TEMEL İNSAN HAKLARI BİLGİSİ II

Bir gerçek veya tüzel kişinin, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden karşılaştırılabilir durumdakilere kıyasla eşit şekilde yararlanmasını 6701 sayılı Kanun’da sayılan ayrımcılık temellerine dayanılarak engelleyen veya zorlaştıran her türlü farklı muameleye DOĞRUDAN AYRIMCILIK denir. Doğru cevap B şıkkı.

6701 sayılı Kanun kapsamında ayrımcılık iddiasının ileri sürülemeyeceği hâller ve istisnalar şunlardır:

a) İstihdam ve serbest meslek alanlarında, zorunlu mesleki gerekliliklerin varlığı hâlinde amaca uygun ve orantılı olan farklı muamele,

b) Sadece belli bir cinsiyetin istihdamını zorunlu kılan durumlar,

c) İşe kabul ve istihdam sürecinde, hizmetin zorunlulukları nedeniyle yaş sınırlarının belirlenmesi ve uygulanması, gereklilik ve amaçla orantılı olması şartıyla yaşa dayalı farklı muamele,

ç) Çocuk veya özel bir yerde tutulması gereken kişilere yönelik özel tedbirler ve koruma önlemleri,

d) Bir dine ait kurumda, din hizmeti veya o dine ilişkin eğitim ve öğretim vermek üzere sadece o dine mensup kişilerin istihdamı.

e) Dernek, vakıf, sendika, siyasi parti ve meslek örgütlerinin, ilgili mevzuatlarında veya tüzüklerinde yer alan amaç, ilke ve değerler temelinde üye olacak kişilerde belli şart ve nitelik aramaları,

f ) Eşitsizlikleri ortadan kaldırmaya yönelik, gerekli, amaca uygun ve orantılı farklı muamele,

g) Vatandaş olmayanların ülkeye giriş ve ikametlerine ilişkin şartlarından ve hukuki statülerinden kaynaklanan farklı muamele.

Doğru cevap D şıkkı.

TİHEK, Kurul ve Başkanlıktan oluşur. TİHEK’in görevleri şunlardır:

a) İnsan haklarının korunmasına, geliştirilmesine, ayrımcılığın önlenmesine ve ihlallerin giderilmesine yönelik çalışmalar yapmak,

b) İnsan hakları ve ayrımcılıkla mücadele konularında kitle iletişim araçlarını da kullanarak bilgilendirmek ve eğitim yoluyla kamuoyunda duyarlılığı geliştirmek,

c) Millî eğitim müfredatında bulunan insan hakları ve ayrımcılık yasağıyla ilgili bölümlerin hazırlanmasına katkıda bulunmak,

ç) İnsan haklarının korunması, ayrımcılığın ortadan kaldırılması ve toplumdaki eşitlik anlayışının geliştirilmesine yönelik olarak üniversiteler ile ortaklaşa faaliyetlerde bulunmak, Yükseköğretim Kurulunun eşgüdümünde üniversitelerin insan hakları ve eşitlik ile ilgili bölümlerinin kurulmasına ve insan hakları ve eşitlik öğretimine dair müfredatın belirlenmesine katkıda bulunmak,

d) Kamu kurum ve kuruluşlarının meslek öncesi ve meslek içi insan hakları ve eşitlik eğitimi programlarının esaslarının belirlenmesine ve bu programların yürütülmesine katkıda bulunmak,

e) Görev alanıyla ilgili mevzuat çalışmalarını izlemek, değerlendirmek, bunlara ilişkin görüş ve önerilerini ilgili mercilere bildirmek,

f ) İnsan hakları ihlallerini resen incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek,

g) Ayrımcılık yasağı ihlallerini resen veya başvuru üzerine incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek,

ğ) Ayrımcılık yasağı ihlalleri nedeniyle mağdur olduğu iddiasıyla Kuruma başvuranlara mağduriyetlerinin giderilmesi için kullanabilecekleri idari ve hukuki süreçler konusunda yol göstermek ve başvurularını takip etmelerini sağlamak amacıyla yardımcı olmak,

h) İşkence ve kötü muamele ile mücadele etmek ve bu konuda çalışmalar yapmak,

ı) İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayri İnsani veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol hükümleri çerçevesinde ulusal önleme mekanizması olarak görev yapmak,

i) Özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişilerin ulusal önleme mekanizması kapsamındaki başvurularını incelemek, araştırmak, karara bağlamak ve sonuçlarını takip etmek. 

Doğru cevap D şıkkı.

Başdenetçi üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile gizli oyla seçilir. Başvuruda bulunan aday adayları arasından seçilecek denetçi sayısının üç katı kadar aday komisyon tarafından belirlenir. Denetçiler üye tam sayısının üçte iki  oy çoğunluğu ile seçilir. Seçimler, Kurumun başkanlığa başvurduğu tarihten itibaren en geç 90 gün içinde tamamlanır. Doğru cevap C şıkkı.

Başdenetçi ve denetçiler hiçbir makam, kişi, mevki ya da kurumdan talimat almaz. Buna Cumhurbaşkanı da dahildir. Görev süreleri en fazla 2 dönem ve her biri en fazla 4 yıldır. Başdenetçi ve denetçilerin görev süreleri boyunca kamu görevlisi niteleiklerini kaybetmemeleri şartıyla kamu görevlerine dönmeleri önünde herhangi bir engel yoktur. Doğru cevap E şıkkı.

Tüm seçenekler doğru olmasına rağmen D seçeneğinde yer alan "Bireysel başvuru yapılabilmesi için harç ödenmesine gerek yoktur" ifadesi söylenemez. Çünkü başvuru için bir harç bedelinin ödenmesi gerekir. Bireysel başvurular harca tabidir. Ödenecek
harç miktarı Harçlar Kanunu’na bağlı tarife ile her yıl yeniden belirlenir.

Bireysel başvurunun başvuru yollarının tüketildiği tarihten, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde
yapılması gerekir.

Başvuru evrakında herhangi bir eksiklik bulunması hâlinde eksikliğin giderilmesi için başvurucu veya varsa vekiline on beş günü geçmemek üzere bir süre verilir ve geçerli bir mazereti olmaksızın bu sürede eksikliğin tamamlanmaması durumunda başvurunun reddine karar verileceği bildirilir.

Bireysel başvuru Anayasa Mahkemesi'ne yapılmaktadır.

Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru incelemelerinin konusu, Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddialarıdır. Ancak yasama işlemleri ve düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan yapılan başvurular ile Anayasa Mahkemesi kararlarıyla Anayasa’nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler bireysel başvuru incelemelerinin kapsamı dışındadır.

Bir gerçek veya tüzel kişinin, görünüşte ayrımcı olmayan her türlü
eylem, işlem ve uygulamalar sonucunda, 6701 sayılı Kanun’da sayılan ayrımcılık temelleriyle bağlantılı olarak hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından nesnel olarak haklılaştırılamayan dezavantajlı bir konuma sokulması dolaylı ayrımcılığı ifade eder.

Kurul; biri Başkan, biri İkinci Başkan olmak üzere Cumhurbaşkanı tarafından atanan on bir üyeden oluşur.

İlk kez 19. yüzyılda İsveç’te kurulan ombudsman, kurumun aynı adla bütün dünyada hızla yayılması sonucu hemen her kıtada bilinen bir kavram hâlini almıştır.

Kamu kurum ve kuruluşlarında, uluslararası kuruluşlarda, sivil toplum kuruluşlarında
veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında ya da özel sektörde toplamda en az on yıl çalışmış olmak yeterlidir, yirmi yıl gerektiğini içeren E seçeneği yanlıştır.

Kurum, her takvim yılı sonunda yürütülen faaliyetleri ve önerileri kapsayan bir rapor hazırlayarak Komisyona sunar. Komisyon, bu raporu ara verme ve tatil dönemleri hariç olmak üzere iki ay içinde görüşüp kendi kanaat ve görüşlerini de içerecek şekilde özetleyerek Genel Kurula sunulmak üzere hazırladığı raporu Başkanlığa gönderir. Komisyonun raporu Genel Kurulda ivedilikle görüşülür

Bireysel başvuru, herkesin Anayasa’da güvence
altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden Avru-
pa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin
taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi
birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddia-
sıyla başvurabileceği bir hak arama yoludur. Bireysel başvuru, 6216 sayılı Kanun ve Anayasa
Mahkemesi İç Tüzüğü’nde gösterilen kurallara uy-
gun şekilde ve resmî dilde yapılır.
Başvurular, İç Tüzük ekinde örneği bulunan ve
Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yayımla-
nan başvuru formu kullanılarak yapılır. Bireysel başvurular, Anayasa Mahkemesine
doğrudan müracaatla ya da mahkemeler veya yurt
dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabilir.
Bireysel başvuru bizzat başvurucu, başvuru-
cunun kanuni temsilcisi ya da avukatı tarafından
yapılabilir. Avukat veya kanuni temsilci aracılığıyla
yapılan başvurularda temsile dair yetki belgesinin
sunulması zorunludur. Bununla birlikte bireysel
başvuruda bulunulurken ya da başvurunun ince-
lenme sürecinde avukat tutmak zorunlu değildir. Bu bilgilere göre, D seçeneğinde verilen ifade yanlıştır.

Bireysel başvurunun kabul edilebilirlik şartları
konu, kişi, yer ve zaman bakımından yetki, süre,
iç hukuk yollarının tüketilmesi, açıkça dayanaktan
yoksunluk ve kötüye kullanım açılarından değer-
lendirilmiş. Buna göre E seçeneğinde verilen ifade yanlış bir ifadedir.

Anayasa Mahkemesi, açıkça dayanaktan yok-
sun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebi-
lir. Anayasa Mahkemesi şu dört nedenden birinin
varlığını saptadığı takdirde başvuruyu açıkça da-
yanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez
bulmaktadır.
a) İhlal iddialarının temellendirilememesi (te-
mellendirilememiş şikâyet)

b) İddiaların salt kanun yolunda gözetilme-
si gereken hususlara ilişkin olması (kanun
yolu şikâyeti)
c) Başvurunun karmaşık veya zorlama
şikâyetlerden ibaret olması (karmaşık veya
zorlama şikâyet)
d) Temel haklara yönelik bir müdahalenin
olmaması veya müdahalenin meşru oldu-
ğunun açık olması (bir ihlalin olmadığının
açık olduğu şikâyet)

 Bu bilgilere göre B seçeneğinde verilen ifade bunlardan biri değildir.

Başvurucunun davadan açıkça feragat etmesi,
davasını takipsiz bıraktığının anlaşılması, ihlalin
ve sonuçlarının ortadan kalkmış olması, Bölümler
ya da Komisyonlarca saptanan herhangi bir başka
gerekçeden ötürü başvurunun incelenmesinin sür-
dürülmesini haklı kılan bir neden görülmemesi du-
rumlarında düşme kararı verilir. Buna göre C seçeneği bunlardan biri değildir.

Bölümler, bir başkanvekilinin başkanlığında yedi üyeden oluşur ve ilgili başkanvekili başkanlığında dört üyenin katılımıyla toplanır. Buna göre doğru yanıt B seçeneğidir.