veya kuru olup olmadığına bakılmalıdır. Fazla nem tırnağın çürümesine, fazla kuru olması da tırnakta çatlamaya neden olur.

Lonj yapmak, atı küçük bir daire içinde bir ip ve kamçı yardımıyla döndürmektir.

Atların ağızlarını açık tutabilmek için geliştirilmiş, sabit, vidalı yada yaylı aletlere padan adı verilir. Çeşitli padanlar mevcut olmakla birlikte, günümüzde uygulaması kolay olan ve birçok at tarafından sorunsuz kabul edilebilen “Swale’s” padanı tercih edilmektedir. Bunun dışında, “Hausmann”, Schulze’s, Berlin, “Günter’s” adlı padanlar da mevcuttur.

Atlara farklı yapıdaki ilaçlar farklı yollarla uygulanır. Uygulama yolları; ağız yolu ile (oral), kas veya damar içi (parenteral) ve yüzeye (topikal) uygulama şeklinde sıralanır.

Atlara oral yolla anihelmentikler, antienflamatuar, elektrolitler, vitaminler, antibiyotikler gibi birçok ilaç verilebilir.

Sondalama eylemine başlamadan önce hayvanın burun ucuna yavaşa takılarak hayvan zapt edilir. Bu yeterli gelmez ise atın sakinleştirici ilaçların kullanılmasıyla sakinleştirilmesi gerekir. Sonra sondanın ucu ıslatılır veya suda eriyen jeller ile kayganlaştırılır. Sol elin baş ve işaret parmaklarıyla burun deliklerinden biri açılır, diğer elle sondanın kayganlaştırılmış ucu açılmış burun deliğinden hafifçe aşagıya doğru
bastırılarak içeri sokulur ve ileri itilir (Resim 5.17). Sonda 25-30 cm sonra yutak bölgesine ulaşır. Bu bölgeyi geçerken hayvanın yuttunması izlenir, yutkunmadan sonra yemek borusuna geçilmiş olur. Hayvan yutkunmazsa sonda ileri geri ileri hareketle veya boğazına masajla yutkunması sağlanır aksi taktirde sonda yemek borusu yerine soluk borusu içine girebilir. Soluk borusuna girildiğinde hayvan öksürmeye başlar. Soluk borusu içinde sonda yemek borusu içinden daha rahat ve hızlı hareket eder.
Yemek borusu içindeyken biraz daha zor ilerler ve atın boynunun yan tarafından bakıldığında sondanın ilerleyişi görülebilir veya elle hissedilebilir. Tekrar emin olmak için sondanın dışarıdaki ucuna içi su dolu bir huni takılır. Huni içinde ritmik hava kabarcıkları var ise sonda ciğerlerde dir. Sondanın çıkarılıp atın tekrar sondalanması gerekir.

Atlarda sonda olarak 1 cm. çapında, 1.8-2.0 m boyunda plastikten yapılmış “burun-meri” sondası kullanılır.

Sondalamanın en sık karşılaşılan komplikasyonu burun kanamasıdır. Bu
durumda panik olunmadan bir kağıt havlu buruna kapatılarak 10-20 dakika beklemek yeterli olacaktır.

Parenteral ilaç uygulama yöntemleri deri içi, deri altı, kas içi ve damar içi enjeksiyon uygulamalardır.

Parenteral ilaç uygulamaları yapmadan önce derinin %70 lik bir alkol ile silinmesi ve alkolün kurumasının beklenmesi gerekir. Damar içi uygulamalar genellikle boynun iki tarafında uzanan venaların içine yapılır. Kas içi uygulamalar ise gluteal kaslara, semimembranous kaslara, boyun kaslarına, göğüs ve pektoral kaslara uygulanır.