TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 30

Sağlık Bakanlığı, antibakteriyal ilaç kullanımının araştırıldığı bir çalışmaya katılmış ve çalışma sonucunda antibakteriyal tüketimi sıklığı başta olmak üzere, birçok açıdan Türkiye’nin ilk sırada yer aldığı bildirilmiştir. Doğru seçenek A'dır.

AİK ilkeleri doğrultusunda hastaların yeterli eğitilmemesi ve bilgilendirilmemesi sonucunda ortaya çıkan bazı yanlış uygulama örnekleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir: • İlaçların bol su yerine meyve suyu gibi başka içeceklerle alınması, • İlaçların kullanım şekli ile ilgili hatalar (Tabletlerin kırılarak, ezilerek ya da çiğnenerek yutulması, kapsüllerin açılarak içilmesi, efervesan tabletlerin yanlış kullanılması, inhalerlerin yanlış kullanılması gibi), • İlaçların önerilenden daha kısa ya da daha uzun süre kullanılması, • İlaçların önerilenden farklı dozda/miktarda kullanılması (ilaç kutusunun içindeki ölçü kaşığı yerine evlerde kullanılan kaşıklar ile ilaç uygulanması gibi), • İlaçların önerilenden farklı zamanlarda ya da yanlış zaman aralıkları ile kullanılması (8 saatte bir alınması gereken antibiyotiğin günde 3 kez yemeklerle alınması ya da 12 saatte bir kullanılması, diüretiklerin gece yatarken alınması, tok alınması gereken ilaçların aç karnına alınması gibi), • İlaçların uygulama yolu ile ilgili hatalar (supozituvarların ağızdan alınması, süspansiyonu hazırlanacak olan antibiyotiğin tozunun doğrudan ağızdan alınması; hazırlanmış süspansiyonun çalkalanmadan kullanılması, ilaçların alüminyum folyodan çıkarılmadan kullanılması gibi), • İlaçların gereksiz kullanımı (grip tedavisinde antibakteriyel ilaç kullanılması gibi), • İlaçların uygun olmayan şartlarda saklanması (insülin preparatlarının yanlış saklanması gibi), • Yetişkinlerin kullandığı ilaçların çocuklara verilmesi, • Başka insanlara reçete edilen ilaçların tavsiye üzerine kullanılması, • Kullanım süresi dolmuş/bozulmuş ilaçların kullanılması, • İlaç-ilaç, ilaç-bitkisel ürün, ilaç-gıda etkileşimlerine dikkat edilmemesi, • Birden fazla ilacın aynı anda alınması, • Yanlış ilaç kullanılması. Doğru seçenek C'dir.

Hastaların eczacı tarafından bilgilendirilmesi için DSÖ tarafından basamaklı bir yaklaşım önerilmiştir. Bu yaklaşım eczacılara yol göstermesi açısından oldukça önemlidir. Bu yaklaşıma göre eczacının hastayı şu konularda uyarması gerekmektedir: İlacın kontrendikasyonları, İlacın etkileşebileceği ilaçlar, İlacın etkileşebileceği besinler, Azami doz hakkında bilgilendirme, Tedavinin tümünün uygulanmasının önemi, Hastanın hekime tekrar gitme zamanı, Hastanın hekime daha önce gitmesini gerektiren durumlar. Doğru seçenek E'dir.

Toplumun ilaç kullanma davranışını etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar şu şekilde listelenebilir: • Sağlıkla, tedavilerle ve ilaçla ilgili bilgi kaynakları ve niteliği • Mevcut sağlık sistemi ve düzenleyici sistemler • Sağlık personelinin bilgi, tutum ve davranışı • İlacın maliyeti • Kültürel faktörler • Toplumdaki inanışlar • Hasta ve sağlık personeli arasındaki iletişim • Hasta destek sistemlerinin varlığı ve erişilebilirliği • Halk eğitiminin niteliği • Ticari promosyon • Sağlık okuryazarlığı. Doğru seçenek A'dır.

Pediatrik hastalarda sık kullanılan bazı ilaçlar; antibiyotikler, analjezik/antipiretik ilaçlar, alerji tedavisinde kullanılan ilaçlar ve antiepileptik ilaçlardır. Pediatrik hastalarda en çok kullanılan ilaç grubu antibiyotiklerdir. Doğru seçenek D'dir.

Aşağıda sıralanan farklılıklar yenidoğan ve bebeklik döneminde daha belirginken, yaşın ilerlemesi ile azalmaktadır: Midenin boşalma süresi daha uzundur. Barsak peristaltizmi yaşamın ilk haftalarında yavaş ve düzensizdir. Mide asid salgısı yetersizdir. Yenidoğanda mide suyu nötraldir. 3. yaşta ise mide suyunun asiditesi erişkinlerdeki değere ulaşır. Doğru seçenek E'dir.

Geriatrik dönem 65 yaş ve üzerindeki bireylerin içinde bulunduğu dönemdir. Doğru seçenek B'dir.

Geriatrik dönemde ilaçtan alınan yanıtı ve tedavinin etkinliğini değiştiren faktörler şunlardır: İlaçların farmakokinetik/farmakodinamik özelliklerinin değişmesi. Uyuncun azalması. Beslenme bozuklukları. Polifarmasi. İlaç etkileşimleri. Eliminasyon organları ile ilgili hastalık görülme sıklığının artması. Ekonomik sorunlar. Doğru seçenek A'dır.

Geriatrik hastalarda sık kullanılan ilaçlar şunlardır: Antihipertansif ilaçlar, diüretik ilaçlar, antitrombotik ilaçlar, antidiyabetik ilaçlar, statinler, analjezik ilaçlar, benzodiazepinler, antipsikotikler, antidepresan ilaçlar, antihistaminik ilaçlar, proton pompası inhibitörleri ve antiasidler, osteoporoz tedavisinde kullanılan ilaçlar, demans tedavisinde kullanılan ilaçlar, antiparkinson ilaçlar. Doğru seçenek E'dir.

Gebelik ortalama 40 hafta devam eden bir süreçtir. Bu süreç üç bölüme ayrılır: 1. trimester (ilk 13 hafta), 2. trimester (14-27. haftalar arası), 3. trimester (27-40. haftalar arası). Doğru seçenek C'dir.

Fetüse zarar verme olasılığı ile teratojenik etki oluşturma riskine göre A kategorisinde yer alan ilaçlara örnekler; alfa-tokoferol (E vitamini), demir flukonat, demir sülfat, folik asit, levotiroksin, tiamin (B1 vitamini), riboflavin (B2 vitamini), pantotenik asit (B5 vitamini), piridoksin (B6 vitamini), liyotironin'dir. Doğru seçenek D'dir.

A kategorisi: Kadınlarda yapılan kontrollü incelemelerde, gebeliğin ilk trimesterinde ve diğer trimesterlerde bu grupta yer alan ilaçlarla fetüs üzerine zararlı bir etki saptanmamıştır. Bu grup ilaçlar gebelerde en güvenli olan ilaçlardır. Doğru seçenek A'dır.

Anneden bebeğe geçen ilaç miktarını anne ile ilgili (sütün içeriği, sütün pH’sı, meme kan akışı ve annenin ilaç metabolizması gibi), ilaçla ilgili (molekül ağırlığı, pKa, proteinlere bağlanma, yağda çözünürlük, doz ve doz aralığı ve formülasyonu gibi) ve bebekle ilgili (tüketilen süt miktarı ve farmakokinetik değişiklikler gibi) faktörler etkilemektedir. Doğru seçenek E'dir.

Süte, görece fazla geçen ve emziren kadınlarda kontrendike olan ilaçlar ile bebekte meydana gelen durumlara örnekler şunlardır: Antineoplastik ilaçlar; kemik iliği depresyonu, Kloramfenikol; kemik iliği depresyonu olasılığı, Ergotamin; ergotizm olasılığı, Tetrasiklinler; dişlerde diskolorasyon olasılığı, Doksepin; solunum depresyonu yapabilir, Lityum; hipotermi ve "floppy baby" sendromu. Doğru seçenek D'dir.

İlaçlar doğal kaynaklı, sentetik ve biyoteknolojik kaynaklı ilaçlar olarak başlıca üç ana başlık altında incelenebilir. Doğal kaynaklı ilaçların içerisinde bitkiler dışında çok farklı doğal ürünler de kullanılmaktadır. Bunlar; hayvansal ürünler, mikroorganizmalar ve minerallerdir. Doğru seçenek C'dir.

Doğal ve bitkisel kökenli ilaç geliştirilmesine verilebilecek en bilinen örneklerden biri söğüt ağacı kabuklarından elde edilen salisilik asitin asetillenmesiyle ağrı kesici asetil salisilik asit etken maddesinin, sonra da Aspirin ilacının geliştirilmesidir. Hayvansal kaynaklı ilaçlara örnek olarak sığır, domuz, inek gibi hayvanların pankreasından elde edilen insülin verilebilir. İlaç eldesinde diğer bir doğal kaynak olan mikroorganizmalardan; antibiyotiklerin elde edilmesinde yararlanılmaktadır. Buna örnek olarak önemli bir antibiyotik olan penisilin verilebilir. Madensel (mineral) kaynaklı ilaçlar ise oldukça az sayıdadır. Kükürt, demir, iyot, magnezyum, alüminyum, amonyum, kalsiyum gibi doğal bileşikler değişik hastalıklarda tedavi amaçlı olarak kullanılmaktadır. Doğru seçenek A'dır.

Bitkisel drogların standardizasyonu Farmakopelerde belirtilen spesifikasyonlara (özelliklere) göre yapılır. Bunlar; yabancı madde miktar tayini, su miktar tayini, kül miktar tayini, ekstre edilebilir madde tayini, uçucu yağ miktar tayini, şişme indisi, köpürme indisi, acılık derecesi tayini, kurutmada kayıp testleridir. Ayrıca pestisit kalıntısı, ağır metal miktar tayini ve mikroorganizma kontaminasyonu kontrolleri yapılmalıdır. Doğru seçenek B'dir.

Tıbbi bitki çayları, basit rahatsızlıklarda koruyucu veya tedavi edici özelliğe sahip etken madde ya da maddeleri içeren bitkinin tamamı veya farklı kısımlarından infüzyon, dekoksiyon, maserasyon yöntemleri ile hazırlanan preparatlardır. İnfüzyon; uygun boyuta getirilmiş drog üzerine kaynar su ilave edilir, karışım kapalı bir kapta, hafif ateşte, beş dakika ısıtılır; soğuduktan sonra süzülür. Dekoksiyon; uygun boyuta getirilmiş drog üzerine soğuk su ilave edilir, karışım kapalı bir kapta, hafif ateşte yarım saat ısıtılır sıcakken süzülür. Maserasyon; uygun boyuta getirilmiş drog ve su, oda ısısında ara sıra çalkalanarak birkaç saat bekletildikten sonra süzülür. Doğru seçenek C'dir.

Bitkisel (nebati) ürünler geleneksel olarak ve günlük hayatımızda başlıca gıda, gıda katkı maddesi, baharat/çeşni, çerez, çay/içecek, yem, pestisit, kozmetik, ilaç vb. kullanımlara sahiptir. Drog, ilaçların hazırlanmasında kullanılan, tedavi edici özelliği olan, biyolojik, inorganik ya da sentetik kökenli ilaç ham maddeleridir. Bitkisel droglar botanik teşhis ve tayin sonucunda, Latince olarak ikili isimlendirme sistemine göre yani önce cins, sonra tür, varsa varyete ve en son olarak da otör yazılarak geçerli bilimsel isimleriyle tanımlanırlar. Bitkisel ürünlerin başka bir bitki veya sentetik bir madde ile, içinde olduğu belirtilmeden, hileli bir şekilde karıştırılmasına tağşiş adı verilmektedir. Doğru seçenek D'dir.