TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI

Pediatrik hastalarda sık kullanılan bazı ilaçlar; antibiyotikler, analjezik/antipiretik ilaçlar, alerji tedavisinde kullanılan ilaçlar ve antiepileptik ilaçlardır. Pediatrik hastalarda en çok kullanılan ilaç grubu antibiyotiklerdir. Doğru seçenek D'dir.

Aşağıda sıralanan farklılıklar yenidoğan ve bebeklik döneminde daha belirginken, yaşın ilerlemesi ile azalmaktadır: Midenin boşalma süresi daha uzundur. Barsak peristaltizmi yaşamın ilk haftalarında yavaş ve düzensizdir. Mide asid salgısı yetersizdir. Yenidoğanda mide suyu nötraldir. 3. yaşta ise mide suyunun asiditesi erişkinlerdeki değere ulaşır. Doğru seçenek E'dir.

Geriatrik dönem 65 yaş ve üzerindeki bireylerin içinde bulunduğu dönemdir. Doğru seçenek B'dir.

Geriatrik dönemde ilaçtan alınan yanıtı ve tedavinin etkinliğini değiştiren faktörler şunlardır: İlaçların farmakokinetik/farmakodinamik özelliklerinin değişmesi. Uyuncun azalması. Beslenme bozuklukları. Polifarmasi. İlaç etkileşimleri. Eliminasyon organları ile ilgili hastalık görülme sıklığının artması. Ekonomik sorunlar. Doğru seçenek A'dır.

Geriatrik hastalarda sık kullanılan ilaçlar şunlardır: Antihipertansif ilaçlar, diüretik ilaçlar, antitrombotik ilaçlar, antidiyabetik ilaçlar, statinler, analjezik ilaçlar, benzodiazepinler, antipsikotikler, antidepresan ilaçlar, antihistaminik ilaçlar, proton pompası inhibitörleri ve antiasidler, osteoporoz tedavisinde kullanılan ilaçlar, demans tedavisinde kullanılan ilaçlar, antiparkinson ilaçlar. Doğru seçenek E'dir.

Gebelik ortalama 40 hafta devam eden bir süreçtir. Bu süreç üç bölüme ayrılır: 1. trimester (ilk 13 hafta), 2. trimester (14-27. haftalar arası), 3. trimester (27-40. haftalar arası). Doğru seçenek C'dir.

Fetüse zarar verme olasılığı ile teratojenik etki oluşturma riskine göre A kategorisinde yer alan ilaçlara örnekler; alfa-tokoferol (E vitamini), demir flukonat, demir sülfat, folik asit, levotiroksin, tiamin (B1 vitamini), riboflavin (B2 vitamini), pantotenik asit (B5 vitamini), piridoksin (B6 vitamini), liyotironin'dir. Doğru seçenek D'dir.

A kategorisi: Kadınlarda yapılan kontrollü incelemelerde, gebeliğin ilk trimesterinde ve diğer trimesterlerde bu grupta yer alan ilaçlarla fetüs üzerine zararlı bir etki saptanmamıştır. Bu grup ilaçlar gebelerde en güvenli olan ilaçlardır. Doğru seçenek A'dır.

Anneden bebeğe geçen ilaç miktarını anne ile ilgili (sütün içeriği, sütün pH’sı, meme kan akışı ve annenin ilaç metabolizması gibi), ilaçla ilgili (molekül ağırlığı, pKa, proteinlere bağlanma, yağda çözünürlük, doz ve doz aralığı ve formülasyonu gibi) ve bebekle ilgili (tüketilen süt miktarı ve farmakokinetik değişiklikler gibi) faktörler etkilemektedir. Doğru seçenek E'dir.

Süte, görece fazla geçen ve emziren kadınlarda kontrendike olan ilaçlar ile bebekte meydana gelen durumlara örnekler şunlardır: Antineoplastik ilaçlar; kemik iliği depresyonu, Kloramfenikol; kemik iliği depresyonu olasılığı, Ergotamin; ergotizm olasılığı, Tetrasiklinler; dişlerde diskolorasyon olasılığı, Doksepin; solunum depresyonu yapabilir, Lityum; hipotermi ve "floppy baby" sendromu. Doğru seçenek D'dir.

Gastrointestinal sistemin fonksiyonlarına özgü bazı farklılıklar nedeniyle oral yolla kullanılan ilaçların absorpsiyonu değişebilmektedir. Aşağıda sıralanan farklılıklar yenidoğan ve bebeklik döneminde daha belirginken, yaşın ilerlemesi ile azalmaktadır:
• Midenin boşalma süresi daha uzundur.
• Barsak peristaltizmi yaşamın ilk haftalarında yavaş ve düzensizdir.
• Mide asid salgısı yetersizdir.
• Yenidoğanda mide suyu nötraldir. 3. yaşta ise mide suyunun asiditesi erişkinlerdeki değere ulaşır.

Doğru cevap A'dır.

İlaç dozunun yaş temel alınarak hesaplandığı formül Augsberger formül’dür.Çocuklar aynı yaşta olsalar bile vücut ağırlıkları büyük farklılık gösterebileceği için
Augsberger formülü günümüzde fazla tercih edilmemektedir. İlaç dozu hesaplanırken bu formülün kullanılması, özellikle terapötik indeksi düşük ilaçlar için oldukça tehlikelidir. Bu nedenle, ilaç dozu hesaplamada, vücut ağırlığını esas alan Clark formülü daha fazla tercih edilmektedir.

Pediatrik hastalarda da eczacı:
• Hastaya ait reçetedeki bilgileri (yaş grubu ile endikasyon uyumu, farmasötik şekil ve miktar uyumu gibi) kontrol etmeli ve gerektiğinde hekimle iletişime geçmelidir.
• Hastaya, ebeveynlere ya da hastanın bakımından sorumlu olan kişilere reçetede yer alan ilaçlara, ilaçların pediatrik hastada kullanımına, ilaçların yan/karşıt etkilerine ve tedaviye ilişkin ayrıntılı ve açıklayıcı bilgiler vermelidir.

• İlaçlara ve tedaviye yönelik dikkat edilmesi gereken tüm noktaların altını çizmelidir.
• Bitkisel ürünler, destekleyici ürünler (vitamin/mineral gibi) ve reçetesiz satılan tezgâh üstü ilaçlar konusunda hastalarını doğru yönlendirmelidir.
• Doğumdan itibaren yapılması gereken aşılar konusunda bilgi vermeli ve doğru yönlendirmelidir.
• Hastanın, anlatılan bütün bilgileri doğru anladığından emin olmalıdır.
• Tedavi süresince hastalarını takip etmeli ve düzenli kayıt tutmalıdır.
• Tüm bu aşamalarda, gerekli durumlarda tedaviyi düzenleyen hekim ile iletişime geçmelidir.

Doğru cevap C'dir.

Geriatrik dönemde ilaçtan alınan yanıtı ve tedavinin etkinliğini değiştiren faktörler
aşağıdaki gibidir:
• İlaçların farmakokinetik/farmakodinamik özelliklerinin değişmesi,
• Uyuncun azalması,
• Beslenme bozuklukları

• Polifarmasi,
• İlaç etkileşimleri,
• Eliminasyon organları ile ilgili hastalık görülme sıklığının artması,
• Ekonomik sorunlar.

Doğru cevap D'dir.

Geriatrik dönemdeki bireylerde gastrointestinal sistemde meydana gelen birtakım değişiklikler, ilaç absorbsiyonunu etkilemektedir. Bu değişiklikler aşağıda sıralanmıştır.
• Midenin boşalma süresi uzar.
• Mide asid salgısı azalır.
• Mide-barsak kanalının peristaltik hareketleri azalır.
• İnce barsakta villusler, atrofiye uğradığı için absorpsiyon yüzeyi azalır.
• Mide-barsak kanalından geçen kan akımı hızı azalır.

Doğru cevap E'dir.

Geriatrik dönemde meydana gelen farmakokinetik değişiklikler incelendiğinde geriatrik dönemdeki
bireylerde tedavi yaklaşımları şu şekilde olmalıdır:
• Tedaviye düşük doz ilaç ile başlanmalıdır.
• Dozlar arasındaki aralık uzatılmalıdır.
• İlaç dozunun titre edilmesi gençlere göre daha yavaş yapılmalıdır.
• İlaçların eliminasyonu için daha uzun süre beklenmelidir.

Doğru cevap A'dır.

Geriatrik dönemdeki bireylerde duyarlılığı değişen ilaçlara örnek vermek gerekirse;
• Beta adrenerjik reseptör sayısı azalmakta, reseptör desensitizasyonu oluşmakta ve beta reseptörleri etkileyen ilaçlara yanıt azalmaktadır.
• Kan basıncını düzenleyen baroreseptör refleks duyarlılığın yaşlanma ile azalması, hipotansif ilaçlarla tedavi sırasında postural hipotansiyona neden olur.
• Geriatrik dönemdeki bireylerde oral antikoagülan ilaçlara duyarlılık artmıştır.
• Uyku ilaçlarına (barbitüratlar gibi) ve anksiyolitik ilaçlara (diazepam, alprazolam) duyarlılık artmıştır.
• Opoid analjeziklerin (morfin, meperidin gibi) etkisi artmıştır.
• Bazı nöroleptik ilaçlara (fenotiazinlere ve benzeri nöroleptik ilaçlara) bağlı ekstrapiramidal bozukluk ve ortostatik hipotansion daha sık ortaya çıkar.
• Antikolinerjik ilaçların santral etkilerine duyarlılık artmıştır.
• Tiazid diüretikleri ile oluşan hipokalemi ve potasyum tutucu diüretiklerle oluşan hiperkalemi daha belirgindir.
• Sülfonilüre türevi antidiyabetik ilaçlar ile oluşan hipoglisemiye duyarlılık artmaktadır.

Doğru cevap B'dir.

Osteoporoz Tedavisinde Kullanılan İlaçlar: 
Bifosfonatlar etkinliklerinin ispatlanması, erişim kolaylığı, uygun maliyeti ve uzun dönem güvenlik verilerinin olması nedeni ile ilk tercih ilaçlardır. Oral ve parenteral formları vardır. Uzun aralıklarla kullanılan parenteral formları, özellikle polifarmasinin sık görüldüğü geriatrik hastalarda uyunç sorununu ve yan etkileri azaltması açısından avantajlıdır. Doğru cevap C'dir.

Gebelik döneminde alınan ilaç ve diğer ksenobiyotiklerin fetüste gelişme bozukluğuna ve
morfolojik bozukluklara veya ölüme kadar gidebilen kalıcı bozukluklara neden olmasına teratojenite, bu duruma neden olan maddelere ise teratojenik maddeler denilir. Doğru cevap D'dir.

Emzirme döneminde ilaçlar, pasif difüzyonla anne sütüne geçerek bebekte istenmeyen etkilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Anneden bebeğe geçen ilaç miktarını anne ile ilgili (sütün içeriği, sütün pH’sı, meme kan akışı ve annenin ilaç metabolizması gibi),
ilaçla ilgili (molekül ağırlığı, pKa, proteinlere bağlanma, yağda çözünürlük, doz ve doz aralığı ve formülasyonu gibi) ve bebekle ilgili (tüketilen süt miktarı ve farmakokinetik değişiklikler gibi) faktörler etkilemektedir. Doğru cevap E'dir.