TEMEL İŞ HUKUKU

Ayrım yasaklarına aykırı davranan işveren ayrımcılık tazminatı ödemekle yükümlüdür.

Giydirilmiş Ücret: İşçiye temel ücret ya­nında sağlanan para veya para ile ölçülme­si mümkün menfaatlerin bütününe denir

Sosyal Ücret: İşçilere hafta tatilinde, ulu­sal bayram ve genel tatillerde veya yıllık ücretli izinlerde bir iş karşılığı olmaksızın verilen ücretlere denir.

İşçi­nin iş sözleşmesinden doğan borçları; iş görme, itaat, sadakat, rekabet etmeme borcu olarak sıralanabilir. İşverenin iş sözleşmesinden doğan borçları ise genel olarak ücret, işçiyi gözetme ve eşit işlem yapma borcu olarak tasnif edilebilir.

İşçi iş görme borcunu kural olarak bizzat ifa etmek zorunda olduğu gibi, özenle de ifa etmek zorundadır. İşçinin özen borcu bağımsız bir borç niteliğinde olmayıp iş görme borcu içerisinde yer alan ve bu borcu tamamlayan bir yükümlülüktür. Bu nedenle işçinin özen borcunun ihlali, iş görme borcunun ihlali niteliğindedir.

İş Kanunu bağlamında bazı ücretler temel ücret üzerinden hesaplanmaktadır. Örneğin fazla çalışma ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, hafta ta­tili ücreti, yıllık izin ücreti ve iş güvencesi tazminatı temel ücret üzerinden hesaplanır

Ücretin ödenmemesi durumunda işçi zaman a­şımı süresi içerisinde ücret alacağını talep edebilir. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygu­lanan en yüksek faiz oranı uygulanır.  İşçinin çalış­maktan kaçınma hakkını kullanabilmesi için ön­celikle ücretin ödenme gününün üzerinden yirmi gün geçmiş olması gerekir.

İş Kanununun 35.maddesinde ücretin haczine ilişkin özel bir düzenleme yer almıştır. Düzenlemeye göre “İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden faz­lası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olu­namaz. Ancak, işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hâkim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dâhil değildir. Nafaka borcu alacaklılarının hakları saklıdır.

İşçi kural olarak iş görme borcunun karşılığı olarak ücrete hak kazanmaktadır ancak bazı du­rumlarda kanuni düzenleme gereği, işçi bir çalışma olmaksızın da ücret talep edebilmektedir. Sosyal ücret bu duruma örnektir. İşveren, işçiden olan alacağı ile üc­ret borcunu işçinin rızası olmadıkça takas edemez. İşçinin rızasının bulunması hâlinde ücret alacağının tamamı da takas edilebilir

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun kapsamına işçilerin yanın­da memurlar, çıraklar ve stajyerlerde dâhil olmak üzere “tüm çalışanlar” dâhildir. İşverenin alması gereken önlemler, bilim, teknik ve tecrübenin o anda ulaştığı duruma ve düzeye göre belirlenir.

İşverenin iş sözleşmesinden doğan bir diğer bor­cu eşit davranma borcudur. Kanun önünde eşitlik başlıklı Anayasanın 10. maddesi uyarınca “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmek­sizin kanun önünde eşittir. Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçme­sini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz. Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitleri­nin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.” Anayasal hüküm gereği işverenin eşit davranma yükümlü­lüğü söz konusudur.