TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 7

Müstahzarların hazırlanmasında kullanılabilecek hammaddeleri tanımlayan farmakope standartlarının yanında örneğin, sentez sırasında ortaya çıkabilecek safsızlıkların izlemi, ICH yönergeleri çevresinde yapılmaktadır. ICH 1990 yılında Amerika, Avrupa ve Japonya’ya bağlı otoriteler tarafından, ruhsatlandırma aşamalarında kullanılmak üzere ihtiyaç duyulan kılavuzlar ve şartları, uluslararası düzeyde uyumlu hale getirmek amacıyla kurulmuş bir çatı örgüttür. ICH tarafından 2005 yılında yayınlanan Q8: Farmasötik Gelişim ve Q9: Kalite Risk Yönetimi yönergeleri ve 2008 yılında yayınlanan Q10: Farmasötik Kalite Sistemi yönergesi, ilaç endüstrisi açısından yeni bir kalite anlayışı getirmiştir. ICH’ın bu üç kılavuzu dışında Q1A-Q1F Stabilite, Q2 Analitik Validasyon, Q3A-Q3D Safsızlıklar, Q5A-Q5E Biyoteknolojik Ürünlerin Kalitesi, Q6A-Q6B Spesifikasyonlar, Q7 İyi Üretim Uygulamaları, Q11 İlaç Maddelerinin Geliştirilmesi ve Üretilmesi, Q12 Ya- şamdöngüsü Yönetimi ve kalite, güvenlik ya da etkinlik kategorilerinden bir tanesine tam olarak girmeyen ürünler için Kesişen Konular başlıklı bir kılavuzu bulunmaktadır.

Standartların izlenmesi, farklı mekanizmaların birbirini tamamlayıcı bir şekilde uygulandığı sistematik bir yapı sayesinde uygulamaya geçirilir. Bunların en başında bir ilaç üretim faaliyetinde, sürecin tümünü bir bütün olarak kapsayan ve kalitenin devamlılığını amaç edinen politikaların hepsi olarak tanımlanan kalite yönetimi gelir. Bu yüzden bütün işlemler, kalite yönetimine göre belirlenmiş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir. Kalite yönetimi, üretici firmanın üst yönetimi tarafından belirlendiği için sorumluluk açısından her ne kadar bu kişilere ait olsa da konulan kalite hedeflerine ulaşılabilmesi için tüm personelin yanı sıra tedarik ve lojistik hizmetlerini sağlayan firmaların da katılımı olmaksızın tam anlamıyla gerçekleştirilemez.

Farmasötik Su Kontrolleri: İlaç üretiminde kullanılacak sular, farmakopelerde genellikle arıtılmış su olarak adlandırılırlar ve taşıdıkları özellikleri ya da arıtma yöntemlerine göre sınıflandırılırlar. Avrupa Farmakopesi’ne (EP) göre bu sular arıtılmış su, yüksek derecede arıtılmış su ve enjeksiyonluk sudur. Amerikan Farmakopesi’ne (USP) göre ise arıtılmış su, steril arıtılmış su, enjeksiyonluk su, steril enjeksiyonluk su, bakteriyostatikli enjeksiyonluk su, irrigasyon için steril su ve inhalasyon için steril sudur. USP’de belirtildiğine göre arıtılmış su, içme suyundan deiyonizasyon, distilasyon, iyon değişimi, ters osmoz, filtrasyon veya diğer bir yöntemle elde edilmiş sudur. Enjeksiyonluk su ise arıtılmış suya ek olarak, bir mililitresinde 0.25 USP Endotoksin Ünitesi’nden fazla endotoksin içeremez ve distilasyon veya ters osmoz yöntemleri kullanılarak elde edilmelidir. Arıtılmış suya yönelik yapılan testler ise şöyledir:

 E şıkkında bulunan yüzey aktif madde testi pansuman gereçleriyle ilgili kontrollerden biridir

Sıvı farmasötik formlara uygulanan bazı kontroller:
I. Yüzey gerilimi tayini
II. Viskozite tayini
III. Çözeltilerde yapılan controller (LAL testi)
IV. Emülsiyonlarda yapılan kontroller
V. Süspansiyonlarda yapılan controller
(Tablet) Ufalama testi, katı preparatlarda  yapılan controller arasında yer almaktadır.

Hipotalamustan salgılanan kortikotropin salgılatıcı hormon (CRH), ön hipofizden adrenokort ikotropik hormon (ACTH, kortikotropin) salgılanmasını uyarır. ACTH ise adrenal korteksin fonksiyonunu düzenleyen hormondur. ACTH, adrenal korteks yetmezliğinin teşhisinde endikedir.

Referans ilaç ya da ürün alanında geliştirilmiş ilk ürün olan ve gerekli etkinlik ve güvenlik testlerini geçerek ilaç firması tarafından satışa sunulmuş olan
müstahzara  Orijinal ilaç denir.

Bir müstahzar için tüm bu biyoyararlanım çalışmaları, bir referans ilaç ya da ürün baz alınarak yapılır. Orijinal ilaç olarak da nitelendirilen ve tescil edilen bu müstahzar, tüm dünyada yasalarla ve patent haklarıyla belirli bir süre boyunca koruma altındadır. Böylelikle, patent süresi boyunca başka bir firma o ilacı üretme iznine sahip değildir.

Kapsül ve kaşe silindir şeklinde içinde ilaç bulunduran (kaşede pirinç veya nişastadan yapılmış, kapsülde jelatinden yapılmış) iki birbiri içine giren kapçıklardan oluşmuş farmasötik şekillerdir. Pilül toz halindeki ilacın bal gibi yoğun bir tatlandırıcı ile küçük küreler haline getirilmiş farmasötik şekillerdir. Tablet ise bir veya daha fazla ilaç etken maddesinin yardımcı maddeler vasıtasıyla özel makinelerde sıkıştırılmış preparatlardır.

Oral, rektal, bukkal uygulamalar enteral uygulamalardır.

Glomerüler filtrasyon pasif filtrasyon ile olur

Gebe kadında prolaktin, meme bezlerinin süt vermeye hazırlanmalarını ve doğumdan sonra süt salgılanmasını sağlayan hormondur. Hipofiz adenomu gibi nedenlerle aşırı miktarda prolaktin salgılanmasına bağlı olarak kanda prolaktin hormonunun yükselmesine hiperprolaktinemi adı verilir. Hiperprolaktinemi tedavisi için bromokriptin, kabergolin, lizurid ve kinagolit gibi ilaçlar kullanılır.

Uterus kasında gevşemeye neden olarak premature doğumu önlemek amacıyla kullanılan ilaçlara tokolitik ilaçlar; aşırı aktif mesane nedeniyle ortaya çıkan üriner enkontinans, sık idrara çıkma, acil idrara çıkma gereksinimi gibi rahatsızlıkları önlemek amacıyla kullanılan ilaçlara parasempatolitik ilaçlar; Nörojenik mesane bozukluğuna bağlı olarak mesanenin genişlediği durumlarda ortaya çıkan üriner retansiyonun tedavisi için kolinomimetik ilaçlar; prostat düz kaslarını gevşeterek, büyümüş olan prostatın üretraya yaptığı baskıyı azaltmak ve idrar çıkısını kolaylaştırmak amacı ile Alfa-adrenerjik reseptör antagonisti ilaçlar kullanılır. Uterus kasılmalarını artıran ilaçlara oksitosik ilaçlar adı verilir.

Nöromüsküler kavşakta sinaptik iletimi bloke ederek, çizgili kaslarda gevşeme oluşturan ilaçlara nöromüsküler blokörler adı verilir.

Tedavinin özelleşmiş sekline  “terapi” denir. Çeşitli etkenlere bağlı olarak ortaya çıkan hareket bozukluklarının ve ağrının fiziksel yöntemler ile tedavisine “fizyoterapi”, radyasyon kullanılarak yapılan tedaviye “radyoterapi”, kafaya yerleştirilen elektrodlar ile elektriksel akım kullanılarak yapılan tedaviye “elektrokonvülsif terapi” ve özel psikolojik yöntem ve teknikler kullanılarak yapılan tedaviye de “psikoterapi” adı verilir. Tedavinin ilaç ile yapılan sekli ise “farmakoterapi” adını alır. Daha da özelleştirdiğimizde, örneğin kemoterapötik ilaçlar ile yapılan tedavi “kemoterapi” diye adlandırılırken bitkiler ya da doğal ürünler kullanılarak yapılan tedaviye “fitoterapi” adı verilir.

Çeşitli etkenlere bağlı olarak ortaya çıkan hareket bozukluklarının ve ağrının fiziksel yöntemler ile tedavisine “fizyoterapi”, radyasyon kullanılarak yapılan tedaviye “radyoterapi”, kafaya yerleştirilen elektrodlar ile elektriksel akım kullanılarak yapılan tedaviye “elektrokonvülsif terapi” ve özel psikolojik yöntem ve teknikler kullanılarak yapılan tedaviye de “psikoterapi” adı verilir. Tedavinin ilaç ile yapılan şekli ise “farmakoterapi” adını alır.

Kanser hastalığı ile ilişkili olarak cerrahi tedavi, kansere dönüşme olasılığı yüksek olan dokuların çıkartılması ile kanseri önlemek (profilaktik cerrahi), kanserin tanısını koymak ve vücudun diğer bölgelerine yayılımını belirlemek (diyagnostik cerrahi), dokuda yer alan tüm kanser hücrelerini vücuttan uzaklaştırmak (kuratif cerrahi), hastanın şikayetlerini azaltmak (palyatif cerrahi), diğer tedavi yaklaşımlarına destek sağlamak (suportif cerrahi), daha önce ameliyat edilmiş bölgenin görümünü düzeltmek ve dokuları yenilemek (rekonstruktif cerrahi) gibi pek çok nedenle uygulanabilir.

Şurup, içerisinde %60’dan fazla şeker bulunduran ve içilerek kullanılan sıvı farmasötik şekillerdir.

İlaçların ağız içine uygulanmasına bukkal uygulama adı verilir

Kontrol aşamaları, ilacın tek bir bileşeniyle ilgili olmayıp etken madde, yardımcı maddeler,ambalaj gibi farklı birçok konuyu içerir. Bunlar hakkındaki tüm nitelikler ve test yöntemleri farmakopelerde kayıtlıdır.

Bunlar arasında Amerikan Farmakopesi (USP),ülkemizin de artık resmi olarak kullandığı Avrupa Farmakopesi (EP), Çin Farmakopesi(ChP), Hindistan Farmakopesi (IP), İngiliz Farmakopesi (BP) ve Japon Farmakopesi (JP)
gibi önemli farmakopeler de yer almaktadır.

ICH tarafından 2005 yılında yayınlanan Q8: Farmasötik Gelişim
ve Q9: Kalite Risk Yönetimi yönergeleri ve 2008 yılında yayınlanan Q10: Farmasötik Kalite Sistemi yönergesi, ilaç endüstrisi açısından yeni bir kalite anlayışı getirmiştir.
Q8 kılavuzuna göre kalite, etkin madde veya ürünün kullanım amacına uygun olmasıdır.

Q9’un açıkladığı kalite risk yönetimi üç aşamada ele alınmaktadır. Bunlar; risk değerlendirmesi,risk kontrolü ve riskin incelenmesidir.

Q10, Uluslararası Standartlar Teşkilatı (International Standards Organization -
ISO)’nun kalite konseptine göre şekillenen, efektif ve geniş kapsamlı bir farmasötik kalite sistemi modelini tanımlamaktadır.

Üretim tesisinde ilacın kalite güvencesini sağlamak ve hataları önlemek için yapılan kontrol ve ölçümler, İyi Üretim Uygulamaları (Good Manufacturing Practices – GMP) olarak adlandırılır.