TEMEL İLK YARDIM BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 3

Yanıklarda ilkyardım müdahalesinde de genel ilkyardım kurallarına aynen uyulur. Aleve ya da haşlanmaya bağlı yanıklarda yanık bölge hemen akan tazyiksiz su altında en az 20 dakika tutulur. Yanan bölge bedenin çoğunluğunda oluşmuşsa su uygulaması önerilmez. Bunun nedeni yanmaya yani ısı artışına bağlı olarak artan beden ısısının aniden düşmesiyle kişilerde şoka yol açma ihtimalidir. Toz benzeri kimyasal yanıklarda da su ile müdahale edilmemelidir. Bu tür maddeler su ile reaksiyona girerek daha zararlı bir hâle dönüşebilir. Toz kimyasallarda etkilenen bölge temiz bir bezle ya da yumuşak bir fırça ile temizlenir.

Hastanın ya da yaralının yanık yüzeyi çok geniş değilse ıslak havlu, ıslak çarşaf vb. malzeme ile kapatılarak yanık bölgesinin soğuması sağlanır. Yanmış alandaki deriler kaldırılmadan giysiler çıkarılır. Giysiler yapışmış ise yapışan yerler kesilir. Ödem (şişlik) oluşabileceği ve bunun da ciddi yaralanmalara yol açacağı düşünülerek yüzük, bilezik, saat gibi eşyalar çıkarılır. Yanık bölge en az 20 dakika tazyiksiz çeşme suyu altında tutulur. Yanık bölge temiz ve nemli bir bezle örtülür. Bilinci yerinde olan yaralıya sıcak çarpmalarındaki ilkyardım uygulamasında olduğu gibi ağızdan sıvı (1 litre su -1 çay kaşığı karbonat -1 çay kaşığı tuz karışımı) verilerek sıvı kaybı önlenir. Ciddi yanıklarda 112 acil servisten yardım istenir. İçi su dolu kesecikler (bül) varsa patlatılmaz ve yanık bölgeye çıplak elle dokunulmaz. Yanık üzerine doktor önerisi olmadıkça ilaç ya da yanık merhemi gibi maddeler sürülmez.

Donma durumunda etkenin tipi, etkene maruziyet süresi, kişinin fiziksel direnç gücü gibi faktörlere bağlı olarak donuklar kendi arasında üç kategoride incelenir. Üçüncü derece donuklar, deri tabakaları ve deri altında bulunan yapıların (kas, endon, kemik, sinir, damarlar) donmasıdır. Geri dönüşümü yoktur. Duyu kaybı, yanma, karıncalanma, kuru siyah bir görünüm ile karakterizedir.

Donuklarda ilkyardımda hasta ya da yaralının soğukla teması kesilir, ılık güvenli bir ortama alınır. Kişinin üzerinde olan ıslak kıyafetler çıkartılarak kuru kıyafetler giydirilir. Hasta ya da yaralı dinlenmeye alınır. Hastanın bilinci açıksa ılık ya da sıcak içecekler verilir. Hasta yavaş yavaş ısıtılır. Bir anda sıcak ortama (soba dibine, saç kurutma makinesi önü gibi) alınmaz. Kişiye masaj ya da ovalama işlemi yapılmaz. Isınacağı düşüncesiyle kişiye alkol verilmez. Büllerin patlatılması enfeksiyon riskini artıracağından patlatılmaz, üzeri örtülür. El ve ayak doğal pozisyonda tutulur, eller yumruk yapılmış ve ayaklar büzülmüş ise açılmaya çalışılmaz. 112 acil servisten yardım istenir.

Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütünün Küresel Boğulma Raporu’na göre her yıl 400 bine yakın kişi boğularak yaşamını kaybediyor. Boğulmaların yüzde 90’dan fazlası düşük ve orta gelirli coğrafyalarda gerçekleşmektedir.

Boğulma sonucunda bedende ortaya çıkabilecek genel belirtiler nefes alma zorluğu, gürültülü, hızlı ve derin solunum, ağızda balgam toplanması, bedende (özellikle yüz ve dudaklarda) morarma, bilinç bozuklukları ve bayılmadır.

İster yüzme bilsin ister yüzme bilmesin çeşitli

nedenlerden dolayı (bayılma, kramp, zehirlenme,

travma vb.) suya batan bir kişide fizyolojik refleks

mekanizmalara bağlı bir dizi olay ortaya çıkar. Suya

batma durumunda refleks olarak nefes tutulur.

Suda boğulma vakalarında da kişinin yaşamını tehdit eden durum suda bulunmasıdır. Bu nedenle kişinin bir an önce sudan çıkartılması gerekir. Burada önemli nokta ilkyardımcının can güvenliğidir.

Boğulma vakalarında oksijen depoları tükendiğinden temel yaşam desteğine solunum ile başlanmalıdır.

Bu nedenle ilkyardımın genel kurallarına her daim uyulmalıdır. Sudan çıkartılan kişinin bilinci kontrol edilmelidir eğer bilinç yoksa 112 aratılmalı ve kişi sırtüstü yatırılarak kişinin ağız içi kontrolü yapılmalıdır.

Hangi hastaya öncelikli olarak müdahale edilmesi gerektiği: Triaj.

Triajda değerlendirme solunum, dolaşım, bilinç sırasıyla gider. Öncelikli hasta veya yaralılar tespit edilir.

Ülkemizde kazalara bağlı ölümlerde ilk sırada trafik kazalarına bağlı ölümler ön plana çıkmaktadır.

Aracın patlama, devrilme, yanma ihtimali varsa, trafik akışı durdurulamıyorsa yeni kazalara sebep vermemek için gerekli ikazlar yapıldıktan sonra kişi hiç vakit kaybetmeden araçtan çıkartılmalıdır.

Değişen iç ve dış koşullara rağmen canlı iç ortamının sabit tutulması olayına homeostasis denir. Hava sıcaklığı eksi derecelere de düşse 40 C° derecenin üzerlerine de çıksa beden ısısı her daim sabit tutulmaya çalışılır. Yaşamın devamı için insan bedenin belli bir derece olması gerekmektedir.

Beden ısısında meydana gelen ani yükselmeler beden metabolizmasını bozarak yaşamsal tehlike
oluştururlar. Bu durum sıcak çarpması olarak ifade edilmekte olup, yüksek sıcaklıkta ve nem içeren bir ortamda beden ısısının ayarlanması amacıyla aşırı derecede sıvı ve elektrolit terleme yoluyla kaybedilir.

Soğuk havalarda kalın giyinilmesinin terlemeyle ile meydana gelebilecek bir su kaybını oluşturmayacağı gibi, bu durumun tolere edilmesinde gerek yoktur. Nitekim, homeostasis değişen iç ve dış koşullara rağmen canlı iç ortamının sabit tutulması olayı olup; hava sıcaklığının eksi derecelere düşmesine rağmen; beden ısısı her daim sabit tutulmaya çalışılır. Buna göre soğuk havalarda kalın giyinme durumu yukarıda açıklaması verilen ifade ile ilişkili olmayıp bir gerekçe oluşturmamaktadır.

Yanan bölge bedenin çoğunluğunda oluşmuşsa su uygulaması önerilmez. Bunun nedeni yanmaya yani ısı artışına bağlı olarak artan beden ısısının aniden düşmesiyle kişilerde şoka yol açma ihtimalidir. Yanık türüne göre de su uygulamasının kullanımına dikkat edilmelidir. Kimyasalın türü ve etki mekanizması bilinmiyorsa asla su ile temas edilmemelidir

Toz benzeri kimyasal yanıklarda da su ile müdahale edilmemelidir. Bu tür maddeler su ile reaksiyona girerek daha zararlı bir hâle dönüşebilir.

Elektrik yanıklarında güvenlik en önemli süreçtir. Elektrik akımına kapılan bir kişi ile karşılaştığınızda ilk yapılması gereken akımı kesmektir. Akım kesilmedikçe müdahale edilmemelidir. Akım kesilemiyorsa kişi elektrik iletmeyen bir cisimle ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Kişiye kesinlikle su ile müdahale edilmemelidir. Elektrik akımının şiddeti, kişinin bu akıma maruz kalma şekli ve süresi, akımın tipi, akımın bedende izlediği yol, kişinin yaşı gibi unsurlar yanığın ciddiyetini belirler. Ciddi elektrik yanıklarında kalp durabilir. Genelde elektrik yanıklarında akımın bir girdiği yer bir de çıktığı yer gözlenir. Bu giriş ve çıkışlarla birlikte bir de akım beden içinde geçtiği yerlerdeki organlara zarar verir. Elektrik etkisi ile oluşan yanıklarda fırlama ve düşme sonucu kişilerde kırık ve yaralanmalar da meydana gelebilir.

Kimyasal yanıklarda kimyasalın türü ve sınıfı oldukça etkilidir. Genelde evde ve iş yerlerinde kullanılan kimyasal temizlik maddelerinin deri ya da göze temas etmesi sonucu oluşur. Kimyasallar deri ile temas ettikten sonra uzun süre etkilerini devam ettirerek delerek ve yakarak yanığın derinleşmesine neden olur. Eğer temas edilen madde toz hâlinde ise fırça ya da kuru bir bezle temizlenmelidir. Temas eden kıyafetler hemen çıkartılmalıdır. Kimyasalın türü ve etki mekanizması bilinmiyorsa asla su ile temas edilmemelidir. Kimyasal yanıklarda 112 acil servisten yardım istenmelidir. Göz ve yüz bölgesine kimyasal bir madde temas etmişse göz kesinlikle ovuşturulmamalı, bol su ile yıkanmalıdır