TEMEL İNSAN HAKLARI BİLGİSİ II

Cassin Bildiride “İnsan onuru, özgürlük, eşitlik ve kardeşlik” olmak üzere dört sütun tanımlamaktadır. Bildirinin yirmi yedi maddesi bu dört sütuna dayanmaktadır. Her sütun temel tarihsel bir kilometre taşını temsil etmektedir. Doğru seçenek B' dir.

Birleşmiş Milletler sistemindeki çekirdek insan hakları sözleşmeleri yapısı içerisinde yer alan sözleşmeleri kronolojik olarak sıralayacak olursak ilk sözleşme, “Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi”dir. Doğru seçenek D' dir.

1948’de Birleşmiş Milletler üyesi devletlerin toplamı 58’dir. Çekimser devletler; Sovyetler Birliği, Polonya, Beyaz Rusya, Yugoslavya, Ukrayna, Çekoslovakya, Suudi Arabistan ve Güney Afrika Cumhuriyeti’dir. Doğru seçenek D' dir.

Şikâyet Prosedürü dünyanın herhangi bir yerinde hangi şart altında gerçekleşmiş olursa olsun insan haklarının ve temel özgürlüklerin geniş kapsamlı ve ciddi ihlallerini tespit etmek maksadıyla oluşturulmuştur. Prosedür insan hakları ihlallerinin mağduru olduğunu iddia eden veya bu tür ihlallere ilişkin doğrudan ve güvenilir bilgiye sahip olan bireyler, gruplar veya sivil toplum örgütleri tarafından yapılan şikâyetler ile ilgilenir. Doğru cevap C' dir.

Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılmasına Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (3 Eylül 1981) ile ayrımcılığın tamamen yasaklanması amaçlanmıştır. Doğru seçenek

Apartheid Afrikada’ki manası ile “ayrılıklık” Güney Afrika devletinde uzun yıllar bir devlet politikası olarak uygulanmıştır. Bu Sözleşme’nin kökleri 1948’den 1990’a kadar Güney Afrika Hükümetlerince uygulanmış bu ırk ayrımcılığı politikasında bulunmaktadır. Doğru seçenek A' dır.

Sözleşme dışı usullerden kronolojik anlamda ilki insan haklarının uluslararası alanda korunması için Birleşmiş Milletler tarafından oluşturulan Ekonomik ve Sosyal Komitenin 1967 tarihli 1235 sayılı kararına dayanır. Bu nedenle insan haklarının
korunmasının denetlenmesinden geliştirilen bu yöntem 1235 usulü olarak nitelenir. Ekonomik ve Sosyal Komitenin bu kararına gelininceye kadar bir dizi karar ile bu usulün hukuki zemini oluşturulmuştur Doğru seçenek E' dir.

İnsan Hakları Konseyinin Özel Usulleri, insan haklarını tematik veya ülkeye özgü bir bakış açısıyla bildirme ve tavsiyede bulunma yetkisine sahip bağımsız insan hakları uzmanlarınca yürütülen faaliyetlere verilen isimdir. Doğru seçenek C' dir.

Beş üyeden oluşan çalışma grupları: Afrika, Asya, Latin Amerika ve Karayipler, Doğu Avrupa ve Batı gruplarıdır. Doğru seçenek C' dir.

Sözleşme 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilerek imzaya açılmıştır. Sözleşme’de yer alan hüküm uyarınca Sözleşme, onaylayan 20. devletin onay belgesini Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri’ne teslim ettiği tarihten 30 gün sonra, 20 Eylül 1990’da yürürlüğe girmiştir. Doğru seçenek A' dır.

I. Dünya Savaşı’ndan bu yana insan haklarına saygı giderek artan oranda modern anayasaların meşruiyetinin temelini, siyasal iktidarların da egemenlik yetkilerinin sınırlarını oluşturmaktadır. İnsan haklarına bu saygının uluslararası anlamda kurumsallaştırılıp geliştirilmesinin başlangıcı Birleşmiş Milletler Şartı’dır. Ekim 1945’te yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Şartı günümüzde bu derece önemli olan insan hakları açısından tam bir dönüm noktası olmuştur. Birleşmiş Milletler Şartı ile insan hakları insanlık tarihinde ilk kez açıkça uluslararası hukukun bir konusu olmuştur. Doğru cevap A’dır.

Birleşmiş Milletler Şartı insan haklarına dair içerdiği hükümlerin yanında mad. 62 ve mad. 66’da “Ekonomik ve Sosyal Konsey” (Ekosok) adı ile bir organın oluşturulmasını öngörmüştür. Konsey insan haklarının geliştirilmesine yönelik kararlar almak, faaliyet alanında kendisine yardımcı olması için komisyonlar kurmakla yetkilendirilmiştir. EKOSOK’un görevi; Birleşmiş Milletler Şartı ile insan haklarına ve temel özgürlüklere ırk, cinsiyet, dil ya da din bakımından farklılık gözetmeksizin evrensel ölçekte saygı gösterilmesini ve bunlara uyulmasını geliştirmektir. Doğru cevap C’dir.

İHEB insan haklarının uluslararası alanda korunması yolunda bir diğer büyük adımdır. Modern insan haklarının kurucu belgesi ve temel kaynağıdır. Çünkü İHEB ile ilk kez, temel insan hak ve hürriyetlerinin, milletlerarası düzeyde, üzerinde tartışılan bir tanımı olmuştur. Doğru cevap E’dir.

İHEB’in hazırlayıcılarından Rene Cassin, Bildiriyi bir tapınağın sütunlu girişine benzeterek insan haklarının temel prensiplerinin altını çizmiştir. Cassin, Bildiride “İnsan onuru, özgürlük, eşitlik ve kardeşlik” olmak üzere dört sütun tanımlamaktadır. Bildirinin yirmi yedi maddesi bu dört sütuna dayanmaktadır. Her sütun temel tarihsel bir kilometre taşını temsil etmektedir. Doğru cevap B’dir.

Çekirdek sözleşmelerden altıncısı Çocuk Hakları Sözleşmesi’dir. Türkiye bu Sözleşme ’ye bazı çekinceler ile taraf olmuştur. Çocuk Hakları Sözleşmesi, Türkiye tarafından 14.9.1990 tarihinde imzalanmış, 9.12.1994 tarih ve 4058 sayılı Kanun’la onaylanması uygun bulunmuş ve Bakanlar Kurulu tarafından 23.12.1994 tarih 94/6423 sayılı kararla (Resmî Gazete, 27.1.1995, S. 22184) onaylanmıştır. Bundan sonra iki yıl içinde yani 1997’de sunması gereken raporu 2 yıl geciktirerek 1999 tarihinde Komiteye sunmuştur. Doğru cevap D’dir.

İnsan haklarının korunmasında evrensel sistem olarak tanımlanan Birleşmiş Milletler sistemi içerisinde “çekirdek enstrümanlar” olarak nitelenen sözleşmeler ve bu sözleşmelere ek seçimlik protokoller haricinde insan haklarının korunmasına doğrudan ya da dolaylı olarak hizmet eden başkaca sözleşmeler de vardır. Bu sözleşmelerle Birleşmiş Milletler insan haklarının korunmasında yıllar içerisinde en geniş kapsama ulaşmaya çalışmıştır. Bu sözleşmelerden bazıları ile şunlardır:

Apartheid Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılmasına Dair Uluslararası Sözleşme

Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme

Diğer şıktaki sözleşmeler ise Birleşmiş Milletler sistemi içerisinde “çekirdek enstrümanlar” olarak nitelenen sözleşmeler ve bu sözleşmelere ek seçimlik protokollere örnektir. Doğru cevap C’dir.

Apartheid Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılmasına Dair Uluslararası Sözleşme :

Apartheid Afrikada’ki manası ile “ayrılıklık” Güney Afrika devletinde uzun yıllar bir devlet politikası olarak uygulanmıştır. Bu Sözleşme’nin kökleri 1948’den 1990’a kadar Güney Afrika Hükümetlerince uygulanmış bu ırk ayrımcılığı politikasında bulunmaktadır. Güney Afrika’nin bir devlet politikası olarak uyguladığı  bu ırk ayrımcılığı Birleşmiş Milletler Genel kurulu tarafından 1952’den, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından da 1956’dan itibaren düzenli olarak her yıl kınanmıştır. Bu eğilim doğrultusunda Apartheid Sözleşmesi 30 Kasım 1973’te Birleşmiş Milletler Genel Kurul’u tarafından kabul edilmiştir. Doğru cevap E’dir.

Birleşmiş Milletler sisteminde insan haklarının korunmasına dair sözleşme dışı usuller şunlardır: 1235 usulü, 1503 usulü, Şikâyet Prosedürü ve özel usulller. Doğru cevap D’dir.

173 Türkiye, kısaca “1503 usulü” diye anılan bu mekanizmaya ilk kez 12 Eylül 1980’den sonra yapılan şikâyetlerin kabul edilmesi üzerine girmiştir. 1983-1986 yılları arasında Türkiye incelemeye alınmıştır. Doğru cevap B’dir.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, insan haklarının korunmasının denetiminde daha fazla etkinlik sağlayabilmek maksadıyla 15 Mart 2006’da almış olduğu kararla o tarihe kadar faaliyet gösteren İnsan Hakları Komisyonunun yerine İnsan Hakları Konseyini kurmuştur. İnsan Hakları Konseyi başta eldeki mevcut sistemler olan 1235 ve 1503 usullerinin devamına karar vermekle birlikte, denetimde daha etkin ve sade bir yapıyı ilerleyen süreçte hayata geçirmek istemiştir. İnsan Hakları Konseyi 18 Haziran 2007’de almış olduğu “Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyinin Kurumsal Yapısı” başlıklı 5/1 sayılı kararı ile “şikâyet prosedürü” olarak isimlendirdiği bir prosedür hayata geçirmiştir. Şikâyet prosedürü daha önce var olan 1503 usulü olarak bilinen prosedürün üstlendiği görevleri yerine getirmeye başlamıştır. Doğru cevap A’dır.