TEMEL İNSAN HAKLARI BİLGİSİ II - Deneme Sınavı - 10

Birleşmiş Milletlerin kurulmasına ve insan haklarının uluslararasılaşmasına giden yolda ikinci adım Başkan Roosevelt’in “Dört Özgürlük Üzerine Konuşması”ndan yaklaşık yedi ay sonra Ağustos 1941’de hayata geçirilen “Atlantik Şartı”dır. Şart ABD’nin ve İngiltere’nin ortak bir deklarasyonudur. Uluslararası hukuk açısından değerlendirildiğinde bu belge iki güç arasında bir antlaşma değildir, bu belge daha çok iki ülkenin ulusal politikalarındaki ortak ilkelerin dünya için daha iyi bir gelecek umuduyla dünyanın geri kalanı ile paylaşılmasıdır. “Birleşmiş Milletler” terimi de ilk kez bu şartta dile getirilmiştir.

Eski Yunan sitelerinin birçoğunda vatandaşlar doğrudan doğruya devlet yönetimine katılmaktaydılar. Doğrudan demokrasinin uygulandığı sitelerde vatandaşlar bir araya toplanarak kanun yapar, savaş veya barışa karar verirlerdi. Yüksek memurları ve hâkimleri kendileri seçerlerdi. Zaten site yönetiminin demokrasi olarak adlandırılışı vatandaş topluluğunun aktif olarak siyasi faaliyetlere katılma haklarına sahip olmalarıydı.

Eski Yunan ve Roma uygarlığında site ahalisinin önemli bir kısmını, belki de çoğunluğunu, her türlü haktan tamamen yoksun, kanun nazarında eşya ve hayvandan farksız olan köleler kitlesi oluşturmaktadır.

Hindu inanışına göre insan, sosyal düzenin temelini oluşturan evrensel kanunlara uygun bir şekilde yaşamak zorundadır. Bu yaşayış içerisinde insan doğumuyla birlikte belirli bir Kast’ın (Eski Hint geleneğinde 4 Kast veya “Varnas” kabul edilir. Varnas (renkler) en yukarıdaki sınıftan en alt sınıfa sırasıyla beyaz, kırmızı, sarı ve siyah renklerle temsil edilir. Kast sistemi özellikle din adamlarının öne çıktığı bir düzen öngörmekteydi.

Çin’de iktidarı, hükmetme kudretini göklerden alan imparator, devleti halkın refah ve mutluluğu için yürütmekle görevlidir. İmparator bu görevini layıkı ile yerine getiremezse halkın ve devletin geleceğini tehlikeye atarsa halkın direnme hakkı vardır.

Çin medeniyetinin yetiştirdiği Konfüçyüs insanlığın bir bütün ve tüm insanların eşit olduğunu belirtmiş ve geliştirdiği özel eğitim yöntemleriyle insan kişiliğinin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur.

Konfüçyüs bütün insanların doğal olarak iyi olduğunu kabul eder. İnsanların bir arada yaşayabilmesi için özel bir eğitime tabi tutulmaları gerektiği görüşündedir.

Orta Çağ Hristiyan dünyasının siyasal yapısı ise feodalitedir. Eski Çağ’ın kölelik müessesesi serf’lik şekline bürünerek bu çağda da devam etmiştir.

Hristiyanlık inancından uzak bir şekilde papazlar dünyevi iktidar peşinde koşmuşlardır. Bu dönemde kilise devletin baskısının yanında kendi baskı mekanizmasını kurmuştur. Engizisyon mahkemeleri dönemin anlayışına karşı yükselen sesleri bastırmak amacı ile kullanılmıştır.

Din olarak İslam, insanı yaratılış gayesi içinde eğitmek ve yüceltmek isteyen; insana kendi varlığını bütün derinliği ile yaşatarak onu, kendi kendisinin sahibi yapan ve şahsiyet bütünlüğünü sağlayan değerler manzumesidir. Bu yönü ile İslamiyet’e göre asıl olan insandır. Bu nedenle islamiyet’in insanın haklarını koruyan ve geliştiren bir anlayışı vardır.

Yeni Çağ ile birlikte insan hakları artık anayasalarda yer almaya başlamıştır.

Bu çağın rasyonalist düşünürleri hümanizmi geliştirmişlerdir (Bodin, Althusius, Grotius, Hobbes, Leibniz, Kant, Christian Wolf…)

Bu alandaki önemli mücadelelerin Batı’daki başlangıcı İngiltere kabul edilmektedir.

İnsan haklarının uluslararasılaşması ve dolayısıyla uluslararası insan hakları hukukunun ortaya çıkması Birleşmiş Milletlerin kurulmasıyla gerçekleşmiştir, denebilir. Birleşmiş Milletlerin kurulması ayrıca, insan haklarının korunmasında bölgesel mekanizmaların kurulmasının da önünü açmıştır.

Varnas (renkler) en yukarıdaki sınıftan en alt sınıfa sırasıyla beyaz, kırmızı, sarı, siyah renklerle temsil edilir.

Zira bireyin haklarından çok, toplumsal düzenin işlevini görmesi ve grubun varlığının korunması Konfüçyüsçü öğretide öne çıkarılan değerlerdir.

Bu çağda kralın hürriyetini kısıtlayan, dolayısıyla halkın hürriyetlerini genişleten en önemli belge 63 maddelik 1215 Magna Carta Libertium’dur.

İslam hukukçukları; din ve düşünce hürriyeti, yaşama hürriyeti yani hayat hakkı, mal kazanma ve sahip olma hürriyeti, namus ve insanlık onurunu koruma hürriyeti olarak kavramı dört temel üzerinden ele almışlardır.

Bu bildirgenin 1.maddesi, bütün insanların özgür ve eşit olduğu, doğuştan haklara sahip olduğu; 2.maddesinde iktidar  yetkisinin halkta olduğu; siyasal iktidarın halkın yararına işlemediği takdirde, halkın değiştirme hakkı olduğu 3. Maddede belirtilmiş; kuvvetler ayrılığı, 5. Maddede; 8. Maddede kişi güvenliği; basın özgürlüğü 12.madde ile; 16.madde ise din ve vicdan özgürlüğü konusunda düzenleme getirmiştir.

İlki, dünyanın her yerinde, konuşma ve ifade özgürlüğüdür. İkincisi, dünyanın her yerinde, her kişinin Tanrı’sına kendi istediği biçimde tapınması özgürlüğüdür. (ibadet özgürlüğü) Üçüncüsü dünyanın her yerinde, bir şey istemekten azade olmak özgürlüğüdür. Dördüncüsü, dünyanın herhangi bir yerinde, korkudan azade özgürlüğüdür.

Haziran 1945’de Birleşmiş Milletler Şartı ( Antlaşması) kabul edilmiştir.

Hinduizm kendini açığa vuran, evrende ve evren ötesinde her yerde hazır, her canlı varlıkta kendini gösteren bir tek nihai manevi gerçekliğe veya varlığa inanan tekçi dindir.

İlk Çağ’da var olan insan hakları kavramının içerisinde kölelik kurumunun meşru olarak yer almasının yanında 10.yüzyıl sonu ve 11.yüzyıl başında dine tahsis edilmiş çocukların, ihtiyarların, kadınların ve eşyanın dokunulmazlıklarını öngören bir anlayışın doğması, şüphesiz ilk çağlardaki o anlayışa oranla ileri doğru atılmış bir adımdır.