TEMEL İLK YARDIM BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 5

Pandemi: Çok sayıda insanı etkileyen, kıtaya veya tüm dünyaya yayılmış bir epidemiyi ifade eder. Bir ülkeden diğerine yayılabilecek derecelerdeki geniş salgınlardır. Örneğin; domuz gribi, SARS, MERS, COVİD19 gibi. Bir hastalığın, enfeksiyon etmeninin ya da sağlıkla ilgili bir sorunun tüm dünya gibi çok geniş bir alanda yayılım göstermesidir. Nüfusun önemli bir bölümünü etkilemektedir. Doğru cevap E'dir.

Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar (Zoonozlar): Şarbon, Kuduz, Bruselloz, Toksoplazmoz, Ruam, Tüberküloz; Veba, Salmonella, Tenyazis örnek olarak verilebilir. Doğru cevap D'dir.

Difteri solunum yolu ile bulaşan bir hastalıktır. Diğer şıklarda verilenler sindirim yolu ile bulaşan hastalıklardır. Doğru cevap A'dır.

Lepra deri ve mukoza yoluyla bulaşan hastalıklar arasındadır. Grip, COVİD19 ve SARS solunum yolu ile bulaşırken tifo sindirim yolu ile bulaşır. Doğru cevap C'dir.

C: Circulation (Dolaşımın değerlendirilmesi): Kişilerde dolaşım sisteminin varlığı mutlaka kontrol edilmelidir. Dolaşımın varlığı kalbin her atımında atardamara yapmış olduğu baskıdan yani nabızdan anlaşılabilir. Yetişkinlerde ve çocuklarda nabız en rahat boyun şah atardamarı üzerinden (tek yönlü); bebeklerde ise dirsek üstündeki kol atardamarından tespit edilebilir. Nabız kontrolü en az 3 parmakla 5 saniye boyunca yapılmalıdır. Doğru cevap B'dir.

Bilinci kapalı bir kişi için en tehlikeli durumlardan birisi sırtüstü pozisyondur. Bu pozisyonda iken dil kökü kişinin soluk borusunu kapatabilir.

Boğulma sonucunda bedende ortaya çıkabilecek genel belirtiler nefes alma zorluğu, gürültülü,
hızlı ve derin solunum, ağızda balgam toplanması, bedende (özellikle yüz ve dudaklarda) morarma,
bilinç bozuklukları ve bayılmadır.

Hava yolu tıkanıklığında öncelikle tıkanık giderilmeye çalışılmalıdır. Kişide tam tıkanma yoksa ve nefes alabiliyorsa kişi öksürmeye teşvik edilmelidir. Tam tıkanma varsa kişi nefes alamıyor ve morarmaya başlamışsa 5 kez sırta vurma, 5 kez karna vurma manevraları yapılmalıdır. Sırta vururken kişi hafif öne eğdirilmeli, bir
kolumuzla göğüs bölgesinden destek vererek sırta 5 kez süpürür tarzda aşağıdan yukarı doğru vurulmalıdır. Cisim çıkmamışsa ve hâlen kişinin bilinci açıksa yabancı cismin tıkadığı kısmın altında kalan hava sütununu harekete geçirip cismi dışarı attırabilmek amacıyla bu kez de göğüs kemiğinin hemen altından elimizi yumruk yaptığımızda ortaya çıkan baş parmak eklemiyle karna 5 kez baskı yaparak cisim çıkartılmaya çalışılır. Bilinç kapanırsa temel yaşam desteğine geçilir. Sırta vurma sırasında ilkyardımcı kazazede kişinin sırtının ortasına, iki kürek kemiğinin arasına, sert hareketlerle aşağıdan yukarı doğru süpürür tarzda vurur.

Müdahale triajı: Hangi yaralıya önce müdahale edileceğine karar verme işlemidir.

Durumu sabit olmayanlar: Bu grupta değerlendirilen yaralılarda solunum ve dolaşım sabit yani
stabil değildir. Her an dolaşım ya da solunum durabilir. Müdahale edilmezse hastanın kaybedilme
ihtimali çok yüksektir. İlk aşamada müdahale edilmesi gereken gruptur. Ciddi kanaması olanlar,
geniş yanığı olanlar, bilinç düzeyinde hızla gerileme olanlar, nabız alınamayan ciddi kırıklar, ciddi
kafa travması, göğüs bölgesi ciddi yaralanmaları, solunum ve dolaşım sistem bozuklukları, şok bu
durumlara örnektir.

Araç içerisinde bulunan bir kişiyi kişiye zarar vermeden çıkarma tekniğine rentek manevrası adı verilir

İlkyardım açısından olağanüstü hâllerde hasta ya da yaralıları taşımak için birçok teknik vardır. Bu tekniklerden hangisinin kullanılacağı olayın meydana geldiği yer, olayın şekli, yaralının durumu, ilkyardımcının fiziksel durumu ve olay yerindeki diğer yardım edebilecek kişilerin sayısına göre değişir. Genel olarak taşıma teknikleri üç biçimde sınıflandırılır:
• Sürükleme teknikleri (ayak bileğinden, koltuk altından ve yaralıyı boyna asarak),
• Kısa mesafeli taşıma teknikleri (Kucakta taşıma, omuzdan destek verme, sırtta taşıma, omuzda taşıma, altın beşik, kol ve bacaklardan tutarak ve sandalye ile taşıma),
• Sedye ile taşıma teknikleri olarak sınıflandırılır.

Kaşık tekniği: Hasta ya da yaralıya tek bir yönden yaklaşılabiliyorsa uygulanacak tekniktir. Bu teknik özellikle yaralının hiç sarsılmadan taşınması gereken omurga zedelenmesi olasılığı durumunda uygulanır. Bu teknik yaralıya sadece bir taraftan ulaşılması durumunda üç ilkyardımcı tarafından uygulanır.

Kırmızı kod: Öncelikli müdahale ve nakledilmesi gereken gruptur.
Sarı kod: Bulunduğu duruma göre yaşamı tehlikede olmasa da zamanında hastaneye ya da acil servise
yönlendirilmezse yaşam tehditi olabilecek kişiler için kullanılır.
Yeşil kod: İlkyardım açısından acil değildir.
Siyah kod: Ölmek üzere olan ya da ölmüş kişilere verilen koddur. İlkyardım yapılmaz ya da en sona bırakılır

Aracın patlama, devrilme, yanma ihtimali yoksa ve trafik güvenli ise diğer genel güvenlik tedbirlerini (koruma ilkesi, aracın kontağının kapatılması, el freninin çekilmesi gibi) aldıktan sonra hasta ya da yaralıya yaklaşarak bulduğu pozisyonda kişinin bilinci kontrol edilir. Bilinç kontrolü kafa, boyun yaralanmaları ve kırık durumları göz önüne alınarak yapılmalıdır. Bilinç kapalı ise derhâl ABC değerlendirmesine geçilir. Kişi hafifçe göğsüne bakılabilecek şekilde koltuğa yaslatılır. Ağız içi kontrolü yapılır. Ağız içi kontrolü kazalarda oldukça önemlidir.
Kişi kafasını arabanın çeşitli yerlerine çarpabileceği için dişi kırılıp soluk borusuna kaçabilir. Ağız içi kontrolü sonrasında koltukta oturan kişiye hafifçe baş çene pozisyonu verilir. Baş çene pozisyonundan sonra bak dinle hisset yöntemi ile solunumu değerlendirilir. Solunumdan sonra dolaşım nabız aracılığıyla kontrol edilir. Solunum yoksa temel yaşam desteği yapılması gerekeceği için hasta ya da yaralı derhâl dışarı çıkartılır.

Triaj

Kırmızı kod: Öncelikli müdahale ve nakledilmesi gereken gruptur.
Sarı kod: Bulunduğu duruma göre yaşamı tehlikede olmasa da zamanında hastaneye ya da acil servise
yönlendirilmezse yaşam tehditi olabilecek kişiler için kullanılır.
Yeşil kod: İlkyardım açısından acil değildir.
Siyah kod: Ölmek üzere olan ya da ölmüş kişilere verilen koddur. İlkyardım yapılmaz ya da en sona
bırakılır.

Hasta/yaralı en az 6 destek noktasından (baş-boyun-gövde ekseni esas alınarak) tutulmalı, kaldırılmalı ve taşıma süresince buna uyulmalıdır.

Sürükleme hızlı ve etkin bir yöntemdir. Özellikle ilkyardımcının tek başına kaldıramayacağı ağırlıkta bir yaralı ile karşılaştığında kullanılacak bir yöntemdir. Düz bir zeminde sırtüstü yatmakta olan yaralıya yaklaşılabildiği yerden yaralının elbisesinin omuz bölümünden, koltuk altından ya da ayaklarından tutularak (altına bir battaniye ya da kilim koyulması tercih edilir) güvenli bir yere sürüklenebilir.

Trafik kazası müdahalesi sırasında dikkat edilmesi gerekenler;