TEMEL KAVRAMLAR

Vücut fonksiyonlarında değişikliğe yol açan nedenler fizyolojik ve patolojik
olarak iki başlıkta değerlendirilebilir. Fizyolojik nedenler organ, doku veya hücrelerin fonksiyonlarında artış veya azalmaya, morfolojilerinde değişikliğe yol açar.
Mevsimsel kıl dökülmeleri, yeme sonrası mide genişlemesi, koşma sonrası nabız sayısının artması ve kalp kasının geçici kalınlaşması, yüksek çevre sıcaklığına
bağlı ağzı açık soluma ve salya akışında artış örnek olarak verilebilir. Patolojik nedenler organ, doku veya hücrelerde kızarıklık, şişme, gibi reaksiyonlara veya şekil
bozukluklarına yol açan nedenlerdir. Kan işeme, burundan irin veya kan gelmesi,
deride doku kaybı, kaşıntı, kızarıklık, şişlik ve ağrı gibi değişiklikler örnek olarak
gösterilebilir.

Cushing’s sendromu: Kanda kortizol hormonu düzeyinin yüksek olmasına bağlı olarak ortaya çıkan, karın sarkması, deri incelmesi, kıl dökülmesi, fazla işeme belirtilerinin
tamamına verilen isimdir.

Klinik muayene, görüntüleme ve laboratuvar analiz bulguları ile sağaltıma yanıt
dikkate alınarak hastanın sağlık durumu hakkında verilecek karara prognoz denir.

Hayvanlarda görülen ve insanlara da bulaşabilen hastalıklara zoonoz hastalıklar
denir. Hastanın kliniğe getirildiğinde ilk düşünülmesi gereken zoonoz hastalıklar
kuduz, kedi tırmalama hastalığı, tüberküloz, ve ruam olmalıdır. Bunlardan kuduz
hastalığı hayvanın ısırması veya derideki çiziklerin salyayla teması sonucu bulaştığından ve sağaltımı olanaksız olan beyin hastalığına yol açtığından zoonoz
hastalıkların en önemlisi olarak bilinir.

Vücudun tutuluşu, yürüyüş, yeme isteği, yemi ağzına alma, çiğneme ve yutma,
nefes alıp verme, işeme, dışkılama, terleme, kıl dökülmesi, nabzın sayısı, ritmi ve
şiddetinde değişikliklerden bir veya birkaçını gösteren hayvanlar hasta olarak değerlendirilir. Bu değişikliklerden bazısı hayvan sahibinden sorularak öğrenilirken
bir kısmı ancak muayene sonuçlarının değerlendirilmesiyle ortaya konulabilir.

Hasta sahibinden alınan bilgi, fiziksel muayene, görüntüleme ve laboratuvar analiz bulgularına bakılarak hastalığın hangi organa yerleştiğini akıl yürütme yöntemi kullanılarak belirlemeye hastalığın tanısını koyma denir. Klinik muayene bulgularının yanı sıra organ veya doku biyopsi örneklerinin sitolojik, histopatolojik
veya kan serumunun serolojik yöntemlerle ayrıntılı olarak incelenmesi sonucu
konulan tanıya kesin tanı denir

Hastalık nedenlerini ortadan kaldırmak ve bozuklukları düzeltilmek için yapılan
uygulamalara sağaltım denir. Sağaltım bir etkenin ortadan kaldırılması için yapılıyorsa buna küratif sağaltım, belirtinin giderilmesi için yapılıyorsa buna semptomatik sağaltım denir. Örneğin bakteriyel sistitiste antibiyotik kullanılmasına küratif sağaltım, ağrılı işeme belirtisini gidermek için sakinleştrici ilaç vermeye semptomatik sağaltım denir.

Hayvanların baş, boyun, göğüs ve karın bölgeleri ile ayaklarına çıplak gözle bakılmasıdır. Bu muayenede hayvanın duruşu, çevreye ilgisi, baş ve boynunu tutuşu, nefes alışverişi, karın, bel ve sırt bölgelerinin pozisyonu değerlendirilir. Mercekli ve ışıklı aletler kullanılarak yapılan muayenede; burun boşluğu, göz ve kulak kanalı, boğaz bölgesi, yemek borusu, mide ve kalın bağırsaklar, idrar kesesi, nefes borusu ve bronşların iç yüzeyleri değerlendirilir

Bu muayenede çekiç ve plesimetre kullanılır. Genellikle at ve sığırlarda kullanılan bir yöntemdir. Muayenenin amacı çekiçle vurulan bölgenin altındaki dokunun titreşmesi sonucu algılanan sesin değerlendirilmesidir. Vurma muayenesinde; İçi gaz dolu organdan (örneğin sığırın işkembesi) davul sesi algılanır. İçinde boşluğu olmayan dokulardan (örneğin karaciğer) veya lezyonlardan (örneğin içi sıvı dolu kistik lezyonlar) algılanacak ses mat sestir. İçinde hem hava hem doku bulunan organlardan (örneğin akciğerler) davul-mat ses arası bir ses algılanır

Kusma genellikle patolojik bir olaydır ve mide içeriğinin ağızdan dışarıya
çıkarılmasıdır. Kediler ve köpekler bir defada fazla miktarda yemek yediklerinde
gıdayı çıkarır ve tekrar yerler. Yine kediler mide mukozasını yenilemek için ince
çimlerden yerler ve bunu kusarlar. Sığır, koyun ve keçiler geviş için gıdayı ağza
getirirler. Atlar ve tavşanlar kusamazlar. Köpek kediler mide-bağırsak, karaciğer,
karın zarı, beyin, böbrek ve uterus hastalıklarında kusarlar. Sığırlar ön mide hastalıklarında bazen kusarlar. Kusma vücut sıvısında eksilmeye, aç kalmaya bağlı
çoklu organ yetmezliklerine yol açar. Hastalarda kusmanın nedeni bulunup ortadan kaldırılmalı, kusma durdurucu ilaçlar kullanılmalı, hastanın sıvı ve gıda
gereksinimi damar yoluyla sıvı uygulaması yapılarak karşılanmalıdır.

 İdrar kesesini kontrol eden sinirler ve kasların çalışma yetersizliği veya uyumsuzluğuna bağlı gelişir. İlaçla sağaltılır.

Deride yağ bezlerini uyaran hastalıklarda ortaya çıkar. Deri sağlığı için önemli olan vitamin, yağ asitler, aminoasitler ve iz elementleri içeren ilaçlar verilir.

Dokularda kan sıvısı, hücreler ve diğer şekilli elemanların toplanmasıyla oluşan kızarıklık, ağrı, şişlik ile karakterize bozukluktur. Neden ortadan kaldırılır. Yangı giderici ilaçlar verilir.

Dokularda içi irin dolu şişliklerin oluşmasıdır. İrin sıvı halde iken şişlik operatif olarak boşaltılır. Şişlik sertleşmişse doku operasyonla bir bütün olarak kesilip alınır.

Dokulara kanın toplanmasıdır. Pıhtılaşma oluşsun diye bir hafta beklenip ameliyatla şişlik boşaltılır veya bir bütün olarak alınır.

Dokularda yangıya bağlı olarak oluşan sertleşmedir. Flegmonlu bölgedeki kan dolaşımının hızlandırılmasına yönelik sağaltım uygulanır.

Dokulara gaz veya hava toplanmasıdır. Gaz veya havanın geldiği odak kapatılır.

Meme yangı ve tümörlerinde ortaya çıkar. İlaç ve operasyon uygulanır.

Çeşitli serolojik testler uygulanarak hastaların kan serumunda antikor, kanında ve vücut sıvılarında antijen aranır. Bazı alerjik testler uygulanarak vücudun duyarlı hale geldiği etkenler belirlenir.

Atlarda mide genişlemesi, bağırsak dönmesi, kör bağırsak
genişlemesi ve karın zarı yangısı ve gebelik; sığır, koyun ve keçilerde ön midede
gaz ve sıvı içerik toplanması, karın zarı yangısı ve gebelik; köpek ve kedilerde
karın içinde sıvı toplanması, mide bağırsak dönmesi ve gebelik durumunda; kuşlarda karın içi sıvı toplanması, karın içi kitlesi, karın zarı yangısı, egzotik hayvanlarda kabızlık, karın zarı ve organ yangısı, tavşanlarda bağırsak durgunluğu
karın genişlemesine neden olur. Karında sıvı toplanması ve karın zarı yangısında
sıvı elektrolit kaybı, toksikasyon ve çoklu organ yetmezliği gelişir. Hastalarda sıvı,
elektrolit, antibiyotik sağaltımı yapılır ve erken dönemde periton yıkanır.