TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI

Farmasötik eşdeğerlik aynı etken maddenin, aynı miktarda, aynı veya benzer farmasötik şekilde, farklı firmalarca, değişik yardımcı madde ve üretim teknolojileriyle hazırlanmış farklı isimlerdeki müstahzarlarını ifade etmek için kullanılır. Doğru cevap B' dir.

Biyoeşdeğerlik ise farmasötik eş değer olan iki müstahzarın, aynı molar dozda verildiğinde, biyoyararlanımının ve terapötik etki ve güvenlik derecesinin aynı denilebilecek düzeyde benzer olmasıdır. Bu tanımda geçen biyoyararlanım teriminin açıklaması ise ilacın, vücuda uygulandığı bölgeden belirli bir hız ve oranda emilerek, kan dolaşımı vasıtasıyla ulaştığı etki yerinde yeterince bulunmasıdır. Biyoeşdeğerlik, mutlak veya bağıl biyoyararlanım olmak üzere iki farklı yolla araştırılabilir. Mutlak biyoyararlanım, incelenen ilacın biyoyararlanımının, ilacın içerdiği etkin maddenin, aynı molar dozda intravenöz (damar içi) yolla verildiğinde elde edilen biyoyararlanımla oranlanmasıyla bulunur. Bağıl biyoyararlanım ise intravenöz yolun haricinde, en yüksek biyoyararlanıma olanak sağlayan başka bir uygulama yoluyla veya incelenen ilaç ile aynı yolla verilen fakat daha yüksek biyoyararlanım sağlayan bir farmasötik şekilden elde edilen biyoyararlanım değerlerinin karşılaştırılmasıyla tespit edilen biyoyararlanımdır. İlaç intravenöz yolla verilmiyorsa ya da intravenöz yolla verilmeye özgü müstahzarı yoksa da bağıl biyoyararlanım kullanılır.
Biyoeşdeğerliğin belirlenmesinde, biyoyararlanımın temel ölçütü olan absorbsiyon (emilim) ile ilgili in vivo ve in vitro bazı göstergelerin saptanması ve kıyaslanması esasına dayalı testlerden yararlanılır. Farmasötik eşdeğerler için bağıl biyoyararlanımlarında farklılık olmadığı sürece biyoeşdeğerlilik geçerlidir. Doğru cevap E' dir.

ICH tarafından 2005 yılında yayınlanan Q8: Farmasötik Gelişim ve Q9: Kalite Risk Yönetimi yönergeleri ve 2008 yılında yayınlanan Q10: Farmasötik Kalite Sistemi yönergesi, ilaç endüstrisi açısından yeni bir kalite anlayışı getirmiştir.
Q8 kılavuzuna göre kalite, etkin madde veya ürünün kullanım amacına uygun olmasıdır. Q8’in içerdiği bir diğer önemli kavram ise Tasarımla Kalite (Quality by Design - QbD)’dir. Bu kavram, belirli amaçlara sahip, bilimsel veriler ve kalite yönetimi baz alınarak, iyi üretim ve ürün geliştirilmesinin kavranmasını sağlayan bir yaklaşım olarak tanımlanabilir. Tasarımla kalite yaklaşımı, ürün kalitesinin sürekliliği için önemli işlem
parametreleri ile diğer faktörlerin değişkenliklerini tespit eder. Doğru cevap A' dır.

Kalite güvencesi göz önüne alınarak dikkat edilmesi gereken diğer önemli hususlar,
“Farmasötik Ürünlerin İyi İmalat Uygulamalarına İlişkin Kılavuz” çerçevesinde özetle şu
biçimde sıralanabilir:
a. Üretim ve kontrol aşamaları açık bir şekilde belirtilmeli ve İyi Üretim
Uygulamaları’na (Good Manufacturing Practices - GMP) uygun tasarlanmalıdır.
b. Doğru hammaddeler ve ambalajlamada kullanılacak maddelerin üretimi, tedariği
ve kullanımlarına dair düzenlemeler yapılmalıdır.
c. Yarı mamul niteliğindeki tüm ürünlerde gerekli bütün kontroller ve yöntem geçerliliği işlemleri gerçekleştirilmelidir.
d. Hazır ürün, daha önce belirlenmiş prosedürlere uygun olarak işlem ve kontrollere
tabi tutulmalıdır.
e. Bitmiş ürün niteliği kazanmış farmasötik ürünler, ilgili serinin, ruhsat bilgilerini
ve üretim - kontrol özelliklerini tanımlayan yasa ve kurallara uygun olarak üretildiğini onaylayan mesul müdürün izni olmadıkça satılamaz ve temin edilemez.
f. Üretim sonrasında uygun şartlarda saklama, dağıtım ve sonrasında da kalitenin
korunmasını garanti altına alan düzenlemeler yapılmalıdır.
g. Etkinlik ve uygulanabilirlik bakımından değerlendirme yapabilmek için bir özdenetim programı bulunmalıdır. Doğru cevap C' dir.

pH Ölçümü: 100 mL arıtılmış su üzerine 0.3 mL doygun KCl çözeltisi dökülerek
potansiyometrik olarak ölçüm yapılır. Doğru cevap D' dr.

Cam kaplar, farmasötik ürünlerle direkt temas edecek şekilde
hazırlanmış ilaç kaplarıdır. Kullanılan cam renksiz ise görünür dalga boyundaki
ışığa karşı geçirgendir. Parenteral çözeltiler için kullanılan malzeme, renksiz cam
olmalıdır. Az miktarda metal oksit eklenmesiyle elde edilen renkli camların kullanılmasıyla ise istenilen dalga boyu aralığı için ışık geçişi sağlanabilir. Işığa duyarlı
maddelerin kullanımı için renkli cam kullanılmalıdır. Büyük miktarda boroksit,
alüminyum ya da toprak alkali oksit içeriğine sahip borosilikat camlar ise nötral
cam olarak adlandırılır. Nötral cam, termal ve hidrolik direnç açısından çok dayanıklıdır. Alkali metal oksitler ve toprak alkali oksitler içeren ve orta düzeyde hidrolik direnci olan camlar ise soda-kireç-silisyum camlar olarak adlandırılır. Doğru cevap E' dir.

Su tutma yeteneği: Batma süresi tayini için gerçekleştirilen işlemler aynı şekilde
gerçekleştirilir ve tel sepet, 20°C arıtılmış suya yine 10 mm yükseklikten bırakılır. Sonrasında sepet sudan çıkarılır ve 30 saniye beklenerek, suyunun süzülmesi
sağlanır. Darası alınmış bir beher içerisinde tartımı yapılır. 1 g kütle başına hesaplama yapılır. Standartlara uyan bir hidrofil pamuk, 1 gram kütle başına 23
gram su tutabilmelidir. Doğru cevap B' dir.

Viskozite tayini: Sıvıların akış özelliklerini belirleyen özelliklerden biri olan viskozite, sıvının akmaya karşı gösterdiği direnç olarak tanımlanır. Sıvı ve yarı-katı
ilaçlar için viskozluk derecesi önemli bir parametredir. Özellikle merhemler gibi
preparatların deriye rahat uygulanabilmesi için viskozite büyük önem taşımaktadır. Viskozitesi yüksek preparatları tüplere doldurmak ve çıkarmak da zordur.
Viskozite emülsiyonlar ve süspansiyonlar açısından da çökme ve çözünme hızı
gibi faktörleri etkilemesi yönünden son derece önemlidir. Viskozitenin ölçümü
viskozimetre denilen cihazların yardımıyla yapılır. Doğru cevap C' dir.

Tabletlerde yapılan kontroller:
• İçerik tekdüzeliği testi

• Ağırlık Sapması Testi

• Dağılma Testi

• Çözünme hızı testi

• Tablet kırılma kuvveti testi

• Tablet ufalama testi

• Tablet çap ve kalınlık testi

Doğru cevap A' dır.

Dağılma Testi: Dağılma cihazında su, yapay mide-bağırsak ortamı, 0.1 M HCl
veya pH 6.8 tampon çözeltisinde, 37 °C sıcaklıkta tabletin granüllerine dağılmasına kadarki geçen süreyi kaydeden bir testtir. Konvansiyonel tabletler 15 dakikada, film kaplı tabletler ise en fazla 30 dakikada dağılmalıdır. doğru cevap C' dir.

Terapötik eşdeğerliktir.

Farmasötik eşdeğerlik aynı etken maddenin, aynı miktarda, aynı veya benzer farmasötik şekilde, farklı firmalarca, değişik yardımcı madde ve üretim teknolojileriyle hazırlanmış farklı isimlerdeki müstahzarlarını ifade etmek için kullanılır.

Farmakolojik eşdeğerlik iki ayrı farmasötik şeklin kimyasal içeriklerinin farklı fakat vücutta aynı etkin moleküllere dönüşen ve aynı farmakolojik etkiyi gösteren maddelerden oluşmasıdır.

İntravenöz (iv) terimi, toplardamar içine yapılan uygulamaları ifade etmek için kullanılır. İntravenöz yolla uygulanan ilaçlar, daha hızlı etki ederler ve %100
biyoyararlanıma sahiptirler.

Dissolüsyon, in vivo testin yerine ya da ona tamamlayıcı olarak kullanılmasının yanında yeni ilaç geliştirme aşamasında, aday formülasyonlardan en uygun olanı seçmek ve kalite kontrolü gerçekleştirmek amacıyla da kullanılabilir.

Orjinal İlaç, referans ilaç ya da ürün alanında geliştirilmiş ilk ürün olan ve gerekli etkinlik ve güvenlik testlerini geçerek ilaç firması tarafından satışa sunulmuş olan
müstahzardır.

İlaç üretiminde kullanılan maddelerin analiz yöntemlerinin açıklandığı, bilimsel olarak uyulması gereken kuralları ve yöntemleri kapsayan resmi kitaplara farmakope denir.

Endotoksinler, bazı bakterilerin içinde bulunan ve bakteri hücresinin parçalanmasıyla ortaya çıkan toksik maddelerdir.

Pirojenler, vücutta ateş yükselmesine sebep olan bakteri toksini, yabancı proteinler gibi maddelerdir. Pirojenite kontrolünde, örnekte pirojen özellik gösteren maddelerin bulunmaması istenir.

LAL testi atnalı yengecinden elde edilen LAL çözeltisi ile gerçekleştirilir. Bu çözelti,
pirojen ve endotoksin varlığında katı bir jel meydana getirir. Tavşan testinin alternatifi olarak geliştirilmiştir.