TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI

Belirlenen doğru ilacın, uygun dozda, uygun uygulama yoluyla, uygun zamanda, yeterli bilgilendirme yapılarak, hastaya ve topluma en düşük maliyetle almalarını gerektiren ilkeler bütününe Akılcı ilaç kullanımı (AİK) denmektedir.

Doğru cevap a'dır.

AİK’i Teşvik Etmek İçin DSÖ Tarafından Belirlenen ve Ülkelere Öneriler 12 Temel Maddeden biri de Hastane ve bölgesel ilaç ve tedavi kurullarının kurulmasıdır.

Doğru cevap b'dir.

İlacın üretiminden imha edilmesine kadar olan bütün süreçler ve bunları ilgilendiren
AİK ilkeleri beş ana başlık altında incelenebilir:
1. İlacın reçete edilmeden önceki süreci,
2. Hastalıkların tanısı ve tedavi düzenleme süreci,
3. İlacın tedarik edilme süreci,
4. İlacın uygulanma/kullanılma süreci,
5. İlaç atığı ve imha edilme süreci.

Doğru cevap c'dir.

Hastalıkların Tanısı ve Tedavi Düzenleme Süreci
Hastalıkların tanısı ve tedavi düzenleme süreci birincil derecede hekimin yetki ve sorumluluğundadır. Hekim bu kapsamda,
• Hastalıkların tanısını koyar.
• Tedavi amaçlarını belirler.
• Tedavi seçeneklerini gözden geçirip uygun tedavileri belirler.
• İlaç tedavisi uygulanacak ise uygun ilaçları seçer.

• İlaçları uygun şekilde reçete eder.
• Hastaları tüm bu süreçlerde doğru ve anlaşılır biçimde bilgilendirir.
• Tedavilerin başarısını değerlendirmek için hastaları takip eder.

Doğru cevap d'dir.

ndirmeden sonra K-ilaç listesindeki en uygun ilaçları reçete etmelidir.
K-tedavi ve K-ilaç seçimi aşamalarında, akılcı tedavide eniyileme analizi (ATEA)’dan
yararlanılır. ATEA sonucunda alternatifler arasından ilgili hastalıkta kullanılabilecek en
iyi ilaçlar belirlenir ve alternatiflersıraya koyulur. Seçim işleminde 4 temel ölçüt kullanılır:
1. Etkililik
2. Güvenlilik
3. Uygunluk
4. Maliyet

Doğru cevap e'dir.

Başarılı bir tedavi süreci için sağlık çalışanlarının ve
sağlık hizmeti alan hastaların işbirliği içinde olmaları oldukça önemlidir.
Hastaların bu süreçte yer alan bazı sorumlulukları aşağıdaki şekildedir:
• Hastalar, tanı ve tedavi sürecinin uzmanlık gerektiren bir iş olduğunu kabul etmelidirler. Bazı sınırlı durumlar dışında, hastalar tedavilerinin düzenlenme sürecini
hekimlere bırakmalıdır.
• Hastalar, ilaç tedavisi ile ilgili önerilerin yanı sıra hekim tarafından önerilen ilaç
dışı tedavi stratejilerini de önemsemelidir.
• Hasta, kullandığı ilaçlar, diğer hastalıkları ya da ilaç seçimini etkileyebileceğini düşündüğü önemli konularda hekimi bilgilendirmelidir.
• Hasta, diğer özel durumlar (oruç tutma, vejetaryen beslenme, sigara, alkol kullanma alışkanlığı, özel dikkat gerektiren makine ve araç kullanımı, sosyoekonomik
durumun iyi olmamasına bağlı olarak ilaç almada sorun yaşama gibi) hakkında
sağlık çalışanına bilgi vermelidir.
• Hasta, sağlık çalışanı tarafından alınan kararlara aktif olarak katılmalı ve görüşünü
bildirmelidir.
• Hasta, tedavisi ve kullanması gereken ilaçlarla ilgili önerileri dikkatle dinlemeli ve
sağlık çalışanı tarafından kendisine aktarılan bilgileri doğru anladığından emin
olmalıdır.
• Hastalar, hekimi gereksiz ilaç yazımı konusunda zorlamamalıdır.
• Hastalar, sağlık personeli ile açık ve anlaşılır bir iletişim kurmalıdır.

Doğru cevap a'dir.

Eczacı, Eczacılık Fakültelerinde ilaçlar konusunda lisans eğitimi almış, ilacı hazırlayan ve hastaya veren kişi olarak tanımlanmaktadır.

Doğru cevap b'dir.

AİK ilkeleri doğrultusunda hastaların yeterli eğitilmemesi ve bilgilendirilmemesi sonucunda ortaya çıkan bazı yanlış uygulama örnekleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
• İlaçların bol su yerine meyve suyu gibi başka içeceklerle alınması,
• İlaçların kullanım şekli ile ilgili hatalar (Tabletlerin kırılarak, ezilerek ya da çiğnenerek yutulması, kapsüllerin açılarak içilmesi, efervesan tabletlerin yanlış kullanılması, inhalerlerin yanlış kullanılması gibi),
• İlaçların önerilenden daha kısa ya da daha uzun süre kullanılması,
• İlaçların önerilenden farklı dozda/miktarda kullanılması (ilaç kutusunun içindeki
ölçü kaşığı yerine evlerde kullanılan kaşıklar ile ilaç uygulanması gibi),
• İlaçların önerilenden farklı zamanlarda ya da yanlış zaman aralıkları ile kullanılması (8 saatte bir alınması gereken antibiyotiğin günde 3 kez yemeklerle alınması
ya da 12 saatte bir kullanılması, diüretiklerin gece yatarken alınması, tok alınması
gereken ilaçların aç karnına alınması gibi),
• İlaçların uygulama yolu ile ilgili hatalar (supozituvarların ağızdan alınması, süspansiyonu hazırlanacak olan antibiyotiğin tozunun doğrudan ağızdan alınması;
hazırlanmış süspansiyonun çalkalanmadan kullanılması, ilaçların alüminyum folyodan çıkarılmadan kullanılması gibi),
• İlaçların gereksiz kullanımı (grip tedavisinde antibakteriyel ilaç kullanılması gibi),
• İlaçların uygun olmayan şartlarda saklanması (insülin preparatlarının yanlış saklanması gibi),
• Yetişkinlerin kullandığı ilaçların çocuklara verilmesi,
• Başka insanlara reçete edilen ilaçların tavsiye üzerine kullanılması,
• Kullanım süresi dolmuş/bozulmuş ilaçların kullanılması,
• İlaç-ilaç, ilaç-bitkisel ürün, ilaç-gıda etkileşimlerine dikkat edilmemesi,
• Birden fazla ilacın aynı anda alınması,
• Yanlış ilaç kullanılması.

Doğru cevap e'dir.

Toplumun ilaç kullanma davranışını etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar şu şekilde
listelenebilir:
• Sağlıkla, tedavilerle ve ilaçla ilgili bilgi kaynakları ve niteliği
• Mevcut sağlık sistemi ve düzenleyici sistemler
• Sağlık personelinin bilgi, tutum ve davranışı
• İlacın maliyeti
• Kültürel faktörler
• Toplumdaki inanışlar
• Hasta ve sağlık personeli arasındaki iletişim
• Hasta destek sistemlerinin varlığı ve erişilebilirliği
• Halk eğitiminin niteliği
• Ticari promosyon
• Sağlık okuryazarlığı

Doğru cevap e'dir.

İsmi ya da görünümü benzer olan ilaçlar, aynı yerde saklanmamalıdır.

Doğru cevap b'dir.

Besin-ilaç etkileşimlerinin göz önünde bulundurulması bir akılcı ilaç kullanımı örneğidir. Diğer seçeneklerdeki örnekler ise akılcı olmayan ilaç kullanımına girer.

ATEA sonucunda alternatifler arasından ilgili hastalıkta kullanılabilecek en
iyi ilaçlar belirlenir ve alternatifler sıraya koyulur. Seçim işleminde 4 temel ölçüt kullanılır:
1. Etkililik
2. Güvenlilik
3. Uygunluk
4. Maliyet

Hastalıkların tanısı ve tedavi düzenleme süreci birincil derecede hekimin yetki ve sorumluluğundadır. Hekim bu kapsamda,
• Hastalıkların tanısını koyar.
• Tedavi amaçlarını belirler.
• Tedavi seçeneklerini gözden geçirip uygun tedavileri belirler.
• İlaç tedavisi uygulanacak ise uygun ilaçları seçer.
• İlaçları uygun şekilde reçete eder.
• Hastaları tüm bu süreçlerde doğru ve anlaşılır biçimde bilgilendirir.
• Tedavilerin başarısını değerlendirmek için hastaları takip eder.

Hasta, kullandığı ilaçlar, diğer hastalıkları ya da ilaç seçimini etkileyebileceğini düşündüğü önemli konularda hekimi bilgilendirmelidir. Tedavi belirlenmesi ve ilaç seçimi hekimin sorumluluğundadır ve hasta ona güvenmelidir. Reçete kontrolü ise eczacının sorumluluğudur.

Eczacılar ilacın reçete edilmeden önceki sürecinde, tedarik edilme sürecinde ve ilaç atığı ve imha edilme süreçlerinde aktif rol oynar.

İlaçların bol su ile tüketilmesi gerekmektedir. Tabletlerin kırılarak kullanılması, diüretiklerin gece yatarken alınması, supozituvarların ağızdan alınması ve grip tedavisinde antibakteriyel ilaç kullanılması gibi uygulamalar AİK ilkeleri doğrultusunda hastaların yeterli eğitilmemesi ve bilgilendirilmemesi sonucunda ortaya çıkan bazı yanlış uygulama örnekleridir.

Türkiye Farmakovijilans Merkezi (TÜFAM) ülkemizde karşıt etkilerin toplandığı,
incelendiği ve değerlendirildiği merkezdir.

Yatarak tedavi gören hastalarda, hekim tarafından reçete edilen ilaçların hastaya uygulanması hemşirelerin sorumluluğundadır.

İlaçların reçete edilmesi hekimin sorumluluğundadır.  Hemşire hastaya ilaç uygulamadan önce, ilacın hekim tarafından isteminin yapıldığından emin olmalıdır. Reçete edilmeyen bir ilacı uyguladığında mesleki ve yasal sorunlar ile karşı karşıya kalacağının farkında olmalı ve bu tür uygulamalardan kaçınmalıdır.

Atıkların miktarının azaltılmak önemlidir ancak ilaçların reçete edilmediği kişiler tarafından kullanılması AİK açısından yanlıştır.