TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI

İnfüzyon işleminde drog üzerine kaynar su; dekoksiyonda soğuk su; maserasyonda ise oda ısısında su ilave edilir.

Sabit yağlar bitkisel droglardan, genellikle soğuk/sıcak mekanik sıkma veya ekstaksiyon yöntemleriyle elde edilen, genellikle sıvı halde ancak katı halde de olabilen doymuş ve doymamış yağ asitleri, gliseritler ve türevlerinden oluşan, sabunlaşabilen uçucu olmayan yağlardır. Eczacılık teknolojisinde, kozmetikte ve gıda amaçlı kullanımları ve bazı bileşen ve karşımların terapötik kullanımları da mevcuttur.

Tağşiş katıştırma, karıştırma anlamına gelir. Bitkisel ürünlerin; başka bir bitki veya sentetik bir madde ile, içinde olduğu belirtilmeden, hileli bir şekilde karıştırılmasıdır. Özellikle, ekonomik değeri olan bitkilerle daha az ekonomik değeri olan bitkiler tağşiş edilir.

Hastalıklardan korunmak, hastalıkları iyileştirmek veya tedaviye yardımcı olmak amacıyla bitkilerin çeşitli kısımlarının, alg, mantar ve likenlerin, bitkilerin salgıladığı zamk, balzam, reçine gibi eksüdatların, ayrıca ekstrelerin, uçucu ve sabit yağların çeşitli bitkisel drog preparatı formlarında kullanılmasıdır.

Öksürük otu taşıdığı pirolizidin alkaloitlerinden dolayı, yüksek konsantrasyonlarda kullanımı karaciğer hastalıklarına neden olabilmektedir.

Nefrotoksik olduğu bilinen aristoloşik asit içeren bitkilerin kullanımı insanlarda, böbrek fonksiyonlarında ciddi olumsuzluklara neden olabilmektedir.

Ürün içerisinde yer alan bitki türü farklılıkları, kullanılan kısmı, doğadan toplanma şekli ve tarım ve üretim metotlarının farklılığı o ilacın kalitesini etkiler.

İçerdiği etken maddelerin miktarı bilinmeli ve dozu kolaylıkla ayarlanabilmelidir. Doğru cevap D'dir.

Tentürler genellikle kuru haldeki bitkisel materyalin alkol veya sulu alkol ile perkolasyon, maserasyon gibi yöntemlerle tüketilmesi sonucu elde edilen, sıvı haldeki preparatlardır.

Etken madde: Organizmadaki yapı ve işlevleri etkileyerek biyolojik bir yanıt oluşturan doğal, yapay veya yarı yapay kimyasal madde, etkili madde, etkin madde, etkin farmasötik bileşendir.

Bir maddenin ilaç olarak tanımlanabilmesi için taşıması gereken özellikler şu şekilde sıralanabilir; • Hastalıkların önlenmesi, tedavisi ya da tanısında kullanılmalı, • Etkili bir veya birkaç etken madde içermeli, • Etken maddelerin ve yardımcı maddelerin saflık ve safsızlıkları bilinmeli (kalite), • İçerdiği etken maddelerin miktarı bilinmeli ve dozu kolaylıkla ayarlanabilmeli, • Etki sağlayacak etken maddelerin kimyasal yapıları bilinmeli (etkinlik), • Etken maddelerin etki mekanizmaları açıklanabilmeli, • Yan etkileri az olmalı ya da tercihen hiç olmamalıdır (güvenlik/güvenlilik), • Uygun formülasyonu, ambalajı, prospektüsü ve etiketi olmalıdır.

Hayvansal kaynaklı ilaçlar; çeşitli hormanlar, serumlar ve enzimler gibi preparatlardır. Hayvansal kaynaklı ilaçlara örnek olarak sığır, domuz, inek gibi hayvanların pankreasından elde edilen insülin verilebilir. bitkisel ilaç tanımı ise; “bitkilerin kök, yaprak, çiçek, kabuk, tohum gibi kısımları veya bu kısımlardan hazırlanan ekstreler (sulu veya alkollü) ya da bitkilerden bir işlem sonucu elde edilen materyaller (uçucu yağ, sabit yağ, reçine, balzam)’’ şeklindedir.

Melissa officinalis L. (Oğulotu) bitkisinden elde edilen drog Melissae folium (Oğulotu yaprağı), Lavandula officinalis Chaix ex Vill. (Lavanta) bitkisinden elde edilen Lavandulae flos (Lavanta çiçeği) bitkisel droglara örnek olarak gösterilebilir. Foeniculum vulgare, Salix alba ve Mentha piperita bitki türleridir.

Bitkisel Drogların Tanımlanması Matricaria recutita L. [sinonim: Chamomilla recutita (L.) Rausch.] – Tıbbi papatya olarak bilinir. Halk arasında papatya olarak tanımlanan türler Bellis sp., Anthemis sp., Seneciosp., Chyrsanthemum sp. türleridir.

Basit rahatsızlıklarda koruyucu veya tedavi edici özelliğe sahip etken madde ya da madde- leri içeren bitkinin tamamı veya farklı kısımlarından infüzyon, dekoksiyon, maserasyon yöntemleri ile hazırlanan preparatlardır. Dekoksiyon: Uygun boyuta getirilmiş drog üzerine soğuk su ilave edilir; karışım, kapalı bir kapta, hafif ateşte yarım saat ısıtılır; sıcakken süzülür.

Uçucu Yağlar: Aromatik bitkilerden veya bitkisel droglardan, genellikle distilasyon yöntemi ile elde edilen, kendine özgü koku, tat, renk yanı sıra uçucu özellikte olan, oda sıcaklığında çoğunlukla sıvı hâlde olan, fakat bazen donabilen yağımsı karışımlardır. Uçucu yağlar (Aetherolea) bu koku ve tat özelliklerinden dolayı parfümeri ve gıda sanayiinde, tedavi edici özelliklerinden dolayı ise çeşitli hastalıklarda kullanılmaktadır.

Bitkisel ilaçlarda kaliteyi etkileyen başlıca faktörler şöyledir: • Ürün içerisinde yer alan bitki türü farklılıkları, kullanılan kısım, • Mevsime ve doğal koşullara bağlı olarak etken madde miktarlarının değişiklik gösterebilmesi, • Doğadan toplanma şekli (ekolojik açıdan da önemlidir), • Tarım ve üretim metotlarının farklılığı; İyi Tarım Uygulamaları (GAP= Good Agricultral Practice) kural ve standartlarına dikkat edilmemesi, • Depolama şartlarının uygunluğu, saklama koşulları ve süreleri, • Toksik maddelerle kontaminasyon (Ağır metal kontaminasyonu, tarım ilaçları ile olan kontaminasyon, radyasyon vb.), • Mikrobiyal kontaminasyon (bakteri, mantar, parazit vb.), • Hasat sonrası işlemler; İyi Laboratuvar Uygulamaları (Good Laboratory Practices) ve İyi Üretim Uygulamaları (GMP= Good Manufacturing Practice) kural ve standartlarına dikkat edilmemesi, • Bitkisel ilaçların üretim yöntemindeki farklılıklar (Ekstraksiyon yöntemleri, kullanılan çözücü, ısı vb.), • Tağşiş ve hileli ürün hazırlanması ve sunulmasıdır.

Bitkisel kalite ile bitkisel etkinlik doğrudan ilişkilidir. Bitkisel ilaçlarda etkinliği etkileyen faktörler; • Kullanan kişinin durumu (genetiği, yaş ve cinsiyet, herhangi bir metabolik ya da fizyolojik işlev bozukluğu ya da yetersizliği, kişisel hassasiyetler), • Uzun süreli ve yüksek dozda kullanım, • Ürün içerisindeki etken madde miktarı, • Etken maddeye karşı olan tepki, • Bitkisel ürünün uygulanma şekli olarak sıralanabilir.

Bitki-Latince ismi-Drog eşleşmeleri şu şekildedir: Sarısabır-Aloe vera (L.) Burm. f.-Aloe, Kereviz-Apium graveolens L.-Apii fructus, Ayıüzümü-Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng.-Uvae ursi folium, Çiğdem-Colchicum autumnale L.-Colchici semen, Zencefil-Zingiber officinale Rosc- Zingiberis rhizoma

Tıbbi çaylar-Plantae ad ptisanam, Uçucu yağlar-Aetherolea. Doğru cevap E'dir.