TEMEL İŞ HUKUKU - Deneme Sınavı - 8

İş sözleşmesi,  ölüm, belirli süreli iş sözleşmesinin süresinin sona ermesi ve tarafların anlaşması (ikale) yoluyla da sona erebilir.

Taraflar belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesini, sürenin bitiminden önce bildirimde bulunma koşuluna bağlı tutabilirler. Nitekim Türk Borçlar Kanununun 430. maddesinin 4. fıkrasında bu durum düzenlenmiştir. Maddeye göre “Sözleşmenin fesih bildirimiyle sona ereceği kararlaştırılmış ve iki taraf da fesih bildiriminde bulunmamışsa, sözleşme belirsiz süreli sözleşmeye dönüşür.”

Süreli fesih belirsiz süreli iş sözleşmelerinde söz konusu olmaktadır. Bir başka deyişle belirli süreli iş sözleşmesi süreli fesih yolu ile sona erdirilemez.

Fesih bildirim süreleri işçinin işe başladığı tarihten fesih beyanının karşı tarafa ulaştığı döneme kadar olan kıdeme göre belirlenmektedir. İşçinin kıdemi altı aydan az ise iş sözleşmesi bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra, altı aydan bir buçuk yıla kadar ise dört hafta sonra, bir buçuk yıldan üç yıla kadar ise altı hafta sonra ve üç yıldan fazla sürmüşse sekiz hafta sonra feshedilmiş sayılır.

Belirsiz süreli iş sözleşmesi usulsüz olarak feshedildiğinde “ihbar tazminatı” ödenmesi söz konusu olmaktadır. İş Kanununun 17. maddesinin 5. fıkrası uyarınca “Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır.”

İş güvencesi kapsamında olmayan işçiler fesih hakkının kötüye kullanılması durumunda bildirim sürelerinin üç katı tutarında kötü niyet tazminatı talep edebilirler. 5 yıllık kıdemi olan bir işçinin bildirim süresi 8 hafta olduğu için, kötü niyet tazminatı da 8x3=24 haftalık ücret tutarı kadardır.

158 sayılı Hizmet İlişkisine Sona Verilmesi Sözleşmesi iş güvencesi ile ilgili hükümler içermektedir. İş Kanunu da 158 sayılı ILO Sözleşmesindeki direktiflerden de yola çıkarak Kanunun 18-21. maddelerinde arasında iş güvencesi kurumuna yer vermiştir.

İş Kanununa veya Basın İş Kanununa tabi olan, belirsiz sürel iş sözleşmesi ile çalışan, 30 veya daha fazla işçinin çalıştığı bir işyerinde çalışan, en az 6 aylık kıdemi olan ve belirli konumdaki işveren vekili olmamak iş güvencesi hükümlerine tabi olmanın koşullarıdır.

İş Kanunu'nun 20. maddesinin birinci fıkrasına göre “İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır."

İş Kanununun 24.maddesinin II. bendinin e alt bendine göre “işveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse” işçi iş sözleşmesini haklı nedenle derhâl feshedebilir."

“Hizmet sözleşmesi ağırlıklı olarak işverenin kişiliği dikkate alınmak suretiyle kurulmuşsa, onun ölümüyle kendiliğinden sona erer. Ancak işçi sözleşmenin süresinden önce sona ermesi yüzünden uğradığı zarar için, mirasçılardan hakkaniyete uygun bir tazminat isteminde bulunabilir.”

İş hukuku uygulamasında tarafların anlaşmasıyla iş sözleşmesinin sona erdirilmesine ikale sözleşmesi adı verilir.

"İş sözleşmesini ileriye etkili olarak sona erdiren tek taraflı irade beyanı" fesihtir.

Yazılı veya sözlü olarak doğrudan fesih beyanı yöneltilmese de belirli bir olayda fesih işleminin gerçekleştirildiğinin kabulü, eylemli fesihtir.

"Yeni iş arama" izninin süresi günde en az iki saattir.

Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin usulsüz feshi hâlinde, bildirim şartına uymayan tarafın ödemek zorunda olduğu tazminatın adı ihbar tazminatıdır.

İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya
gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiasına sahipse, fesih bildiriminin tebliğinden sonra bir ay içinde arabulucuya başvurmak zorundadır.

Kıdem ve ihbar tazminatının hesabında esas alınacak ücret, işçinin fesih bildiriminin yapıldığı tarihteki ücretine göre hesaplanır.

İşçinin sürekli olarak yakından veya doğrudan buluşup görüştüğü işveren veya işyerindeki başka bir işçinin bulaşıcı hastalığa yakalanması hâlinde işçi açısından haklı nedenle derhal fesih hakkı doğmaktadır.