TEMEL İNSAN HAKLARI BİLGİSİ II

Biri Başkan, diğeri İkinci Başkan olmak üzere on bir üyeden oluşan Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Teşkilatı Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Başkan, İkinci Başkan ve üyelerin süreleri dolmadan herhangi bir nedenle görevlerine son verilemez. Ancak üyenin;

a) Seçilmesi için gerekli şartları taşımaması ya da sonradan kaybetmesi,

b) Kurul kararlarını süresi içinde imzalamaması,

c) Kurul tarafından kabul edilebilir mazereti olmaksızın bir takvim yılı içinde toplam beş Kurul toplantısına katılmaması,

ç) Ağır hastalık veya engellilik nedeniyle iş göremeyeceğinin sağlık kurulu raporuyla belgelenmesi,

d) Görevi ile ilgili olarak işlediği suçlardan dolayı hakkında verilen mahkûmiyet kararının kesinleşmesi,

e) Geçici iş göremezlik hâlinin üç aydan fazla sürmesi,

f) 657 sayılı Kanun’un 48’inci maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (5) numaralı alt bendinde belirtilen suçlardan mahkûm edilip de cezasının infazına fiilen başlanması, hâllerinin Kurul tarafından tespit edilmesi üzerine Başbakan veya görevlendireceği bakanın onayıyla üyeliğine son verilir.

Kurul, en az yedi üye ile toplanır ve en az altı üyenin aynı yöndeki oyuyla karar alır. Kararlarda çekimser oy kullanılamaz. Kurul, kendi üyeleri arasından, her bir çalışma alanı için üçer üyeli komisyonlar oluşturabilir. Kurul, başvuruları görüşmek ve sonuçlandırmak üzere Başkan hariç beş üyeli daireler oluşturabilir. Başkan, dairelerin doğal üyesidir.

İlk kez 19. yüzyılda İsveç’te kurulan ombudsman, kurumun aynı adla bütün dünyada hızla yayılması sonucu hemen her kıtada bilinen bir kavram hâlini almıştır. Ülkemizde akademik çalışmalara 1980’li yıllardan itibaren konu olan ombudsman kurumu, kamu denetçiliği kurumu adı ile 2012 yılında 6328 sayılı Kanun ile kurulmuştur.

Başdenetçi ve denetçilerin görev süreleri dört yıldır. İstifa, ölüm veya görevden alınma gibi herhangi bir nedenle süresi bitmeden görevinden ayrılan Başdenetçi veya denetçinin yerine yeni seçilen Başdenetçi veya denetçinin görev süresi de dört yıldır.

Başvuru formunda aşağıdaki hususlar yer alır:

 Başvurucunun adı, soyadı, vatandaşlık nu-marası, doğum tarihi ve yeri, uyruğu, cinsiyeti, mesleği ve adresi, varsa telefon numaraları ve elektronik posta adresi b) Başvurucu tüzel kişi ise un-vanı, adresi ve tüzel kişiliği temsile yetkili kişinin kimlik bilgileri, varsa telefon numaraları ve elektro-nik posta adresi c) Kanuni temsilcisi ya da avukatı varsa kanuni temsilcisinin ya da avukatının adı, mesleği ve adresi, varsa telefon numarası ve elekt-ronik posta adresi ç) Kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen işlem, eylem ya da ihmaline dair olayların tarih sırasına göre özeti d) Bireysel başvuru kapsamındaki haklardan hangisinin han-gi nedenle ihlal edildiği ve buna ilişkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar e) Başvurucunun güncel ve kişisel bir temel hakkının doğrudan zedelendiği iddiasının dayanakları f) Başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin aşamalar g) Başvuru yollarının tüketildiği veya başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih ğ) Başvuru, mazeret nedeniyle süresi içinde yapılamamışsa buna dair açıklamalar   Başvurucunun talepleri ı) Başvurucunun Ana-yasa Mahkemesi önünde devam eden bir başka başvurusu varsa numarası i) Başvurucunun varsa kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulması talebi ve bunun gerekçeleri

Başvuru formuna aşağıdaki belgeler ya da onaylı örnekleri eklenir:

Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla takip edilen başvurularda başvurucuyu temsile yetkili olunduğuna dair belge b) Harcın ödendiğine dair belge c) Nüfus cüzdanı örneği, başvurucu yabancı ise geçerli kimlik belgesi ç) Tüzel kişilerde tüzel ki-şiliğe yetkili olunduğuna dair belge d) Nihai karar ya da işlem tebliğ edilmişse tebellüğ belgesi e) Da-yanılan belgelerin asılları ya da onaylı örnekleri f) Tazminat talebi varsa uğranılan zarar ve buna iliş-kin belgeler g) Başvuru, süresinde yapılamamışsa varsa mazereti ispatlayan belgeler.

Anayasa Mahkemesi 23/9/2012 tarihinden sonra kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılacak bireysel başvuruları inceler.

Anayasa Mahkemesi şu dört nedenden birinin varlığını saptadığı takdirde başvuruyu açıkça dayanaktan yoksun olması nedeniyle kabul edilemez bulmaktadır.

 İhlal iddialarının temellendirilememesi (temellendirilememiş şikâyet)

İddiaların salt kanun yolunda gözetilme-si gereken hususlara ilişkin olması (kanun yolu şikâyeti)

 Başvurunun karmaşık veya zorlama şikâyetlerden ibaret olması (karmaşık veya zorlama şikâyet)

 Temel haklara yönelik bir müdahalenin olmaması veya müdahalenin meşru olduğunun açık olması (bir ihlalin olmadığının açık olduğu şikâyet)

 Başvuru hakkının kötüye kullanılması

Dolaylı ayrımcılık: Bir gerçek veya tüzel kişinin, görünüşte ayrımcı olmayan her türlü eylem, işlem ve uygulamalar sonucunda, 6701 sayılı Kanun’da sayılan ayrımcılık temelleriyle bağlantılı olarak hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından nesnel olarak haklılaştırılamayan dezavantajlı bir konuma sokulmasını,

6701 sayılı Kanun kapsamında ayrımcılık iddiasının ileri sürülemeyeceği hâller ve istisnalar şunlardır:

 İstihdam ve serbest meslek alanlarında, zorunlu mesleki gerekliliklerin varlığı hâlinde amaca uygun ve orantılı olan farklı muamele,

Sadece belli bir cinsiyetin istihdamını zorunlu kılan durumlar,

 İşe kabul ve istihdam sürecinde, hizmetin zorunlulukları nedeniyle yaş sınırlarının belirlenmesi ve uygulanması, gereklilik ve amaçla orantılı olması şartıyla yaşa dayalı farklı muamele,

 Çocuk veya özel bir yerde tutulması gereken kişilere yönelik özel tedbirler ve koruma önlemleri,

 Bir dine ait kurumda, din hizmeti veya o dine ilişkin eğitim ve öğretim vermek üzere sadece o dine mensup kişilerin istihdamı.

Dernek, vakıf, sendika, siyasi parti ve mes-lek örgütlerinin, ilgili mevzuatlarında veya tüzüklerinde yer alan amaç, ilke ve değerler temelinde üye olacak kişilerde belli şart ve nitelik aramaları,

 Eşitsizlikleri ortadan kaldırmaya yönelik, gerekli, amaca uygun ve orantılı farklı mu-amele,

 Vatandaş olmayanların ülkeye giriş ve ika-metlerine ilişkin şartlarından ve hukuki sta-tülerinden kaynaklanan farklı muamele.

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun görevleri :

m)İnsan hakları ve ayrımcılıkla mücadele alanındaki uluslararası gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek, alanındaki uluslararası ku-ruluşlarla ilgili mevzuat dâhilinde iş birliği yapmak,

Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu ( TİHEK ) :

Kurul; biri Başkan, biri İkinci Başkan olmak üzere Cumhurbaşkanı tarafından atanan on bir üyeden oluşur.

Başdenetçi veya denetçi seçilebilmek için aşağıdaki şartlar aranır:

  Türk vatandaşı olmak,

  Seçimin yapıldığı tarihte başdenetçi için elli, denetçi için kırk yaşını doldurmuş olmak,

 Tercihen hukuk, siyasal bilgiler, iktisadi ve idari bilimler, iktisat ve işletme fakültele-rinden olmak üzere dört yıllık eğitim veren fakültelerden veya bunlara denkliği kabul edilmiş yurt içi veya yurt dışındaki yükse-köğretim kurumlarından mezun olmak,

  Kamu kurum ve kuruluşlarında, uluslarara-sı kuruluşlarda, sivil toplum kuruluşlarında veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında ya da özel sektörde toplam-da en az on yıl çalışmış olmak,

 Kamu haklarından yasaklı olmamak,

 Başvuru sırasında herhangi bir siyasi partiye üye olmamak

Devlet sırrı veya ticari sır niteliğindeki bilgi ve belgeler, yetkili mercilerin en üst makam veya kurulunca gerekçesi belirtilmek suretiyle verilmeyebilir. Ancak, Devlet sırrı niteliğindeki bilgi ve belgeler Başdenetçi veya görevlendireceği denetçi tarafından yerinde incelenebilir.

Bireysel başvurular harca tabidir. Ödenecek harç miktarı Harçlar Kanunu’na bağlı tarife ile her yıl yeniden belirlenir.

Anayasa’nın 148. ve 6216 sayılı Kanun’un 45. maddesi uyarınca işlem, eylem ya da ihmali nedeniyle bireysel başvuruda bulunulan kamu gücü faaliyeti, Türkiye Cumhuriyeti devletine ait veya onun adına kullanılmış olmalıdır. Bu anlamda ancak Türkiye Cumhuriyeti devletinin kamu gücü kullanan organlarına atfedilebilir şekilde gerçekleşmiş temel hak ve özgürlük ihlalleri bireysel başvuru konusu olabilir.

Başvurucunun davadan açıkça feragat etmesi, başvurunun düşmesi kararının verilmesine yol açabilir. Zımnen feragat yeterli değildir.

Komisyonlar ikişer üyeden oluşur. Kabul edilebilirlik incelemesi Komisyonlarca yapılır.

Bir gerçek veya tüzel kişinin, görünüşte ayrımcı olmayan her türlü eylem, işlem ve uygulamalar sonucunda, 6701 sayılı Kanun’da sayılan ayrımcılık temelleriyle bağlantılı olarak hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından nesnel olarak haklılaştırılamayan dezavantajlı bir konuma sokulmasını ifade eden ayrımcılık türü, Dolaylı Ayrımcılıktır.