TEMEL İNSAN HAKLARI BİLGİSİ II - Deneme Sınavı - 3

Daire yargıçlarının sayısını süresiz çoğaltılmasını bakanlar komitesinden talep etmek

Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü

Sözleşme’nin yer bakımından uygulama alanı sadece ilgili taraf devletin ülkesinden ibaret değil, aynı zamanda o devletin meşru veya meşru olmayan fiili hakimiyetinin olduğu her yerde geçerli olmaktadır.

Verilen bilgiler Komitelerin yapısını tanımlamaktadır.

Daire tarafından görülmekte olan bir dava, AİHS’nin ve Protokollerin yorumuna ilişkin olarak önemli sorunlar oluşturuyorsa ve bu sorunun Daire tarafından çözümlenmesi Mahkemenin daha
önce vermiş olduğu bir kararıyla çelişecekse Daire taraflardan biri itiraz etmediği sürece yargı yetkisini Büyük Daireye devredebilir (AİHS mad. 30). Bu durum Dairenin “Büyük Daire lehine dosyadan çekilmesi” olarak adlandırılır.

Yalnızca Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından istisnai durumlarda yapılan İstişari mütalaa ya da diğer bir adıyla görüş bildirme isteği, sadece Sözleşme ve Protokollerin yorumuna ilişkin hukuki konularla alakalı olabilir. Büyük daire, AİHS ve Protokollerin yorumlanmasına ilişkin hukuki sorunlar hakkında istişari görüş bildirmekle yetkilidir.

Devlet başvurularında somut bir menfaat ihlali şartı aranmaz.

Verilen kişilerin hepsi AİHM'e bireysel başvuru hakkını haizdir.

Başvuru süresi 01.02.2022'den itibaren 4 ay olarak belirlenmiştir.

AİHM fiilen Strazburg'da bulunur.

Dolaylı mağdur kavramı, AİHS’de düzenlenen hakların ihlal edilmesi sonucu doğrudan zarar gören kişiyle arasında yakın bir bağ söz konusu olan kişinin, kendi haklarına yönelik bir ihlal olmasa bile bu nedenden dolayı mağdur olması anlamına gelir.

İç hukuk yollarının tüketilmesini gerektirmeyen durumlar şöyle sıralanabilir:
• İç hukuk yolunun etkisiz olması,
• Açık bir ulusal yasa hükmünün bulunması,
• Yerleşmiş bir yargı içtihadının bulunması,
• Sözleşmeye aykırı yerleşmiş yönetsel uygulamalar,
• Davanın sürüncemede kalması,
• Engelleme,
• İç hukuk yolunun etkili ve uygun olduğu konusunda kuşku duyulması.

Diğer Sözleşmelerin aksine AİHS’nin uygulanması açısından vatandaşlık önemli değildir. Yani AİHM’ye başvuru yapmak için illaki sözleşmeci taraf bir devletin vatandaşı olmak gerekli değildir.
Sözleşme ile Sözleşme’ye taraf olmayan üçüncü devlet vatandaşlarının ve hatta vatansız olan kişilerin temel hak ve özgürlükleri de güvence altına alınmıştır.

AİHS öncelikle sözleşmeci devletlerin ülkelerinde geçerlidir. Sözleşmeci devlet ülkesinde yargı yetkisi altında bulunan herkes Sözleşme’nin garanti altına aldığı hak ve özgürlüklerden faydalanır.

AİHM yargıçlarının sayıları, seçimleri, görev süreleri ve işleyişe ilişkin bazı konular AİHS’ye ek 14 no.lu Protokol ile tekrar düzenlenmiştir. Bu protokol Mayıs 2004’te imzaya açılmış, Haziran 2010 tarihinde de yürürlüğe girmiştir.

Yargıçların seçimi Avrupa Konseyi Parlamenter
Meclisi tarafından gerçekleştirilir. Meclise Avrupa
Konseyine üye devletlerin hükûmetlerinin, kendi ulusal meclislerinden atadıkları temsilcilerden
oluşur. Devletler nüfusları ile orantılı bir sayıda
temsilciyi ülkelerini temsil etmek üzere bu mecliste
görevlendirirler. Eylül 2018 itibariyle mecliste 324
temsilci vardır, Türkiye’nin temsilci sayısı 18’dir.

Günümüzde yargıçların görev süreleri 9 yıl
olarak belirlenmiştir. Bir yargıcın tekrar seçilmesi
mümkün değildir. Yargıçların görevlerinde yaş sınırı vardır. Bir yargıç 70 yaşından sonra görevine
devam edemez. Bir yargıç görevini kendisinin yerine yeni yargıç seçilince ona devrederek bırakır, bunun ötesinde görev süresi dolsa bile yargıçlar görev
süreleri dâhilinde katıldıkları ancak sonuçlanmayıp devam etmekte olan davalara bakmaya devam
ederler. Yeni denetim mekanizması ile tam zamanlı
olarak görev yapan yargıçlar, yaklaşık olarak aylık 16 bin Avro aylık maaş almaktadırlar.

AİHM Genel Kurulunun görev ve yetkileri
şunlardır: (AİHS mad. 25)
• Üç yıllık bir süre için başkanını ve bir veya
iki başkan yardımcısını seçmek
• Belirli süreler için Daireler oluşturmak
• Daire başkanlarını seçmek
• Mahkeme iç tüzüğünü kabul etmek

Yazı işleri müdürünü ve bir veya birden fazla müdür yardımcısını seçmek
• Daire yargıçlarının sayısını belirli bir süre
için, beşe düşürülmesini Bakanlar Komitesinden talep etmek

AİHM Büyük Daire 17 yargıçtan oluşur ve en az 3 yargıç da yedek üye olarak görev yapar.

Devlet başvurularında devletlere tanınmış
bu yetki somut bir menfaati korumak için değil,
Sözleşme’den doğan kamu düzenini korumak için
verilmiştir. Devletlere başvuru hakkının verilmesi
Sözleşme’nin getirdiği “ortak güvence” sisteminin
bir gereğidir.