TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 6

Tedavinin özelleşmiş şekline “terapi” denir. Örneğin, çeşitli etkenlere bağlı olarak ortaya çıkan hareket bozukluklarının ve ağrının fiziksel yöntemler ile tedavisine “fizyoterapi”, radyasyon kullanılarak yapılan tedaviye “radyoterapi”, kafaya yerleştirilen elektrodlar ile elektriksel akım kullanılarak yapılan tedaviye “elektrokonvülsif terapi” ve özel psikolojik yöntem ve teknikler kullanılarak yapılan tedaviye de “psikoterapi” adı verilir. Tedavinin ilaç ile yapılan şekli ise “farmakoterapi” adını alır. Daha da özelleştirdiğimizde, örneğin kemoterapötik ilaçlar ile yapılan tedavi “kemoterapi” diye adlandırılırken bitkiler ya da doğal ürünler kullanılarak yapılan tedaviye “fitoterapi” adı verilir.

İlaçlar katı, sıvı ya da yarı-katı, ve diğer gibi dört temel farmasötik şekillere sahip olabilirler

Katı Farmasötik ilaç şekilleri toz, paket, kaşe, pilül, tablet, kapsül, supozituar'lardan oluşur.

Cilde uygulanan süspansiyon ya da emülsiyon biçimindeki preparatlara losyon adı verilir.

Nebülizör, sıvı formdaki inhalasyon çözeltilerinin buhar hâline getirilmesini ve hastanın solunum yollarına uygulanmasını sağlar. Buharlaşan ilaç, hastaya maske veya ağızlık kullanılarak uygulanır.

İlaçlar sistemik etki elde etmek üzere enteral, parenteral, transdermal yollar ile ya da inhalasyon yolu ile uygulanırlar.

Oral uygulamayı takiben, bazı ilaçların absorbsiyonlarını azaltabilen ve sistemik biyoyararlanımlarını önemli ölçüde düşürebilen bir olay da “ilk geçişte eliminasyon”dur. Presistemik eliminasyon olarak da adlandırılan bu olay, adından da anlaşıldığı üzere, ilacın sistemik dolaşıma katılmadan yani vena cava inferior’a ulaşmadan önce önemli ölçüde elimine edilmesi demektir.

Vücuda uygulanan bir ilacın farmakolojik etkisini gösterebilmesi için etki yerinde belirli bir konsantrasyon düzeyine ulaşması gerekir.  İlacın, doza bağlı olan toksik etkileri ortaya çıkmadan, tedavide kullanılabileceği bu güvenli konsantrasyon aralığına, terapötik pencere (güven aralığı) adı verilir.

Drog: Eczacılık, kimya ve boya endüstrisinde kullanılan bitkisel, hayvansal veya madensel ilkel maddelere drog denir.

Tentür: Genellikle bitkisel (nadiren hayvansal) drogdan alkol, eter-alkol veya su-alkol ile ekstraksiyon yoluyla hazırlanan preparattır.

Ekstraksiyon: Drogun çözücüde çözünen kısımlarını çekme işlemine denir.

Bitkisel drog: Hastalıkların tedavisinde öncelikle bitkiler kullanılmıştır. Bitkilerden elde edilen doğal ilaç hammaddelerine bitkisel droglar adı verilmektedir.

Hayvansal drog: Hayvanlardan elde edilen doğal ilaç hammaddelerine hayvansal droglar adı verilmektedir.

19. yüzyılda morfin (1803) ile başlayan etkin madde keşifleri kinin (1810), atropin (1831), papaverin (1848), kokain (1860), digitoksin (1869), pilokarpin (1875) ile sürmüş ve 20. yüzyılda da ergotamin (1918), lobelin (1921), digoksin (1930), rezerpin (1931), tubokürarin (1935), ergometrin (1935), sennozit (1949) gibi örnekler ile artmıştır (Tanker, 1985, s. 6).

Birinci Dünya Savaşında ve öncesinde, dünyada ilaç endüstrisi ve yeni ilaç keşifleri yönünden Almanya en önde gelen ülke olmuştur. Birinci Dünya Savaşı sonunda Alman patentlerinin kaldırılmasıyla, Amerika İlaç Endüstrisi önce taklit ile, sonra da araştırma ile Dünya İlaç Endüstrisinin gelişiminde öncü rol üstlenmiştir. İngiltere’de keşfedilen penisilinin Amerika’da büyük miktarda elde edilebilmesi ve Amerika’nın savaştan sonraki sosyal üstünlüğü, ilaç endüstrisinde Amerika’nın hızlı bir şekilde ilerlemesini sağlamıştır.

Klinik araştırma süreci insan odaklıdır. Klinik araştırmada, klinik testler gerçekleştirilir. Temel araştırma ise molekül keşfi, bilinen moleküllerin yeni kullanım alanlarını bulma ve yan etkisi olan bir ilacın tekrar değerlendirilmesini kapsar. Temel ve klinik araştırma, uzun ve maliyetli bir süreci kapsamaktadır.

Tedavi, bazen sadece hastalığın belirtilerini (semptomlarını) azaltarak, hastanın hastalığı daha hafif geçirmesini sağlar. Bu tip tedavilere ise “semptomatik tedavi” adı verilir.

Hipertansif krizin acil tedavisinde ise sodyum nitroprusiyat, nitrogliserin, esmolol, labetalol, enalapril, kaptopril, furosemid ve urapidil gibi çeşitli ilaçlar endikedir.

Kalbi besleyen koroner arterlerdeki tıkanma sonucu, miyokardın yeterince oksijenlenememesine miyokard iskemisi denir.

Kanın oksijen taşımasından sorumlu olan eritrositlerin toplam sayılarının ya da hemoglobin düzeyinin düşüklüğü ile belirgin olan kan hastalığı anemi olarak adlandırılır.

İnsülin, karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmaları gibi temel metabolik olaylarda önemli görevlere sahip olan pankreatik bir hormondur.

Medroksiprogesteron KOAH, hiperparatiroidizm, Pickwickian sendromu, uyku apnesi ve parafili tedavileri gibi farklı endikasyonları da olan bir ilaçtır.

Çeşitli nedenlerle adrenal korteksten aşırı miktarda glukokortikoid hormon salgılanmasına ya da yüksek dozda kortikosteroid ilaç kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan sendroma Cushing sendromu adı verilir.

Prostat düz kaslarını gevşeterek, büyümüş olan prostatın üretraya yaptığı baskıyı azaltmak ve idrar çıkışını kolaylaştırmak amacı ile alfuzosin, tamsulosin, doksazosin, terazosin, prazosin ve silodosin gibi alfa-adrenerjik reseptör antagonisti ilaçlardan yararlanılır.