İdari Yargı İlk Derece Mahkemelerinde Yazı İşleri ve Uygulama Usulleri

İdari yargı, idarenin eylem ve işlemlerin­den dolayı idareye karşı açılan davalara bakmakla görevli yargı yeridir.

İdari yargı ilk derece mahkemelerinde yazı işleri
biriminin işleyişini düzenleyen yasal düzenlemeler,
idari yargıda temel olarak kullanılan ve kalem
mevzuatı olarak adlandırabileceğimiz mevzuatlardır.

İdari yargı ilk derece mahkemelerinde yazı işleri
biriminin işleyişini düzenleyen yasal düzenlemeler,
idari yargıda temel olarak kullanılan ve kalem
mevzuatı olarak adlandırabileceğimiz mevzuatlar
şunlardır:
• Danıştay Kanunu’nun 7, 59, 60, 61, 62,
63, 92. maddeleri ( Danıştay’da açılacak davalarda
uygulanır),
• Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri
ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve
Görevleri Hakkında Kanun’un 3/H, 12 ve
14. maddeleri,
• İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 4. ve 6.
maddeleri,
• Danıştay Arşiv Yönetmeliği ( Danıştay’da
açılan davalarda uygulanır),
• Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri
ve Vergi Mahkemelerinin İdari İşler ile
Kalem Hizmetlerinin Yürütülmesi Usul ve
Esaslara İlişkin Yönetmeliktir.

2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemele­ri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun’da idare mahkemelerinin olu­şumu, görev ve yetkileri açıkça belirtilmiştir

2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemele­ri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun’da idare mahkemelerinin olu­şumu, görev ve yetkileri açıkça belirtilmiştir. Bu düzenlemeye göre idare mahkemesinin bakmakla görevli olduğu davalar/işler şunlardır:

• İdari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile huku­ka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan iptal davalar,
• İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan ihlal olanlar tarafından açılan tam yargı davalar,
• Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar­dan hariç, kamu hizmetlerinden birinin yü­rütülmesi için yapılan idarî sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıkla­ra ilişkin davalar ile
• Diğer kanunlarla verilen işler.

İdare mahkemelerinde kararlar, heyetle verile­bileceği gibi tek hâkimle de verilebilir. Ancak Ka­nunda düzenlenen hallerde kararlar tek hâkimle verilebilir. Heyetler ise bir başkan ve iki üyeden oluşmaktadır.

Tek hâkimle karar verilen hâller, ka­nunla açıkça düzenlenmiştir. Buna göre idare mah­kemelerinde tek hâkimle karar verilecek davalar, 2020 yılı parasal sınırı itibariyle şunlardır:

• Uyuşmazlık miktarı 53.000 Türk Lirasını aşmayan konusu belli parayı içeren idarî iş­lemlere karşı açılan iptal davaları ile
• Uyuşmazlık miktarı 53.000 Türk Lirasını aşmayan tam yargı davalarıdır.

Vergi mahkemesinin görevleri Kanunla düzen­lenmiş olup şunlardır:

• Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davalara bakmak,
• Yukarıda sayılan konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkın­da Kanun’un uygulanmasına ilişkin davala­ra bakmak ve
• Diğer kanunlarla verilen işleri çözümle­mektir.

Yetkiye ilişkin kurallar, İdari Yargılama Usul Kanunu’nda özel olarak düzenlenmiştir. Bu düzen­lemeye göre:

• İdari davalarda genel yetkili mahkeme, gö­reve ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) veya özel kanunlarda yetkili idare mahkemesinin gösterilmemiş olması halinde, dava konusu olan idari işlemi veya idari sözleşmeyi yapan idari makamların bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.
• Kamu görevlileri ile ilgili uyuşmazlıklarda yetkili mahkeme özel olarak düzenlenmiştir. Nitekim kamu görevlilerinin atanması ve nakilleri ile ilgili olarak açılacak davalarda yetkili mahkeme, kamu görevlilerinin yeni veya eski görev yeri idare mahkemesidir.
• Kamu görevlilerinin görevlerine son ve­rilmesi, emekli edilmeleri veya görevden uzaklaştırılmaları ile ilgili davalarda yetkili mahkeme ise, kamu görevlisinin son görev yaptığı yer idare mahkemesidir.
• Kamu görevlilerinin görevle ilişkisinin ke­silmesi sonucunu doğurmayan disiplin ce­zaları ile ilerleme, yükselme, sicil, intibak ve diğer özlük ve parasal hakları ve mahalli idarelerin organları ile bu organların üye­lerinin geçici bir tedbir olarak görevden uzaklaştırılmalarıyla ilgili davalarda yetkili mahkeme ilgilinin görevli bulunduğu yer idare mahkemesidir.
• Özel kanunlardaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, hâkim ve savcıların mali ve sosyal haklarına ve sicillerine ilişkin konularla, müfettiş hal kâğıtlarına karşı açacakları ve idare mahkemelerinin görevine giren dava­larda yetkili mahkeme veya savcının görev yaptığı yerin idari yargı yetkisi yönünden bağlı olduğu bölge idare mahkemesine en yakın bölge idare mahkemesinin bulundu­ğu yer idare mahkemesidir.
• İmar, kamulaştırma, yıkım, işgal, tahsis, ruhsat ve iskân gibi taşınmaz mallarla ilgi­li mevzuatın uygulanmasında veya bunlara bağlı her türlü haklara veya kamu mallarına ilişkin idari davalarda yetkili mahkeme ta­şınmaz malların bulunduğu yer idare mah­kemesidir.
• Köy, belediye ve özel idareleri ilgilendiren mevzuatın uygulanmasına ilişkin davalarla sınır uyuşmazlıklarında yetkili mahkeme, mülki idari birimin, köy, belediye veya ma­hallenin bulunduğu yahut yeni bağlandığı yer idare mahkemesidir.
• Taşınır mallara ilişkin davalarda yetkili mahkeme, taşınır malın bulunduğu yer ida­re mahkemesidir.
• İdari sözleşmelerden doğanlar dışında kalan tam yargı davalarında ise yetkili mahkeme sırasıyla; zararı doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili idare mahkemesi, za­rar; bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmet­ten veya idarenin herhangi bir eyleminden doğmuş ise hizmetin görüldüğü veya eyle­min yapıldığı yer idare mahkemesi, diğer hallerde davacının ikametgâhının bulundu­ğu yer idari mahkemesidir

Vergiye ilişkin davalarda yetkili mahkeme yine Kanunla düzenlenmiştir. Düzenleme gereğince:

Uyuşmazlık konusu vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk et­tiren, zam ve cezaları kesen dairenin bulun­duğu yerdeki vergi mahkemesi yetkilidir.

• Gümrük Kanunu’na göre alınması gereken vergiler ile Vergi Usul Kanunu gereğince şikâyet yoluyla vergi düzeltme taleplerinin reddine ilişkin işlemlerde; vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk ettiren dairenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesi yetkilidir.
• Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Kanu­nunun uygulanmasında, ödeme emrini dü­zenleyen dairenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesi yetkilidir.
• Diğer uyuşmazlıklarda ise dava konusu işle­mi yapan dairenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesi yetkilidir.

Mahkeme başkanlarının görevleri, Kanunla dü­zenlenmiştir. Düzenleme gereğince mahkeme baş­kanları:

• Görüşme ve duruşmaları yönetirler, düşün­ce ve görüşlerini bildirirler, oylarını verirler. Mahkemelerinde görevli bulunanların gö­revlerine devamlarını, düzenli çalışmalarını, mahkeme işlerinin verimli bir şekilde yürü­tülmesini sağlarlar.
• Her takvim yılı sonunda, mahkemelerinde­ki işlerin durumu ve bunların yürütülme­sinde aksaklıklar varsa sebepleri hakkında bölge idare mahkemesi başkanlığına bir ra­por verirler ve alınmasını lüzumlu gördük­leri tedbirleri bildirirler.
• Diğer kanunlarla verilen görevleri yaparlar.

İdare ve Vergi Mahkeme Üyelerinin Görevleri

Mahkemede görev yapan üyelerin görevleri Ka­nunla düzenlenmiştir. Buna göre:

• Mahkemelerde görev yapan üyeler, bulun­dukları mahkemelerde başkan tarafından kendilerine havale edilen dosyaları geciktir­meden inceleyerek dosyayı hazırlar ve mah­keme heyetine gerekli açıklamaları yaparlar, düşünce ve görüşlerini bildirirler, karar aşa­masında da oylarını verirler.
• Gerek tek hâkimle karar verilen dosyaların gerekse heyetle karar verilen dosyaların ka­rarını yazarlar.

Dilekçelerde aşağıda yer alan hususların bulunması gerekmektedir.

• Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsil­cilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri ile gerçek kişilere ait Türkiye Cum­huriyeti kimlik numarası,
• Davanın konu ve sebepleri ile dayandığı deliller,
• Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildi­rim tarihi,
• Vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin dava­larla tam yargı davalarında uyuşmazlık ko­nusu miktar,
• Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numa­rası ve varsa mükellef hesap numarası, gös­terilir.

İdari yargıda, yazılı yargı­lama esastır.

Dava açma süresi, İdari Yar­gılama Usulü Kanunu’nun 7. maddesine göre özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hâllerde idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür.

idari uyuşmazlıklarda; dava konusu
işlemin yazılı bildiriminin yapıldığı tarihi izleyen
günden başlar.

Vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yüküm­ler ve bunların zam ve cezalarından doğan uyuş­mazlıklarda ise:

• Tahakkuku tahsile bağlı olan vergilerde tah­silatın,
• Tebliğ yapılan hallerde veya tebliğ yerine geçen işlemlerde tebliğin,
• Tevkif yoluyla alınan vergilerde istihkak sa­hiplerine ödemenin,
• Tescile bağlı vergilerde tescilin yapıldığı,
• İdarenin dava açması gereken konularda ise ilgili merci veya komisyon kararının idareye geldiği tarihi izleyen günden başlar.

Adresleri belli olmayanlara özel kanunlarındaki
hükümlere göre ilan yoluyla bildirim yapılan
hâllerde, özel kanununda aksine bir hüküm bulunmadıkça
süre, son ilan tarihini izleyen günden
itibaren on beş gün sonra işlemeye başlar.

Dilekçeler, mahkeme kalemi tarafından başka­na verilir ve mahkeme başkanı kendisi veya görev­lendireceği bir üye tarafından sırasıyla şu yönlerden dilekçeyi inceler:

• Görev ve yetki,
• İdari mercii tecavüzü,
• Ehliyet,
• İdari davaya konu olacak kesin ve yürütül­mesi gereken bir işlem olup olmadığı,
• Süre aşımı,
• Husumet ve
• Dilekçenin yazım şartları

Dos­yada verilen karar üye tarafından yazılır ve okuma ve gözden geçirme için heyete katılan diğer üye ve başkana gönderilir. Kararlarda şu hususların bulun­ması gerekir:

• Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsil­cilerinin ad ve soyadları ya da unvanları ve adresleri,
• Davacının ileri sürdüğü olayların ve dayan­dığı hukuki sebeplerin özeti istem sonucu ile davalının savunmasının özeti,
• Duruşmalı davalarda duruşma yapılıp yapıl­madığı, yapılmış ise hazır bulunan taraflar ve vekil veya temsilcilerinin ad ve soyadları,
• Kararın dayandığı hukuki sebepler ile ge­rekçesi ve hüküm,
• Tazminat davalarında hükmedilen tazmi­natın miktarı,
• Yargılama giderleri ve hangi tarafa yükletildiği,
• Kararın tarihi ve oybirliği ile mi yoksa oy­çokluğu ile mi verildiği,
• Kararı veren mahkeme başkan ve üyelerinin veya hâkiminin ad ve soyadları ve imzaları ve varsa karşı oyları ile
• Kararı veren mahkemenin adı ve dosyanın esas ve karar numarası belirtilir.

Bu kayıtlardan bazıları UYAP sis­teminde tutulması zorunludur:

• Esas kaydı,
• Talimat kaydı,
• Karar kaydı,
• Uyuşmazlığın giderilmesi başvuru kaydı,
• Dava nakil istekleri kaydı,
• Yürütmeyi durdurma itiraz kaydı,
• İstinaf kaydı,
• Temyiz kaydı,
• Kamu görevlileri itiraz kaydı,
• Kamu görevlileri karar kaydı,
• Nakdi tazminat komisyonu itiraz kaydı,
• Nakdi tazminat komisyonu karar kaydı,
• Keşif ve duruşma günleri kaydı,
• Kasa kaydı,
• Harç tahsil müzekkeresi zimmet kaydı,
• Kıymetli evrak kaydı,
• Posta mutemet kaydı,
• Kitaplık kaydı.

İdari yargıda daireler ve mahkemelerde aşağıda belirtilen dosya ve kartonların UYAP üzerinden tu­tulması zorunludur. Şimdi bu dosya ve kartonlar hakkında bilgi verelim.

• Dava dosyası,
• Karar kartonu,
• Yürütmeyi durdurma karar kartonu,
• Talimat karar kartonu,
• Harç ve para cezası tahsil müzekkeresi kar­tonu ile
• Gizli evrak kartonu.