TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI

Akılcı İlaç Kullanımı (AİK) ilkeleri beş ana başlık altında incelenebilir: 1. İlacın reçete edilmeden önceki süreci, 2. Hastalıkların tanısı ve tedavi düzenleme süreci, 3. İlacın tedarik edilme süreci, 4. İlacın uygulanma/kullanılma süreci, 5. İlaç atığı ve imha edilme süreci. Doğru seçenek B'dir.

Kişisel tedavi ve kişisel ilaç seçimi aşamalarında, akılcı tedavide eniyileme analizi (ATEA)’nden yararlanılır. ATEA sonucunda alternatifler arasından ilgili hastalıkta kullanılabilecek en iyi ilaçlar belirlenir ve alternatifler sıraya koyulur. Seçim işleminde 4 temel ölçüt kullanılır: 1. Etkililik, 2. Güvenlilik, 3. Uygunluk, 4. Maliyet. Doğru seçenek E'dir.

İlaç etkileşimleri riski birçok hastada, özellikle kronik hastalıklarından dolayı birden fazla ilaç kullanan geriatrik hastalarda artmaktadır. Polifarmasi durumunda görülen yan/karşıt etkilerin %5-20’sine ilaç etkileşimlerinin neden olduğu bildirilmiştir. Doğu seçenek C'dir.

DSÖ’nün raporunda, dünya nüfusunun yaklaşık olarak üçte birinin temel ilaçlara erişme konusunda sorun yaşadığı, AOİK’in dünya genelinde oldukça yaygın olduğu ve AİK’i yaygınlaştırmak amacıyla bir “ulusal program” oluşturmanın gerekli olduğu belirtilmiştir. DSÖ, raporunda AİK’i teşvik etmek için 12 temel madde belirlemiş ve bunları ülkelere önermiştir. Doğru seçenek D'dir.

Sağlık Bakanlığı, antibakteriyal ilaç kullanımının araştırıldığı bir çalışmaya katılmış ve çalışma sonucunda antibakteriyal tüketimi sıklığı başta olmak üzere, birçok açıdan Türkiye’nin ilk sırada yer aldığı bildirilmiştir. Doğru seçenek A'dır.

AİK ilkeleri doğrultusunda hastaların yeterli eğitilmemesi ve bilgilendirilmemesi sonucunda ortaya çıkan bazı yanlış uygulama örnekleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir: • İlaçların bol su yerine meyve suyu gibi başka içeceklerle alınması, • İlaçların kullanım şekli ile ilgili hatalar (Tabletlerin kırılarak, ezilerek ya da çiğnenerek yutulması, kapsüllerin açılarak içilmesi, efervesan tabletlerin yanlış kullanılması, inhalerlerin yanlış kullanılması gibi), • İlaçların önerilenden daha kısa ya da daha uzun süre kullanılması, • İlaçların önerilenden farklı dozda/miktarda kullanılması (ilaç kutusunun içindeki ölçü kaşığı yerine evlerde kullanılan kaşıklar ile ilaç uygulanması gibi), • İlaçların önerilenden farklı zamanlarda ya da yanlış zaman aralıkları ile kullanılması (8 saatte bir alınması gereken antibiyotiğin günde 3 kez yemeklerle alınması ya da 12 saatte bir kullanılması, diüretiklerin gece yatarken alınması, tok alınması gereken ilaçların aç karnına alınması gibi), • İlaçların uygulama yolu ile ilgili hatalar (supozituvarların ağızdan alınması, süspansiyonu hazırlanacak olan antibiyotiğin tozunun doğrudan ağızdan alınması; hazırlanmış süspansiyonun çalkalanmadan kullanılması, ilaçların alüminyum folyodan çıkarılmadan kullanılması gibi), • İlaçların gereksiz kullanımı (grip tedavisinde antibakteriyel ilaç kullanılması gibi), • İlaçların uygun olmayan şartlarda saklanması (insülin preparatlarının yanlış saklanması gibi), • Yetişkinlerin kullandığı ilaçların çocuklara verilmesi, • Başka insanlara reçete edilen ilaçların tavsiye üzerine kullanılması, • Kullanım süresi dolmuş/bozulmuş ilaçların kullanılması, • İlaç-ilaç, ilaç-bitkisel ürün, ilaç-gıda etkileşimlerine dikkat edilmemesi, • Birden fazla ilacın aynı anda alınması, • Yanlış ilaç kullanılması. Doğru seçenek C'dir.

Hastaların eczacı tarafından bilgilendirilmesi için DSÖ tarafından basamaklı bir yaklaşım önerilmiştir. Bu yaklaşım eczacılara yol göstermesi açısından oldukça önemlidir. Bu yaklaşıma göre eczacının hastayı şu konularda uyarması gerekmektedir: İlacın kontrendikasyonları, İlacın etkileşebileceği ilaçlar, İlacın etkileşebileceği besinler, Azami doz hakkında bilgilendirme, Tedavinin tümünün uygulanmasının önemi, Hastanın hekime tekrar gitme zamanı, Hastanın hekime daha önce gitmesini gerektiren durumlar. Doğru seçenek E'dir.

Toplumun ilaç kullanma davranışını etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar şu şekilde listelenebilir: • Sağlıkla, tedavilerle ve ilaçla ilgili bilgi kaynakları ve niteliği • Mevcut sağlık sistemi ve düzenleyici sistemler • Sağlık personelinin bilgi, tutum ve davranışı • İlacın maliyeti • Kültürel faktörler • Toplumdaki inanışlar • Hasta ve sağlık personeli arasındaki iletişim • Hasta destek sistemlerinin varlığı ve erişilebilirliği • Halk eğitiminin niteliği • Ticari promosyon • Sağlık okuryazarlığı. Doğru seçenek A'dır.

Gereğinden az değil gerekenden fazla ilaç yazılması sık karşılaşılan bir AOİK durumudur. Doğru cevap B'dir.

Ülkemizde karşımıza çıkan bazı AOİK örnekleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
• Çocuk ishallerinin antibiyotikle tedavisi,
• Fonksiyonel kabızlıkta laksatif ilaç kullanımı,
• Soğuk algınlığı gibi viral enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımı,
• Astımda uzun etkili beta-2 reseptör agonistlerinin uygunsuz kullanımı,
• Bütün dispepsi durumlarında proton pompası inhibitörlerinin ve/veya H2
reseptör
blokörlerinin kullanımı,
• Peptik ülserde proton pompası inhibitörleri ve H2
reseptör blokörlerinin birlikte
kullanılması,
• Esansiyel hipertansiyonda tek ilacın etkinliğini denemeden kombine ilaç tedavisi
uygulanması,
• Analjezik ilaçların uygunsuz kullanımı,
• Vitaminlerin uygunsuz kullanımı,
• Gereksiz aşılama,
• Hastalığa yönelik ayırıcı tanı yapmaksızın olası tanılara yönelik ilaç kombinasyonlarının reçete edilmesi,
• Yeni çıkan ilaçların uygunsuz kullanımı,
• Hastaya, hastalığı ve hastalığının tedavisine yönelik yeterli bilgi verilmemesi.

Doğru cevap E'dir.

Akılcı ilaç kullanımının (AİK) en önemli paydaşı hekimlerdir. Doğru cevap C'dir.

Eczacılık Fakülteleri arasında AİK eğitimine ilk olarak Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı’nda başlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

İlacın üretiminden imha edilmesine kadar olan bütün süreçler ve bunları ilgilendiren AİK ilkeleri beş ana başlık altında incelenebilir:
1. İlacın reçete edilmeden önceki süreci,
2. Hastalıkların tanısı ve tedavi düzenleme süreci,
3. İlacın tedarik edilme süreci,
4. İlacın uygulanma/kullanılma süreci,
5. İlaç atığı ve imha edilme süreci.

Doğru cevap D'dir.

ATEA’nın temel ölçütleri; etkililik, güvenlilik, uygunluk ve maliyettir. Doğru cevap C'dir.

İlacın yan etkileri:

Doğru cevap E'dir.

Serbest eczacıların en sık karşılaştıkları sorunlar dört ana başlık altında toplanabilir:
• Reçeteyle ilgili sorunlar,
• Hasta ile ilgili sorunlar,
• Hekimle ilgili sorunlar,
• Eczacıyla ilgili sorunlar

Doğru cevap A'dır.

Toplumun ilaç kullanma davranışını etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar şu şekilde
listelenebilir:
• Sağlıkla, tedavilerle ve ilaçla ilgili bilgi kaynakları ve niteliği
• Mevcut sağlık sistemi ve düzenleyici sistemler
• Sağlık personelinin bilgi, tutum ve davranışı
• İlacın maliyeti
• Kültürel faktörler
• Toplumdaki inanışlar
• Hasta ve sağlık personeli arasındaki iletişim
• Hasta destek sistemlerinin varlığı ve erişilebilirliği
• Halk eğitiminin niteliği
• Ticari promosyon
• Sağlık okuryazarlığı

Doğru cevap E'dir.

Geriatrik hastalarda, eliminasyon organı bozukluğu olanlarda, terapötik penceresi dar ilaç kullananlarda ya da polifarmasi gibi durumlarda ilaç etkileşimleri riskinin artacağı unutulmamalıdır. Doğru cevap B'dir.