İLACIN TARİHÇESİ

Reçetelerde; adamotu, ban otu, haşhaş, meşe mazısı, nane, kekik, nar kabuğu, rezene, safran, terementi gibi günümüzde de tedavide kullanılan drog- lara rastlanmaktadır.

Mısır Uygarlığı ile Mezopotamya Uygarlığı arasında sıkı bir bağ bulunmaktadır. Mısır Uygarlığı; İran, Hint ve Çin Uygarlıklarından aldığı bilgilerin, yakınlığı nedeniyle, Avrupa ülkelerine aktarılmasında önemli rol oynamıştır. Bu nedenle Mısır Uygarlığının Avrupa tıp ve eczacılığına olan etkisi, Mezopotamya Uygarlığının etkisinden daha fazladır.

Hititçe bitkisel drog anlamına gelmektedir.

Grekler döneminde, sağlık işlemleri ile din adamları ilgileniyorlardı. Bu dönemde, hastalıkların tedavisinde ilacın yanısıra dini telkin de kullanılıyordu.

Hekimliğin babası olarak kabul edilen Grek hekim Hippokrates (M.Ö. 460-377), he- kimliği dinden ayırıp ilmî esaslara bağlamıştır. Hippokrates’in eserlerinde, çoğunluğunu bitkisel drogların oluşturduğu 400 kadar drog bulunmaktadır.

Kanuni Sultan Süleyman tarafından, annesi Hafsa Sultan için 1539 yılında Manisa’da yaptırılan darüşşifanın ilk başhekimi Merkez Efendi’nin hazırlayıp halka dağıttığı “Mesir Macunu” olarak bilinen macun da bir çeşit tiryak olup ilk formülünde 41 drog bulunuyordu.

Avrupa’da tam bir cehalet döneminin yaşandığı Orta Çağ döneminde, İslâm ülkeleri Antik Çağ bilginlerinin eserlerini korumaya, kendi dillerine çevirmeye ve bu eserleri anlamaya çalışmışlar ve özellikle anatomi, botanik, kimya ve eczacılık alanlarında büyük bir başarı göstermişlerdir.

Kelime anlamıyla eczacılık kimyasıdır. Bu bilim dalının konusu, ilaç olabilecek yeni bileşiklerin sentezi ve ilaçların analizidir.

Paris’te “Faculté de Médicine” tarafından 1271 yılında yayınlanan eczacılık ile ilgili yönetmelik, Avrupa ülkelerinde bu alanda hazırlanan ilk yönetmeliktir. Bu yönetmelik ile eczacıların halk ilaçları hariç, hekim reçetesi olmadan herhangi bir ilacı hazırlayıp hastalara vermeleri yasaklanmıştır

Lokman Hekim şifalı otları kullanarak hastaları tadavi eden ve İslam dünyasında eczacıların piri olarak kabul edilen kişidir.

İslam tıbbının ilerlemesinde İbn-i Sina, Razî gibi Türk kökenli hekimlerin büyük katkıları olmuştur.

Buharalı hekim İbn-i Sina (980-1037), “Kitabü’ş-Şifa” ve “El-Kânûn fi’tTıb” adlı eserleri yazmıştır.

“Kitâb al-Saydala fi Al-Tıb” adlı Tıp müfredatı ile ilgili kitabı, Birûni (973-1051) yazmıştır. 200 kadar bitkisel drogun (keçiboynuzu, sinameki, meşe mazısı) kayıtlı olduğu bu eserde; eczacılık, droglar ve drogların farklı dillerdeki isimleri ile ilgili bilgiler bulunmaktadır.

Amber (Akamber, Ambra Grisea); Osmanlı İmparatorluğunda kalp kuvvetlendirici, hazmı kolaylaştırıcı, iştah açıcı ve özellikle afrodizyak olarak macunların içerisine katılarak veya mercimek tanesi büyüklüğündeki amberin kahve ile kaynatılarak, kaynatılarak içilmesi şeklinde kullanılmıştır. Amber; Kaşalot balığının (Physeter macrocephalus L., Physeteridae) hazmetmeden dışkıladığı maddelerden meydana gelir. Çin, Japonya, Mada- gaskar, Java ve Sumatra sahillerinde toplanan amber; hafif kokulu, kül renginde, balmumu kıvamında ve isli olarak yanan bir maddedir.

Grek hekim Dioskorides (20-79), özellikle tıbbi bitkiler ile ilgilenmiştir. Grekçe olarak yazdığı “Peri hyles iatrikes” (İlaçlar bilgisi) adlı eseri, Arapçaya “Kitab-al Haşayiş”, Latinceye ise “Materia Medica” ismiyle çevrilmiştir. Bu eser, 1500 yıl kadar tedavi alanında ana kaynak olarak kullanılmıştır. Beş kitaptan oluşan bu eserde, droglar aşağıdaki şekilde gruplandırılmıştır:

• Kitap 1: Kokulu bitkiler, yağlar, merhemler ve ağaçlar

• Kitap 2: Canlılar, süt ve süt ürünleri

• Kitap 3: Kökler, usareler ve otlar

• Kitap 4: Otlar ve kökler

• Kitap 5: Şaraplar ve anorganik maddeler

Ülkemizde, eczacılık eğitim ve öğretiminin başladığı 1839 yılından itibaren, Fransa’da uygulanan sistem model alınmıştır.