TEMEL İLK YARDIM BİLGİSİ

Sağlığı etkileyen ilk unsur kişinin fiziksel özellikleridir. Birçok kaynakta da değiştirilemez özellikler olarak karşımıza çıkar. Bireysel faktörler genetik özellikler, yaş, cinsiyet, ırk, anneden yav­rusuna geçen bağışıklık gibi başlıklar altında ele alınabilir.

Morbidite: Hastalığın yayılma hızıdır.

Toplumsal bağışıklık: Aşılanma yüzdesi belirli bir seviyeye ulaşan bir toplumda aşılanmamış bi­reylerin aşılanmış bireyler nedeniyle hastalıkla kar­şılaşma olasılıklarının azalmasıdır.

Sporadik: Herhangi bir köy ya da bir bölgede ortaya çıkan enfeksiyonun seyrek biçimde, tek tek olgular hâlinde zamana bağlı olmaksızın tek tük seyretmesidir.

İzolasyon: Hastalığın yayılmasını önlemek için hasta insanları sağlıklı insanlardan ve yakın çevre­sinden uzak tutma ve ayırma yöntemidir.

Hava yolu ile bulaşan hastalıklar: Nezle (soğuk algınlığı), Grip, Verem, Bademcik iltihabı, Suçiçeği, Kızamık, Kızamıkçık, Kabakulak, Boğmaca, Difteri, Menenjit.

Grip

Influenza adı verilen virüs tarafından hastalık oluşur. Mevsimsel bir hastalık olup kış aylarında yaklaşık 6-8 hafta kadar etkili olur. Etken influenza virüsü A, B, ve C tiplerine sahiptir. C tipi insanlarda hastalık yapmaz. Hastalığın bulaşma yolu hasta insanların solunum salgılarının sağlam insanlara bulaşması şeklindedir. Hastalığın kuluçka süresi 1-3 gündür.

Difteri solunum yoluyla bu­laşan bir hastalıktır.

Solunumun değerlendirilmesi: BAK-DİNLE-HİSSET aracılığıyla kişinin soluk alıp almadığı en az 10 saniye kontrol edilir.

Sağlığı etkileyen ilk unsur kişinin fiziksel özellikleridir. Birçok kaynakta da değiştirilemez özellikler olarak karşımıza çıkar. Bireysel faktörler genetik özellikler, yaş, cinsiyet, ırk, anneden yavrusuna geçen bağışıklık gibi başlıklar altında ele alınabilir.

Basit kedi, köpek ısırmaları/çizmeleri durumunda ilkyardımcı güvenli (koruma ilkesi) bir ortam oluşturduktan sonra hasta/yaralının bilincini ve yaşamsal belirtilerin değerlendirmesini yaptıktan sonra ikinci değerlendirmesini (baştan ayağa kontrol) yapmalıdır. Bu kontroller sırasında ısırık olan bölgeler tespit edilmelidir. Yaralı bölge en az 5 dakika sabunlu su ile yıkanmalıdır. Su ve sabunla yıkama işlemi yüzeysel yaralanmalarda kuduz ve diğer enfeksiyon risklerini büyük ölçüde azaltmaktadır. Kanama varsa kanamayı durdurmak için yara bölgesine baskı uygulanmalıdır. Ciddi yaralanmalarda tıbbi yardım istenmelidir. Doğru cevap D'dir.

Arı/akrep/yılan sokması durumunda ortaya çıkan alerjik ve toksik reaksiyonlar kişilerin ölümüne yol açmaktadır. Bu tür durumlarda kişinin bilinci kapalı ise etkin bir ikinci değerlendirme ile hayvanın ısırdığı/soktuğu bölgeler tespit edilmelidir. Isırılan/sokulan bölge kalp seviyesinde hareketsiz hâlde tutulmalıdır. Isırılan bölge sabunlu su ile yıkanmalıdır. Kişinin üzerindeki yüzük, bilezik ve benzeri takıları çıkartılmalıdır. Isırılan yerin hemen üzerinden elastik bir bandaj sarılmalıdır. Bandaj çok sıkı ya da gevşek olmamalıdır. Bandaj sayesinde zehrin kana karışması gecikecektir. Yılanın ısırdığı bölgeden kesme ya da ağız ile emme işlemi kesinlikle yapılmamalıdır. Bu tür uygulamalar ilkyardımcının sağlığını tehlikeye atmaktadır. Ayrıca yara üzerinde kesi atılması dokuda nekroza ve enfeksiyona yol açacaktır. Tıbbi yardım istenmeli, hasta en kısa zamanda hastaneye götürülmelidir. Doğru cevap E'dir.

Dezenfeksiyon: Hastalık yapma özelliği bulunan mikropların uzaklaştırılması ve tamamen ortadan kaldırılması işlemine dezenfeksiyon denir. Doğru cevap B'dir.

İnsidans: Belirli bir zaman dilimi içinde hasta olanların popülasyona oranıdır. Eğer zaman dilimi belirtilmemişse, zaman dilimi olarak yıl kabul edilir. Doğru cevap A'dır.

Pandemi: Çok sayıda insanı etkileyen, kıtaya veya tüm dünyaya yayılmış bir epidemiyi ifade eder. Bir ülkeden diğerine yayılabilecek derecelerdeki geniş salgınlardır. Örneğin; domuz gribi, SARS, MERS, COVİD19 gibi. Bir hastalığın, enfeksiyon etmeninin ya da sağlıkla ilgili bir sorunun tüm dünya gibi çok geniş bir alanda yayılım göstermesidir. Nüfusun önemli bir bölümünü etkilemektedir. Doğru cevap E'dir.

Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar (Zoonozlar): Şarbon, Kuduz, Bruselloz, Toksoplazmoz, Ruam, Tüberküloz; Veba, Salmonella, Tenyazis örnek olarak verilebilir. Doğru cevap D'dir.

Difteri solunum yolu ile bulaşan bir hastalıktır. Diğer şıklarda verilenler sindirim yolu ile bulaşan hastalıklardır. Doğru cevap A'dır.

Lepra deri ve mukoza yoluyla bulaşan hastalıklar arasındadır. Grip, COVİD19 ve SARS solunum yolu ile bulaşırken tifo sindirim yolu ile bulaşır. Doğru cevap C'dir.

C: Circulation (Dolaşımın değerlendirilmesi): Kişilerde dolaşım sisteminin varlığı mutlaka kontrol edilmelidir. Dolaşımın varlığı kalbin her atımında atardamara yapmış olduğu baskıdan yani nabızdan anlaşılabilir. Yetişkinlerde ve çocuklarda nabız en rahat boyun şah atardamarı üzerinden (tek yönlü); bebeklerde ise dirsek üstündeki kol atardamarından tespit edilebilir. Nabız kontrolü en az 3 parmakla 5 saniye boyunca yapılmalıdır. Doğru cevap B'dir.

Bakteri: Tek hücreli prokaryotik canlılardır. Normal mikroskopla görülebilen, virüslere göre daha büyük olan canlılardır. Büyüklükleri 0,1–10 mikro metre arasında değişir