TEMEL İŞ HUKUKU - Deneme Sınavı - 6

Kendi muayenehanesinde sağlık hizmeti sunan bir hekim veya kendi bürosunda avukatlık hizmeti veren bir avukat, esnaf lokantasının sahibi, sanayideki dükkânında oto tamirciliği yapan kişi hep birer bağımsız çalışandır. Bağımlı çalışanlar denildiğinde akla iki kesim gelmektedir. Bunlar, memur ve sözleşmeli personel ile işçilerdir.

Bir gerçek kişinin işçi olarak nitelendirilebilmesi için yaptığı işin niteliği önem arz etmez. Bedenen yapılan bir çalışma ya da fikren gerçekleştirilen çalışma veya hem bedenen hem fikren çalışma, iş sözleşmesi/iş ilişkisi ile çalışılıyor olması hâlinde kişinin işçi olarak kabul edilmesini gerektirir. İşin özel sektöre ya da kamu sektörüne ait bir işyerinde yapılması, işyeri dışında bir yerde ifa edilmesi ve hatta evde, uydu ofiste gerçekleştirilmesi de iş sözleşmesi ile çalışan kişinin, işçi olması gerçeğini değiştirmez. Üstlenilen iş, zor veya kolay olabilir. Uzun süreli ya da kısa süreli olabilir. Kişi tam gün esasına göre veya kısmi süreli olarak çalışabilir. Kişinin CEO, genel müdür gibi üst düzey bir yönetici olması, o işte bir saattir çalışıyor olması, iş sözleşmesi ile çalıştığı sürece işçi sayılmasını engellemez. Tek başına meslekler bizleri, bir kişinin işçi olamayacağı sonucuna götürmez. Örneğin pilotlar, host/ hostesler, özel hastanede çalışan bir hekim, başka bir avukatın yanında çalışan sigortalı avukat iş sözleşmesi ile istihdam edildiklerinden işçidirler.

İşyerinde 20 veya daha fazla sayıda personel çalıştırılıyor ise o işyerinde meslek eğitim gören öğrenciye/stajyere asgari ücretin net tutarının %30’undan aşağı olmamak üzere ödeme yapılır

Tüzel kişi işverenler de işçilerin hak ve alacaklarına karşı hukuken sorumludur. Örneğin ücret alacaklarından, fazla çalışma ücretlerinden, kıdem tazminatlarından, iş sözleşmesinin geçersiz ya da haksız feshinden veya iş kazası nedeniyle talep edilecek tazminatlardan gerçek kişi veya tüzel kişi işveren sorumlu olacaktır.

Ceza Hukukuna ilişkin düzenlemelere aykırı hareket etmek, cezai sorumluluğun doğması için yeterlidir. Ceza hukukunda geçerli olan şahsilik ilkesi gereğince, gerçek kişilerin cezai sorumluluğu bulunmaktadır. Örneğin işverenin gerekli tedbirleri almayıp iş kazasına sebebiyet vermesi ve neticede işçinin yaralanması veya ölmesi durumunda işverenin cezai sorumluluğu söz konusu olacaktır.

Kısaca, işveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı hukuki sorumluluğu bulunmamaktadır çünkü bu sorumluluk işverene aittir.

• Hukuki açıdan işçilere karşı sorumluluğu bulunmayan işveren vekili, idari bakımdan sorumludur.

Alt işverenlik sözleşmesi, yazılı olarak yapılmalı ve bir takım hususları içermelidir (AİY 9. m). Buna göre asıl işveren ile alt işveren arasında yapılan ve işin üstlenilmesine esas teşkil eden alt işverenlik sözleşmesinde bulunması gereken hususlar şunlardır; • Asıl işveren ve alt işverenin işyeri unvanları ve adresleri, • Asıl işveren ve/veya alt işverenin tüzel kişiliği olması durumunda işveren vekillerinin adı, soyadı ve adresleri, • Asıl işveren ve/veya alt işverenin tüzel kişiliği bulunmayan kurum ve kuruluş olması hâlinde işveren vekillerinin adı soyadı ve adresleri,• İşyerinde yürütülen asıl işin ne olduğu, • Alt işverene verilen işin ne olduğu, • Alt işverene asıl işin bir bölümü veriliyor ise verilen işin işletmenin ve işin gereği ile teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirme koşuluna ilişkin teknik açıklama, • Taraflarca öngörülmüş ise işin başlama ve bitiş tarihleri, • Alt işverenin faaliyetlerini işyerinin hangi bölümünde gerçekleştireceği, • Asıl işverenin, alt işverenin işçilerine karşı o işyeriyle ilgili olarak 4857 sayılı İş Kanunu’ndan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumlu olacağı, • Alt işverenlik sözleşmesinin yapılmasından önce asıl işveren tarafından çalıştırılan işçilerin, alt işveren tarafından işe alınması hâlinde bu işçilerin haklarının kısıtlanamayacağı, • Alt işverene verilen işin taraflar açısından yürütülme esasları, • Asıl işveren veya vekili ile alt işveren veya vekilinin imzası.

AİY’nin 12/2. maddesine göre asıl işveren - alt işveren ilişkinin muvazaalı olup olmadığının ya da yasal unsurları taşıyıp taşımadığının incelenmesinde değerlendirilmesi gereken hususlardan biri de yapılan alt işverenlik sözleşmesinin iş hukukunun öngördüğü kamusal yükümlülüklerden kaçınmayı amaçlayıp amaçlamadığının tespitidir.

İşyerinin bildirimi, İK’nin 3. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenleme gereğince işyeri bildirim yükümlülüğü; • İş Kanunu’na tabi işyerleri bakımından söz konusudur. • Bu kapsamdaki bildirim yükümlülüğü, sürekli işlerin yapıldığı işyeri için geçerlidir (İK 10/2. m). • İK kapsamına giren bir işyerini kuran, her ne biçimde olursa olsun böyle bir işyerini devralan, çalışma konusunu kısmen ya da tamamen değiştiren veya herhangi bir sebeple faaliyetine son veren ve işyerini kapatan işveren, bildirimde bulunmakla yükümlüdür. • Daha önce açıkladığımız üzere alt işveren için de kendi işyerini bildirme yükümlülüğü bulunmaktadır. • İşyeri bildirimi işyerinin faaliyete başladığı, devralındığı, çalışma konusunun kısmen veya tamamen değiştirildiği ya da faaliyetine son verilerek kapatıldığı tarihten itibaren bir ay içinde Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne yapılmalıdır. • İşyeri bildirgesinde işyerinin unvan ve adresi, çalıştırılan işçi sayısı, çalışma konusu, işin başlama veya bitiş günü, işverenin adı ve soyadı ya da unvanı, adresi ile eğer varsa işveren vekili ya da vekillerinin adı, soyadı ve adresleri yer almalıdır.

İş sözleşmesinin özelliklerine gelince; iş sözleşmesi her şeyden önce bir özel hukuk sözleşmesidir. Konusu bakımından iş görme sözleşmelerindendir. İş sözleşmesi, diğer bazı özel hukuk sözleşmeleri gibi (satım, kira vb.) tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. İşçinin bu sözleşme ile üstlendiği iş görme borcunun karşılığını, işverenin ücret ödeme borcu oluşturur. İş sözleşmesinin kuruluşunda ve sona ermesinde, işçinin kişiliği ön plandadır. Dolayısıyla iş sözleşmesi, işçi ve işveren arasında kişisel ilişki kuran bir sözleşmedir. İş sözleşmesinin bir diğer özelliği ise devamlı (sürekli) bir sözleşme olmasıdır. Zira işçinin üstlendiği iş görme edimi, niteliği gereği kesintisiz bir fiil veya davranışla yerine getirilmekte, işçiyi sürekli olarak uyma yükümlülüğü altında bırakmaktadır. İşin çok kısa sürdüğü ve ücretin bir defada ödendiği (ani edim) durumlarda bile iş sözleşmesi, süreklilik özelliği taşır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmasını öngören ve işçilerin ara dinlenmesini düzenleyen 68/1. maddesi ile aynı maddenin ara dinlenme sürelerini iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabileceğini hükme bağlayan 3. fıkrası örnek gösterilebilir.

Monografi, belirli bir konu veya sorunu en ince ayrıntısına kadar derinlemesine ele alan, karşılaştırmalar yapılan ve içtihatlardan yararlanılan eser tütü olarak iş hukukunun yardımcı kaynaklarından bilimsel eserler kapsamında bir türdür.