TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 21

İyi Laboratuvar Uygulamaları (Good Laboratory Practice-GLP), klinik çalışmalar dışındaki sağlık ve çevre güvenliği çalışmalarının planlanması, yapılması, izlenmesi, kaydedilmesi, arşivlenmesi ve rapor edilmesi ile ilgili bir kalite sistemidir (Yalçın ve Açıkgöz, 2007, s. 45).

Doğru cevap B şıkkıdır.

İlaçlar ile ilgili en eski yazılı bilgiler milattan 3000 yıl kadar önce yazılmış olan Sümer tabletlerinde bulunmaktadır. Bunu takiben, Mısır papirüslerinde, Çin, Hint, Arap ve İran yazmalarında ilaç ile ilgili bilgilere rastlanmıştır. Yüzyıllar öncesine ait bu kaynaklardaki droglar (Ginseng gibi), günümüzde hastalıkların tedavisinde hâlen kullanılmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Grekler döneminde, sağlık işlemleri ile din adamları ilgileniyorlardı. Bu dönemde, hastalıkların tedavisinde ilacın yanısıra dini telkin de kullanılıyordu. Hekimliğin babası olarak kabul edilen Grek hekim Hippokrates (M.Ö. 460-377), hekimliği dinden ayırıp ilmî esaslara bağlamıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Hekimliğin babası olarak kabul edilen Grek hekim Hippokrates (M.Ö. 460-377), hekimliği dinden ayırıp ilmî esaslara bağlamıştır. Hippokrates’in eserlerinde, çoğunluğunu bitkisel drogların oluşturduğu 400 kadar drog bulunmaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Roma İmparatorluğu döneminde, ilkel maddelerden ilaç hazırlayıp hastalara veren “Pharmacopoles” diye bilinen esnaf grubu bulunmaktadır. Bu esnaf, “Sellularii (dükkân sahipleri)” ve “Circulatores (geziciler)” olmak üzere iki gruba ayrılıyordu. Bu ikinci grup, dükkânları olmadığı için hazırladıkları ilaçları sokak ve çarşılarda gezerek satarlardı. Doğru yanıt C seçeneğidir.

13. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan “Apothicaire” diye bilinen esnaf grubu, ilaç yapımında kullanılan drogları satmalarının yanısıra reçetelere göre ilaç formüllerini de hazırlıyordu. Hekimler ilaç yapımı işini bıraktıktan sonra, birçok esnaf grubu ilaç hazırlama işini yürütmüş ise de zamanla bu işi özellikle “Apothicaire” diye bilinen esnaf grubu üstlenmiştir. Bu esnaf grubu ilaçları hekimin reçetesine uygun şekilde hazırlayarak hastalara verirdi. Doğru yanıt D seçeneğidir.

İslam hekimleri tedavide bitkisel droglara önem vermişlerdir. İslam dünyasında eczacıların piri olarak kabul edilen Lokman Hekimin de tedavide şifalı otları kullandığı bilinmektedir.

11. yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından Hakaniye Türkçesi ile mesnevi tarzında yazılmış “Kutadgu Bilig” (Günümüz Türkçesiyle “mutluluk veren bilgi”) adlı eserde, Orta Asya'daki Türklerin kullandıkları tedavi yöntemlerinden bahsedilmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Eczacılık mesleğini öğrenmek isteyenler, bir ustanın yanında çırak olarak işe başlıyorlardı. Bu kişiler, 3-4 yıl süren çıraklık döneminden sonra kalfa ünvanı alıyorlardı. Bu dönemin sonunda, ustasından başarı sertifikası almış olanlar, uzman bir jüri karşısında sınava alınıyordu. Bu sınavda başarılı olanlar ise usta ünvanı alıp eczane açma hakkını kazanıyorlardı. 1777 tarihinde Fransa’da açılan “Collège de Pharmacie” adlı eczacılık okulu ile toplu öğretime geçilmiş ve eczacılık öğretimi, tıp mensuplarının baskı ve idaresinden kurtulmuştur. Doğru yanıt B seçeneğidir.

1890 yılından itibaren müstahzar ilaç yapımına Türk eczacılar da ilgi göstermeye başlamıştır. Türk eczacılar, ilk müstahzar ilaçlarını eczanelerinin laboratuvarlarında, daha sonra ise kurdukları küçük imalathanelerde yapmışlardır. Fabrikasyon şeklinde ilaç yapımını ilk olarak Ethem Pertev gerçekleştirmiştir. Müstahzar ilaç imaline 1895 yılında “Pertev Şurubu (Sirop Pertev)” ile başlayan Ethem Pertev, uzun süre Aksaray’daki eczanesinin laboratuvarında bu müstahzarı hazırlamıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

İlaçlar, hazırlanış şekillerine göre ofisinal ilaç, majistral ilaç ve müstahzar ilaç olmak
üzere üç sınıfa ayrılırlar. Ofisinal ilaç bir eczanede “farmakopelerde belirtilen formüllere
göre” hazırlanan tıbbi ürün demektir.

Doğru cevap a'dır.

Pilül
Toz şeklindeki etkin maddelerin bal veya koyu şurup gibi yapıştırıcı maddeler ile yoğrulması ve ardından küçük küreler şekline getirilmesi yöntemiyle elde edilir. Hafif olan
türüne “granül”, nispeten ağır olanlara ise “bol” adı verilir.

Doğru cevap b'dir.

Enema
Rektal yoldan kullanılan ilaç solüsyonu ya da süspansiyonudur. Hacmi 1-20 ml arasına
olan enemalara “mikroenema”, 100 ml üzerinde olan enemalara ise “lavman” adı verilir.
Lavmanlardan, rektum ve kalınbağırsağı boşaltmak amacıyla yararlanılır.

Doğru cevap c'dir.

Merhem (Pomad)
Etkin maddenin, vazelin ve lanolin gibi yağlı sıvağlar ile karıştırılmasıyla elde edilen, cilde
veya mukozalara dışarıdan uygulanan, tereyağı kıvamında yarı-katı bir farmasötik şekildir. Merhemin talk katılarak sertleştirilmiş biçimine “pat” denir.

Doğru cevap d'dir.

İntrakütan Uygulama
İntrakütan uygulamada ilaç, cildin içine hacmi 0.1 ml’den fazla olmayacak şekilde enjekte
edilir. Genellikle alerji veya bakteriyoloji testleri ve lokal anestezi uygulamaları için kullanılan bir uygulama yoludur.

Doğru cevap e'dir.

İlaçların uygulandıkları yerden kan dolaşımına geçmeleri olayına “absorbsiyon” adı verilir.

Doğru cevap b'dir.

Vücuda alınan ilaçların, vücutta bulunan enzimler tarafından, kimyasal değişikliklere uğratılmasına biyotransformasyon (metabolizma) adı verilir. Bir ilacın biyotransformasyonu
sonucu, bir ya da birden fazla sayıda metabolit oluşabilir.

Doğru cevap d'dir.

Plasebo
Hastalığa neden olan süreçler üzerinde bilimsel olarak açıklanabilen herhangi bir etkinliği
olmayan bir maddenin, ilaç niyetiyle kullanan hastalarda gösterdiği iyileştirici etkiye plasebo etki adı verilir. İlaca yanıtı değiştiren etkenlerden biridir. Ağrı, anksiyete, iştahsızlık
gibi bazı durumlarda, özellikle telkine yatkın hastalar, plaseboya olumlu yanıt verebilirler.

Doğru cevap e'dir.

Ekstraksiyon, drogun çözücüde çözünen kısımlarını çekme işlemine denir. Doğru cevap B'dir.

20. yüzyılda ergotamin (1918), lobelin (1921), digoksin (1930), rezerpin (1931), tubokürarin (1935), ergometrin (1935), sennozit (1949) gibi örnekler verilebilir. Doğru cevap D'dir