TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 5

Paket: Toz şeklindeki ilaçların, kâğıttan yapılmış tek kullanımlık paketlere konulması ile hazırlanan ilaç şeklidir.

Kaşe: İçine toz hâlde ilaç konulan, pirinç unu ya da nişastadan yapılan ve iç içe geçen iki bölümden oluşan ilaç şeklidir. Oval ya da silindir şeklinde ve çeşitli büyüklüklerde olabilen kaşeler, ağızdan alınarak kullanılırlar.

Pilül: Toz şeklindeki etkin maddelerin bal veya koyu şurup gibi yapıştırıcı maddeler ile yoğrulması ve ardından küçük küreler şekline getirilmesi yöntemiyle elde edilir. Hafif olan türüne “granül”, nispeten ağır olanlara ise “bol” adı verilir.

Tablet: Komprime olarak da bilinen tabletler, bir veya daha fazla ilaç etkin maddesinin, yardımcı maddelerle karıştırılıp özel makinelerde sıkılaştırılmaları ile elde edilen katı farmasötik şekillerdir.

Posyon: Şuruplara oranla daha az şeker içeren ve kaşıkla içilerek kullanılan sıvı farmasötik şekillerdir. Düşük oranda şeker bulundurmaları nedeniyle içlerinde bakteri ve mantar üreyebileceğinden, yalnızca 4-5 dozluk hazırlanırlar.

Solüsyon: İlaç etkin maddesinin su, bitkisel yağ veya diğer bir çözücüde eritilmesiyle hazırlanan farmasötik şekillerdir. Göze, kulağa ya da buruna haricen uygulamak üzere hazırlanan küçük hacimli solüsyonlara “damla”, enjeksiyon ile uygulanan ilaç solüsyonlarına ise “enjektabl solüsyon” adı verilir.

Emülsiyon: Sıvı formdaki ilaç etkin maddelerinin, bir diğer sıvı içinde ufak damlacıklar biçiminde dağıldığı farmasötik şekillerdir. Fazlar zamanla ayrıştığı için, süspansiyonlara benzer biçimde, emülsiyonların da kullanılmadan önce çalkalanmaları gerekir.

Süspansiyon: Katı formdaki ilaç etkin maddelerinin sıvı içinde çözünmediği ancak ufak parçacıklar biçiminde dağıldığı farmasötik şekillerdir. Sıvı içerisinde dağılan katı partiküller zamanla dibe çöktüğü için, süspansiyonlar kullanılmadan önce mutlaka çalkalanmalıdır.

İntranazal Uygulama: İlacın burun mukozasına uygulamasıdır. Burun ve sinüs bölgesindeki enfektif ya da inflamatuar nitelikli hastalıkların lokal tedavisi için burun damlaları ya da burun spreyleri intranazal yolla uygulanırlar.

Epidermal Uygulama: İlaçların cildin üzerine doğrudan uygulanmasına epidermal ya da perkütan uygulama denir. Merhem, pat, krem, pudra, losyon gibi ilaç şekilleri, cilt yüzeyindeki sorunlu bölgeyi tedavi etmek üzere epidermal yol ile uygulanır.

İntrakütan Uygulama: İntrakütan uygulamada ilaç, cildin içine hacmi 0.1 ml’den fazla olmayacak şekilde enjekte edilir. Genellikle alerji veya bakteriyoloji testleri ve lokal anestezi uygulamaları için kullanılan bir uygulama yoludur.

Lezyon İçine Uygulama: İlacın doğrudan lezyon içine enjekte edilmesi şeklindeki uygulamadır. Lezyon içine uygulama, yüzeysel özellikte, itihaplı ya da tümöral lezyonların tedavisi için tercih edilir.

Parenteral Yoldan Uygulanan İlaçların Absorbsiyonu: İlaçlar parenteral yollar ile uygulandıklarında, genellikle tam olarak absorbe edilirler.

İnhalasyon Yolu ile Uygulanan İlaçların Absorbsiyonu: İnhalasyon yolu ile uygulanan ilaçların absorbsiyon yerleri akciğerlerdir.

Transdermal Yoldan Uygulanan İlaçların Absorbsiyonu: Transdermal yoldan uygulanan ilaçlar, deriden absorbe edildikleri için; düşük miktarlarda etki gösterebilen, yüksek ölçüde lipofilik ilaçlar bu yolla uygulanabilirler.

Sublingual ve Bukkal Yoldan Uygulanan İlaçların Absorbsiyonu Sublingual ve bukkal yoldan uygulanan ilaçlar, ağız boşluğu mukozasından absorbe edilirler.

Yüksek ölçüde lipofilik ilaçların dağılım profillerini değiştirebilen bir olay da “redistribüsyon” (yeniden dağılma) dır. (sayfa 82)

İlaçlar bazen biyotransformasyon ile “daha güçlü” ya da “daha uzun etkili” bileşiklere de dönüşebilirler (biyoaktivasyon). (sayfa 84)

Kandaki albümin miktarı azalabilir (hipoalbüminemi) (sayfa 82)

Vücuda alınan ilaçların, vücutta bulunan enzimler tarafından, kimyasal değişikliklere uğratılmasına biyotransformasyon (metabolizma) adı verilir. (sayfa 84)

Diyet: Kişinin beslenme alışkanlıkları ilaç etkisini değiştirebilir.

Uyunç: Hastanın hekim tarafından önerilen tedaviye uyma derecesi olarak tanımlanabilir.

Plasebo: Hastalığa neden olan süreçler üzerinde bilimsel olarak açıklanabilen herhangi bir etkinliği olmayan bir maddenin, ilaç niyetiyle kullanan hastalarda gösterdiği iyileştirici etkiye plasebo etki adı verilir.

Tolerans: İlacın uzun süre ara verilmeden kullanılması sonucu etkisinin azaldığı ve tedavinin başlangıcındaki etkiyi elde edebilmek için dozun giderek artırılması gerekliliğinin doğduğu duruma tolerans denir.

Hastalık nedeninin tamamen ortadan kaldırıldığı ve tam bir iyileşmenin sağlandığı tedavi şekli “radikal tedavi” adını alır.

Uygulanan tedavinin hastalık etkenini ortadan kaldırmaksızın, sadece hastalığın ilerlemesini yavaşlattığı ve hastanın yaşam kalitesini artırdığı durumlarda “palyatif tedavi” den söz edilir.

Tedavinin ilaç ile yapılan şekli ise “farmakoterapi” adını alır.

Tedavi, bazen sadece hastalığın belirtilerini (semptomlarını) azaltarak, hastanın hastalığı daha hafif geçirmesini sağlar. Bu tip tedavilere ise “semptomatik tedavi” adı verilir.

Yaşlılığa, yaralanmalara ve hastalıklara bağlı hareket bozukluklarının ve ağrının, fiziksel uygulamalar ile tedavisine “fizyoterapi” denir.

Psikolojik hastalıkların uzmanlar tarafından uygulanan özel yöntem ve teknikler ile tedavisine “psikoterapi” adı verilir.

Hastalığın tedavisi için radyasyonun (genellikle X-ışınlarının) kullanıldığı tedaviye “radyoterapi” denir.

Tedavinin ilaç ile yapılan şekli ise “farmakoterapi” adını alır.

Salbutamol, salmeterol, formoterol, tulobuterol, teofilin, aminofilin, difilin, doksofilin, izoprenalin, ipratropyum, protokilol gibi bronkodilatör ilaçlardan, hidrokortizon, prednizolon, beklometazon, triamsinolon, mometazon, budesonid, siklesonid, flunisolid, flutikazon, deflazakort gibi kortikosteroid’lerden astım tedavisinde kullanılan ilaçlardan bazılarıdır.