TEMEL İNSAN HAKLARI BİLGİSİ II

AİHS sözleşmeci devletlere kendi yargılama alanındaki kişilere Sözleşme’de yer alan hak ve özgürlükleri garanti etmiştir.  AİHS’nin uygulanması açısından vatandaşlık önemli değildir. Sözleşmeci taraf bir devletin vatandaşı olmak gerekli değildir. Sözleşme ile Sözleşme’ye taraf olmayan üçüncü devlet vatandaşlarının ve hatta vatansız olan kişilerin temel hak ve özgürlükleri de güvence altına alınmıştır.Bu sayede taraf devlet ülkesinde bulunan yabancılar Sözleşme’nin garanti altına aldığı haklarını korumak için dava açabilmektedirler. Sözleşme bu özelliği ile evrenseldir.

Özellikle Almanya’da yaşayan vatandaşlarımız Sözleşme’nin sağladığı "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine taraf devlet ülkesinde bulunan yabancılar Sözleşme’nin garanti altına aldığı haklarını korumak için dava açabilmektedirler" hakkından geniş ölçüde yararlanmaktadırlar.

Yabancıların Sözleşme ile güvence altına alınan bazı hakları mutlak değildir. Taraf devlet hükûmetleri Sözleşme’nin 16. maddesi (10, 11 ve 14. maddelerin hiçbir hükmü, Yüksek Sözleşmeci
Tarafların yabancıların siyasal etkinliklerini sınırlamalarına engel sayılmaz) uyarınca Sözleşme’nin
10. maddesinde düzenlenen ifade hürriyetine, 11. maddesinde düzenlenen toplanma, dernek
ve sendika kurma haklarına, yabancılar bakımından kısıtlamalar getirebilmektedir.

Mağdur olduğunu öne süren her gerçek kişi, hükûmet dışı kuruluş veya kişi grupları Mahkemeye başvurabilir. (AİHS mad 34). Yani tüzel kişiler ve diğer kişi toplulukları da AİHS
mad.1’deki “kişi” kavramına girmektedir.

Sözleşmeci devlet vatandaşları ülke dışında yerleşmiş veya ikamet etmiş olsalar bile bazı açılardan sözleşmeci devletin yetki alanı içinde sayılırlar.

Taraf devlet açısından Sözleşme’nin feshi ise 58.madde uyarınca ilgili devlet açısından ancak Sözleşme yürürlüğe girdikten 5 yıl sonra mümkün olabilir.

Mahkemenin ulusalüstü bir yargı yeri olmamasıdır. Mahkemeninüstlendiği görev, Sözleşme ve ek protokollerde belirtilen haklara yönelik, bir hak ihlalinin bulunması ve bu konuda iç hukuk yollarının tüketilmiş olması ya da etkili iç hukuk yollarının bulunmaması gibi durumlarda başvuruyla sınırlı olan bir başvuru incelemesidir.

Mahkeme, Avrupa Konseyinin çok önemli bir parçası olarak Strazburg’da kurulmuştur.

AİHM iç tüzüğünün 1/h maddesi doğrultusunda, “Mahkeme” terimi herhangi bir fark gözetilmeden Mahkeme Genel Kurulu, Büyük Daire, bir Bölümü, bir Komiteyi, veya tek yargıçtan veya beş yargıçtan oluşan Kurulu nitelemek için kullanılmaktadır. “Bölüm” terimi ise belli bir dönem Mahkeme Genel Kurulu tarafından oluşturulan bir daireyi, bölüm başkanı terimi ise Mahkeme Genel Kurulu tarafından seçilen bölüm başkanı yargıcı ifade etmek için kullanılmaktadır.

Yargıçların görevlerinde yaş sınırı vardır. Bir yargıç 70 yaşından sonra görevine
devam edemez.