Çalışma Süreleri
İşçi fiili olarak çalışmadığı halde yasal düzenleme gereği çalışmış sayıldığı sürelere bir örnek veriniz?
Örneğin; - Madenlerde, taşocaklarında yahut her ne şekilde olursa olsun yeraltında veya su altında çalışılacak işlerde
işçilerin kuyulara, dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları
için gereken süreler,
- İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri halinde yolda
geçen süreler,
- İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır bir halde bulunmakla beraber çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş geçirdiği süreler,
- İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda ya da işverenle
ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler,
- Çocuk emziren kadın işçinin çocuğuna süt vermesi için belirlenen süreler,
- Demiryolları, karayolları ve köprülerin yapılması, korunması ya da onarım ve tadili gibi, işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip götürülmeleri gereken her türlü işlerde bunların toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri esnasında geçen süreler.
Yukarıda sayılanlar, yasa gereği işçinin fiilen çalışmadığı halde çalışma süresinden kabul edilmektedir. Dolayısıyla bunlardan biri örnek olarak verilebilir.
Yeraltı maden işlerinde haftalık çalışma süresi en çok kaç sattir?
Yeraltı maden işlerinde haftalık çalışma süresi en çok 37,5 (otuzyedibuçuk) saattir.
Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocuklardan reklam faaliyetlerinde çalışanların günlük çalışma süresi kural olarak kaç saatten fazla olamaz?
Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocuklardan sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışanların günlük çalışma süresi 5 (beş) saatten fazla olamaz.
Turizm sektörü işyerlerinde denkleştirme süresi toplu iş sözleşmesi ile kaç aya kadar çıkarılabilir?
Denkleştirme süresi olarak adlandırılan dönem, toplu iş sözleşmeleri ile 4 aya kadar uzatılabilir. Turizm sektöründe faaliyet gösteren bir işyerinde ise denkleştirme süresi toplu iş sözleşmesi ile 6 (altı) aya kadar çıkarılabilir.
Fazla sürelerle çalışma kavramı nedir?
Haftalık normal çalışmanın yasada belirlenen 45 (kırkbeş) saatin altında uygulandığı hâllerde, bu süreyi aşan çalışmalara fazla sürelerle çalışma adı verilir.
Konunun pekişmesine yardımcı olmak adına bir örnek verecek olursak; işyerinde uygulanan normal haftalık çalışma süresi 40 saat olsun. İşçiler o hafta işyerinde haftalık 43 saat çalışmış bulunsun. Bu durumda fazladan yapılan 3 sattlik çalışma, fazla sürelerle çalışma olarak kabul edilecektir.
Olağan fazla çalışmanın kanuna uygun olarak yapıldığının kabul edilebilmesi için aranan koşullar nelerdir?
İşçilere yaptırılacak olağan fazla çalışmanın kanuna uygun olabilmesi herşeyden önce işverenin bu yönde bir talebinin bulunmasına bağlıdır. Yasal bir olağan fazla çalışma için arana bir diğer koşul ise fazla çalışma yapacak işçinin rızasının/muvafakatinin alınmasıdır.
Ayrıca belirtmek gerekirse fazla çalışma ihtiyacı olan işveren, onayı her yılbaşında işçilerden yazılı olarak almalı ve işçi özlük dosyasında saklamalıdır. İş sözleşmesi kurulurken ya da toplu iş sözleşmesiyle işçiden rıza alınmasına rağmen rağmen sonradan şartların değişmesi halinde işçi fazla çalışma yapmaktan kaçınabilir. Sözleşme kurulduğunda işçiden alınan muvafakate rağmen, bir mazerete dayanmadan işçinin fazla çalışma talebini reddedilmesi iyiniyetle bağdaşmayacaktır ve işveren açısından haklı fesih nedenidir.
Haklı bir nedene dayanmaksızın zorunlu sebeple fazla çalışmaya katılmaktan kaçınan işçinin iş sözleşmesi, sözleşmeden doğan hangi borca aykırılık nedeniyle işveren tarafından bildirimsiz olarak feshedilebilir?
Zorunlu sebeple fazla çalışma yapılmasını gerektiren şartlar ortaya çıktığında, işçinin onayına ihtiyaç yoktur. Bununla birlikte ancak işçinin sağlığının fazla çalışmaya uygun olması hâlinde fazla çalışma yapması istenebilir. Bununla birlikte haklı bir sebebe dayanmaksızın zorunlu sebeple fazla çalışmaya katılmaktan kaçınan işçinin iş sözleşmesi, işçinin sözleşmeden doğan sadakat borcuna aykırılık nedeniyle işveren tarafından bildirimsiz olarak feshedilebilir.
Olağanüstü sebeplerle fazla çalışma hangi nedenle ya da nedenlerle yaptırılabilir?
4857 sayılı İş Kanunu'nun 43. maddesinde olağanüstü sebeplerle fazla çalışma yapılabilmesi için sadece seferberlik hâlinden söz edilmiş olsa da, diğer olağanüstü yönetim hâllerinde de olapğanüstü sebeplerle fazla çalışma yaptırılabileceğini kabul etmek gerekir. Doğal afetler ve ağır ekonomik bunalım, yaygın şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması gerekçesiyle olağanüstü hâl ilanında da olağanüstü sebeplerle fazla çalışma yaptırılabilecektir. Kamu sağlığını tehdit eden salgın hastalıklarda, (Covid-19 salgını gibi) sağlık hizmetlerinde ve zorunlu malzemelerin üretiminde de olağanüstü fazla çalışma uygulanabilir. Ancak bu durumda da olağanüstü hâl ilan edilmiş olması gerekir.
Bir işçinin yıl içinde yapabileceği fazla çalışmanın azami süresi toplamda kaç saatir?
Yıl içinde bir işçinin yapabileceği fazla çalışma süreleri 270 (ikiyüzyetmiş) saat ile sınırlandırılmıştır.
Kural olarak yaptırılacak her fazla çalışma için işçiye normal çalışmada ödenen saat ücretinin en az yüzde kaç fazlasının ödenmesi gerekmektedir?
Fazla çalışmada normal çalışma için ödenen saat ücretinin en az %50 (yüzdeelli) fazlasının ödenmesi kuraldır.
Olağan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma karşılığında işçi isterse ücret almak yerine serbest zaman kullanabilir. Bu durumda bir saatlik fazla süreyle çalışma için işçiye en az ne kadar sürelik serbest zaman verilmelidir?
Olağan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmada, işçi isterse ücret yerine serbest zaman kullanabilir. Bu durumda 1 saatlik fazla süreyle çalışma için işçiye en az 1 saat 15 dakika (bir saat onbeş dakika) serbest zaman verilmelidir.
Kanuni düzenleme gereğince olağan fazla çalışma yaptırılamayacak işçilere örnek veriniz?
- 18 yaşını doldurmamış işçiler,
- Sözleşmelerle önceden veya sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği bir doktor raporu ile belgelenen işçiler,
- Gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler (bir yıl süreyle),
- Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçiler ile
- Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere olağan fazla çalışma yaptırılamaz.
Dolayısıyla yukarıda sayılanlardan biri soruya cevaben örnek olarak verilebilir.
Gece çalışmasında günlük çalışma süresi en çok 7,5 saat olup zorunlu ya da olağanüstü sebepler dışında işçilere gece döneminde fazla çalışma yaptırılamaz. Ancak bazı sektörlerde çalışan işçilerden yazılı onay alınması koşuluyla 7,5 saatlik süre aşılabilir. Düzenleme gereğince bahsi geçen bu sektörler hangileridir?
Gece çalışmasında günlük çalışma süresi en çok 7,5 saattir. Zorunlu yahut olağanüstü sebepler dışında işçilere gece döneminde fazla çalışma yaptırılamaz. Ancak bu kuralın istisnasını teşkil eden bazı sektörler bulunmaktadır. Buna göre turizm, güvenlik ve sağlık sektörü işlerinde çalışan işçilerin yazılı onayları alınmak şartıyla 7,5 saatlik süre aşılabilir ve bu süreyi aşan çalışmalar için işçiye fazla çalışma ücreti ödenir.
İstisnalar hariç zorunluluğa dayanan postalar halinde çalışmada vardiya sayısı ve ara dinlenmesi de dahil gece çalışmasının süresi ne kadardır?
İstisnai durumlar (turizm, güvenlik ve sağlık sektörü işlerinde farklı bir uygulama var) hariç olmak üzere zorunluluğa dayanan posta çalışmasında vardiya sayısı en az 3 (üç) olacağından, gece çalışması ara dinlenmesi dahil en çok 8 (sekiz) saat sürecektir.
Telafi çalışmasında işçiye artırılmış ücret ödenmemesinin nedeni nedir?
İşyerinde faaliyetin zorunlu nedenlerle durması, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde önce veya sonra tatil yapılması veya benzeri nedenlerle normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması ya da tamamen tatil edilmesi, kimi zaman da işçinin isteğiyle izin verilmesi durumunda işveren, çalışılmayan dönemin iki ay içerisinde telafisini işçiden isteyebilir. Dolayısıyla telafi çalışması bir fazla çalışma değildir. Bu nedenle telafi çalışmasında artırılmış ücret istenemez.
Taraflar çağrı üzerine çalışmada hafta, ay, yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını belirlemedikleri takdirde yasal düzenleme gereğince haftalık en az kaç saat üzerinden anlaştıkları kabul edilir?
Çağrı üzerine çalışmada taraflar hafta, ay, yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar süreyle çalışacağını belirlemedikleri takdirde yasada öngörülen haftalık en az 20 (yirmi) saat üzerinden anlaştıkları kabul edilir.
Yasal düzenleme gereğince, çağrı üzerine çalışmada işveren, işçiye iş görmesi için yapacağı çağrıyı iş tarihinden en az kaç gün önce yapmalıdır?
İşçinin korunması amacıyla yasada, işçinin iş görmesi için işverence yapılacak çağrının iş tarihinden en az 4 gün önce yapılması zorunluluğu getirmiştir.
İşçilerin işten çıkarılmalarını önlemeyi amaçlayan bir uygulama olan kısa çalışma hangi kanunda düzenlenmektedir?
Kısa çalışma, 2008 yılına kadar 4857 sayılı İş Kanunu’nun 65. maddesinde düzenlenirken, 2008 yılında buradan alınarak 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'na bir ek madde (ek madde 2) olarak konmuştur. Halihazırda konu, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile düzenlenmektedir.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanmanın koşulları nelerdir?
Kanunda belirtilen sebeplerle ve sürelerle işyerinde faaliyeti durdurmak ya da azaltmak zorunda kalan işveren, durumu derhâl gerekçeleri ile birlikte Türkiye İş Kurumu'na ve -varsa- toplu iş sözleşmesinin tarafı sendikaya yazılı olarak bildirir. Kurum tarafından talebin olumlu bulunması hâlinde, kısa çalışmanın başladığı tarihte işsizlik sigortası ödeneğinden yararlanma hakkına sahip işçiler, başvurdukları takdirde üç ayı aşmayacak biçimde kısa çalışma ödeneğinden yararlanabileceklerdir.
İşverenin kısa çalışma uygulamasına başvurabilmesine imkan veren durumlar nelerdir?
İşveren ancak genel ekonomik kriz, sektörel kriz veya bölgesel kriz durumunda ya da işyerindeki zorlayıcı sebeplerin varlığı halinde kısa çalışma uygulamasına başvurabilir.