TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 21

Eczacının temel görevleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
• Eczacı, eczanesine gelen hastalara ilaçları temin etmelidir (stokta bulunan ilaçlarla ya da depolarla iletişime geçerek).
• Eczacı, eczaneye uygun şartlarda nakledilen ilaçların uygun şekilde saklanmasını sağlamalıdır.
• İlaçları hazırlama ve hastaya sunma, eczacının sorumluluğundadır.

Doğru yanıt D seçeneğidir.

Kişisel tedavi ve kişisel ilaç seçimi aşamalarında, akılcı tedavide eniyileme analizi (ATEA)’dan yararlanılır. ATEA sonucunda alternatifler arasından ilgili hastalıkta kullanılabilecek en iyi ilaçlar belirlenir ve alternatiflersıraya koyulur. Seçim işleminde 4 temel ölçüt kullanılır:
1. Etkililik
2. Güvenlilik
3. Uygunluk
4. Maliyet
Doğru yanıt A seçeneğidir.

İlgili endikasyonun tedavisine yönelik yapılan ilaç seçiminde ilaçların yan/ karşıt etkileri, sıklığı, şiddeti, risk/yarar ilişkisinde risk oranı güvenlilik açısından önemli belirleyiciler arasında yer almaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Sağlık kuruluşu, ilaçların kullanıma en hazır şekilde, doğru ve zamanında dağıtımını sağlayan bir sistem oluşturmalıdır. Hemşire ise istemi yapılan ilaçların güvenli koşullar altında, temiz bir ortamda, uygun ekipmanlar kullanılarak hazırlanmasından ve hastaya ulaştırılmasından sorumludur. İlaçların depolanması ve hazırlanması sürecinde hemşirenin dikkat edeceği temel noktalardan biri de ilaçların saklanması için kullanılan yerlerin başka nedenlerle kullanılmamasıdır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Etken madde: Organizmadaki yapı ve işlevleri etkileyerek biyolojik bir yanıt oluşturan doğal, yapay veya yarı yapay kimyasal madde, etkili madde, etkin madde, etkin farmasötik bileşendir.

Bir maddenin ilaç olarak tanımlanabilmesi için taşıması gereken özellikler şu şekilde sıralanabilir; • Hastalıkların önlenmesi, tedavisi ya da tanısında kullanılmalı, • Etkili bir veya birkaç etken madde içermeli, • Etken maddelerin ve yardımcı maddelerin saflık ve safsızlıkları bilinmeli (kalite), • İçerdiği etken maddelerin miktarı bilinmeli ve dozu kolaylıkla ayarlanabilmeli, • Etki sağlayacak etken maddelerin kimyasal yapıları bilinmeli (etkinlik), • Etken maddelerin etki mekanizmaları açıklanabilmeli, • Yan etkileri az olmalı ya da tercihen hiç olmamalıdır (güvenlik/güvenlilik), • Uygun formülasyonu, ambalajı, prospektüsü ve etiketi olmalıdır.

Hayvansal kaynaklı ilaçlar; çeşitli hormanlar, serumlar ve enzimler gibi preparatlardır. Hayvansal kaynaklı ilaçlara örnek olarak sığır, domuz, inek gibi hayvanların pankreasından elde edilen insülin verilebilir. bitkisel ilaç tanımı ise; “bitkilerin kök, yaprak, çiçek, kabuk, tohum gibi kısımları veya bu kısımlardan hazırlanan ekstreler (sulu veya alkollü) ya da bitkilerden bir işlem sonucu elde edilen materyaller (uçucu yağ, sabit yağ, reçine, balzam)’’ şeklindedir.

Melissa officinalis L. (Oğulotu) bitkisinden elde edilen drog Melissae folium (Oğulotu yaprağı), Lavandula officinalis Chaix ex Vill. (Lavanta) bitkisinden elde edilen Lavandulae flos (Lavanta çiçeği) bitkisel droglara örnek olarak gösterilebilir. Foeniculum vulgare, Salix alba ve Mentha piperita bitki türleridir.

Bitkisel Drogların Tanımlanması Matricaria recutita L. [sinonim: Chamomilla recutita (L.) Rausch.] – Tıbbi papatya olarak bilinir. Halk arasında papatya olarak tanımlanan türler Bellis sp., Anthemis sp., Seneciosp., Chyrsanthemum sp. türleridir.

Basit rahatsızlıklarda koruyucu veya tedavi edici özelliğe sahip etken madde ya da madde- leri içeren bitkinin tamamı veya farklı kısımlarından infüzyon, dekoksiyon, maserasyon yöntemleri ile hazırlanan preparatlardır. Dekoksiyon: Uygun boyuta getirilmiş drog üzerine soğuk su ilave edilir; karışım, kapalı bir kapta, hafif ateşte yarım saat ısıtılır; sıcakken süzülür.

Uçucu Yağlar: Aromatik bitkilerden veya bitkisel droglardan, genellikle distilasyon yöntemi ile elde edilen, kendine özgü koku, tat, renk yanı sıra uçucu özellikte olan, oda sıcaklığında çoğunlukla sıvı hâlde olan, fakat bazen donabilen yağımsı karışımlardır. Uçucu yağlar (Aetherolea) bu koku ve tat özelliklerinden dolayı parfümeri ve gıda sanayiinde, tedavi edici özelliklerinden dolayı ise çeşitli hastalıklarda kullanılmaktadır.

Bitkisel ilaçlarda kaliteyi etkileyen başlıca faktörler şöyledir: • Ürün içerisinde yer alan bitki türü farklılıkları, kullanılan kısım, • Mevsime ve doğal koşullara bağlı olarak etken madde miktarlarının değişiklik gösterebilmesi, • Doğadan toplanma şekli (ekolojik açıdan da önemlidir), • Tarım ve üretim metotlarının farklılığı; İyi Tarım Uygulamaları (GAP= Good Agricultral Practice) kural ve standartlarına dikkat edilmemesi, • Depolama şartlarının uygunluğu, saklama koşulları ve süreleri, • Toksik maddelerle kontaminasyon (Ağır metal kontaminasyonu, tarım ilaçları ile olan kontaminasyon, radyasyon vb.), • Mikrobiyal kontaminasyon (bakteri, mantar, parazit vb.), • Hasat sonrası işlemler; İyi Laboratuvar Uygulamaları (Good Laboratory Practices) ve İyi Üretim Uygulamaları (GMP= Good Manufacturing Practice) kural ve standartlarına dikkat edilmemesi, • Bitkisel ilaçların üretim yöntemindeki farklılıklar (Ekstraksiyon yöntemleri, kullanılan çözücü, ısı vb.), • Tağşiş ve hileli ürün hazırlanması ve sunulmasıdır.

Bitkisel kalite ile bitkisel etkinlik doğrudan ilişkilidir. Bitkisel ilaçlarda etkinliği etkileyen faktörler; • Kullanan kişinin durumu (genetiği, yaş ve cinsiyet, herhangi bir metabolik ya da fizyolojik işlev bozukluğu ya da yetersizliği, kişisel hassasiyetler), • Uzun süreli ve yüksek dozda kullanım, • Ürün içerisindeki etken madde miktarı, • Etken maddeye karşı olan tepki, • Bitkisel ürünün uygulanma şekli olarak sıralanabilir.

Bitki-Latince ismi-Drog eşleşmeleri şu şekildedir: Sarısabır-Aloe vera (L.) Burm. f.-Aloe, Kereviz-Apium graveolens L.-Apii fructus, Ayıüzümü-Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng.-Uvae ursi folium, Çiğdem-Colchicum autumnale L.-Colchici semen, Zencefil-Zingiber officinale Rosc- Zingiberis rhizoma

Tıbbi çaylar-Plantae ad ptisanam, Uçucu yağlar-Aetherolea. Doğru cevap E'dir.

Maddelerin tamamı doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Dekoksiyon: Uygun boyuta getirilmiş drog üzerine soğuk su ilave edilir; karışım, kapalı bir kapta, hafif ateşte yarım saat ısıtılır; sıcakken süzülür. Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap A'dır.

Maddelerin tamamı bitkisel ilaçlarda kaliteyi etkileyen başlıca faktörlerdendir. Doğru cevap E'dir.

Maddelerin tamamı bitkisel ilaçlarda etkinliği etkileyen faktörlerdendir. Doğru cevap E'dir.