TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 23

İlaç içeriği ile temas eden malzemeler (primer) ve temas etmeyen basılı malzemeler (sekonder) olarak sınıflandırılır. Primer ambalaj malzemeleri blister, şişe, kapak, tüp, cam ampul gibi malzemelerdir. Sekonder ambalaj malzemeleri, ilacın isminin yer aldığı basılı karton kutu, hastanın bilgilendirilmesi için prospektüs, koli, etiket gibi malzemelerdir. Doğru cevap D'dir.

İyi Laboratuvar Uygulamaları (Good Laboratory Practice-GLP), klinik çalışmalar dışındaki sağlık ve çevre güvenliği çalışmalarının planlanması, yapılması, izlenmesi, kaydedilmesi, arşivlenmesi ve rapor edilmesi ile ilgili bir kalite sistemidir. İyi Laboratuvar Uygulamalarının ana hedefi, laboratuvarlara analitik sonuçlarının güvenirliği, tekrarlanabilirliği, denetlenebilirliği ve laboratuvarın uluslararası tanınırlığının sağlanmasında yardımcı olmaktır. Doğru cevap E'dir.

Eczacılık, kimya ve boya endüstrisinde kullanılan bitkisel, hayvansal veya madensel ilkel maddelere drog denir.

İlaç: Fizyolojik sistemlerin veya patolojik durumların, kullananın yararı için modifiye edilmesi veya incelenmesi amacıyla kullanılan, farmasötik ürün içindeki herhangi bir madde olarak tanımlanabilir.

Drog: Doğal maddelerden elde edilen ve tedavi amacıyla kullanılan ilaç hammaddesi.

Doğru yanıt B’dir.

Mezopotamya uygarlığına ait tabletlerin bulunması ile bu dönemde tedavinin rahip hekimler tarafından büyü ve ilaçlarla yapıldığı anlaşılmıştır. Bu dönemdeki ilaçların çoğunluğunu bitkisel kaynaklı droglar oluşturmaktadır. Bitkisel drogların yanında tedavide hayvansal ve mineral kökenli droglar da kullanılmıştır. Mezopotamya Uygarlığı döneminde, maserasyon, dekoksiyon, şurup, lapa, merhem, liniment ve supozituvar gibi ilaç şekillerine rastlanılmıştır. Bu dönemde, tereyağı, bira ve şarap gibi maddeler de sıvağ olarak kullanılmıştır. Bitkisel droglar yerli kaynaklardan veya diğer ülkelerden sağlanıyordu. Drogların elde edilmesinde, bitkilerin özel zamanlarda (gün doğumu, gün batımı, gece gibi) toplanmasına ve gölgede kurutulmalarına önem veriliyordu. Bu dönemin tabletlerindeki reçetelerde; adamotu, ban otu, haşhaş, meşe mazısı, nane, kekik, nar kabuğu, rezene, safran, terementi gibi günümüzde de tedavide kullanılan droglara rastlanmaktadır. Doğru yanıt C’dir.

Mısır Uygarlığı ile Mezopotamya Uygarlığı arasında sıkı bir bağ bulunmaktadır. Mısır Uygarlığı; İran, Hint ve Çin Uygarlıklarından aldığı bilgilerin, yakınlığı nedeniyle, Avrupa ülkelerine aktarılmasında önemli rol oynamıştır. Bu nedenle Mısır Uygarlığının Avrupa tıp ve eczacılığına olan etkisi, Mezopotamya Uygarlığının etkisinden daha fazladır. Doğru yanıt D’dir.

Paris Belediye başkanlarından Étienne Boileau’nun 1268 yılında “Livre des Métiers” adıyla yayınladığı meslekler ile ilgili kitapta, “Apothicaire” bağımsız bir meslek olarak ele alınmıştır. Paris’te “Faculté de Médicine” tarafından 1271 yılında yayınlanan eczacılık ile ilgili yönetmelik, Avrupa ülkelerinde bu alanda hazırlanan ilk yönetmeliktir. Bu yönetmelik ile eczacıların halk ilaçları hariç, hekim reçetesi olmadan herhangi bir ilacı hazırlayıp hastalara vermeleri yasaklanmıştır. Bu fakültenin önerisiyle, eczane teftişleri ve ilaçların kontrolü ile ilgili yönetmelikler de bu tarihlerde hazırlanmıştır. Doğru yanıt B’dir.

İslam tıbbının ilerlemesinde İbn-i Sina, Razî gibi Türk kökenli hekimlerin de büyük katkıları olmuştur. Buharalı hekim İbn-i Sina (980-1037), “Kitabü’ş-Şifa” ve “El-Kânûn fi’t Tıb” adlı eserleri yazmıştır. “El-Kânûn fi’t Tıb” adlı    eseri beş kitaptan oluşmaktadır. İlk kitap; ana kitap olup, insan anatomisi ve fizyolojisi ile ilgilidir. İkinci kitapta, 785 kadar bitkisel (afyon, sarısabır, karabiber, banotu, kâfur gibi), hayvansal ve madensel kökenli droglar ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Üçüncü kitapta; genel sağlığa, dördüncü kitapta; hastalıkların tedavisine yer verilmiştir. Galenus’un ilaç tertiplerinden yararlanarak hazırlanan ilaç formülleri ile ilgili beşinci kitapta; Galenus’un tarifleri basitleştirilmiş ve alfabetik sıralama yapılmıştır. Bu eserde, Mithridates ve tiryakın bileşiminde bulunan drogların listesi de verilmiştir. Doğru yanıt D’dir.

Ekstraksiyon: Drogun çözücüde çözünen kısımlarını çekme işlemine denir.

Tentür: Genellikle bitkisel (nadiren hayvansal) drogdan alkol, eter-alkol veya su-alkol ile ekstraksiyon yoluyla hazırlanan preparattır.

İlaç sanayi, hastalıkların teşhis ve tedavi edilmesi veya hastalıklardan korunma amacıyla kullanılan doğal kaynaklı, sentetik ve yarı sentetik maddeleri, bilimsel standartlara göre belirli dozlarda, basit veya bileşik farmasötik şekiller hâline getiren ve seri olarak üreterek tedaviye sunan bir endüstri koludur.

Birinci Dünya Savaşı da birçok aşı, serum ve antiseptiklerin keşfine neden olmuştur.

Cumhuriyet öncesi dönemde, müstahzar ilaç yapımı öncelikle eczanelerde başlamış, daha sonraları ilaca olan talebin artmasıyla beraber, küçük imalathanelerde, seri olarak üretime başlanmıştır.

Cumhuriyet’in ilanından sonra, Sağlık Bakanlığı’nın kurulmasıyla, ilaç ile ilgili çalışmalar başlamıştır. 1928 yılında yayınlanan 1262 sayılı “Tıbbi ve İspençiyari Müstahzarlar Kanunu” ile bu konuda olumlu gelişmeler yaşanmıştır.

İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar İmalathaneleri Talimatnamesi’nin (1954), ilaç üretim laboratuvarlarına müstakil bina zorunluluğu getirmesi ve 1950 yılından itibaren, Türkiye Sinai Kalkınma Bankası’ndan, yeni yapılacak tesisler için kredi alma imkânının ortaya çıkması gibi etkenlerle, 1952 yılından itibaren fabrikalar inşa edilmeye başlanmıştır

İlaç Patent Türleri

• Ürün Patentleri

• Molekül Patenti

• Türev Patenti

• Kristal Form (Polimorf) Patenti

• Etkin Madde Karışım Patenti

• Formülasyon Patenti

• Endikasyon Patenti

• Proses Patenti

Molekül Patenti: Herhangi bir tıbbi ya da veteriner amaçlı, yeni bir molekül ya da doğadan elde edilen etkin madde ile ilgili patentlerdir

Drog: Doğal maddelerden elde edilen ve tedavi amacıyla kullanılan ilaç hammaddesi.

“Pigmentarii” veya “Seplasiarii” diye bilinen esnaf grubu ise kendi ülkelerinde elde edilen drogların yanında, dış ülkelerden temin edilen drog ve baharatı da dükkânlarında satıyorlardı. Bu esnaf grubu Osmanlı İmparatorluğu döneminde “Aktar” olarak bilinen grubun karşılığıdır.

Hekimler ilaç yapımı işini bıraktıktan sonra, birçok esnaf grubu ilaç hazırlama işini yürütmüş ise de zamanla bu işi özellikle “Apothicaire” diye bilinen esnaf grubu üstlenmiştir. Bu esnaf grubu ilaçları hekimin reçetesine uygun şekilde hazırlayarak hastalara verirdi.