TEMEL İLAÇ BİLGİSİ VE AKILCI İLAÇ KULLANIMI - Deneme Sınavı - 2

Günümüzde kullanılan birçok antibiyotik, penisilinden biyosentez veya yarısentez yoluyla elde edilmektedir. Böylece oral alındığında etkili olmayan, laktamaza dayanıksız dar spektrumlu penisilinler yerine oral olarak alınabilen, laktamaza dayanıklı geniş spektrumlu yarısentetik penisilinler elde edilmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Birinci Dünya Savasında ve öncesinde, dünyada ilaç endüstrisi ve yeni ilaç keşifleri yönünden Almanya en önde gelen ülke olmuştur. Birinci Dünya Savası sonunda Alman patentlerinin kaldırılmasıyla, Amerika İlaç Endüstrisi önce taklit ile, sonra da araştırma ile Dünya İlaç Endüstrisinin gelişiminde öncü rol üstlenmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Diğer tüm seçenekler ilaç patent türleri iken E seçeneğindeki İncelemeli Patent ise ülkemizdeki patent korumasındaki incelemesiz ve incelemeli olmak üzere bulunan iki sistemden biridir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Ürün patentleri; molekül patenti, türev patenti, kristal form (polimorf) patenti ve etkin madde karışım patentidir. E seçeneğindeki Endikasyon patenti ise ürün patentleri altında yer almamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

İyi İmalat Uygulamaları (Good Manufacturing Practice-GMP), ilaç fabrikasında ürünün kalitesini güvence altına almaya ve kusurları önlemeye yönelik olarak tesis edilen bütün kontrolleri ve ölçümleri kapsamaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Redüksiyon: İlaç molekülünün, NADPH, FAD ve diğer flavinlerin yardımıyla indirgenmesi olayıdır. Aldehidlerin alkollere, azo grubunun aminlere, nitro grubunun amin ya da hidroksilamine dönüşümü, ilaç metabolizasyonu sırasında görülen başlıca indirgenme reaksiyonlarıdır.

Validasyon, bir ilaç üretim tesisinde, sistemin yapması gerekeni ve bekleneni yaptığının, ölçütlere göre saptanması, kanıtlarla doğrulanması ve belgeler ile ispatlanmasıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Diğer tüm seçenekler sakınılması, en aza indirgenmesi gereken unsurlar iken A seçeneğindeki Onaylanmış metod ve kayıtları ise şu kuralları içeren bir unsurdur. Teslim alma, karantina, örnekleme, depolama, etiketleme, tartım/hazırlama, isleme, ambalajlama ve piyasaya dağıtım gibi tüm materyal ve ürün işlemleri, yazılı metodlar ve yönergelere göre yapılmalı ve kayıt formlarıyla kayıt altına alınmalıdır. Dağıtımı da kapsayan tüm üretim kayıtları, tarihsel olarak gerektiğinde ulaşılabilir ve anlaşılabilir olmalıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Proses validasyonu, ilaç ürün güvenliği ve kalitesi için kullanılır. Bu yüzden kalite güvence sisteminin önemli bir parçasıdır. Proses validasyonu, ilaç üreticileri için vazgeçilmez bir etkendir. İlaçların üretimindeki yöntem ve talimatların hedefe uygun olduğunu ispatlamak, ilaç ve ilaç ürünlerini meydana getirmek için kullanılan yöntemleri garanti altına almak, önceden belirlenen kalite özelliklerini karşılayacak şekilde, nitelikli ürünlerin piyasaya sunulmasını sağlamak, temel amaçtır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Dünya Sağlık Örgütü ilacı, “fizyolojik sistemleri veya patolojik durumları, alanın yararına değiştirmek veya incelemek amacıyla kullanılan ya da kullanılması öngörülen bir madde veya ürün” olarak tanımlamaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Diğer tüm seçenekler bir cerrahi tedavi şekli iken enterik bağırsakta açılan kaplamalı tablet ilaçları ifade eder. Doğru cevap E seçeneğidir.

Pilül; toz seklindeki etkin maddelerin bal veya koyu şurup gibi yapıştırıcı maddeler ile yoğrulması ve ardından küçük küreler sekline getirilmesi yöntemiyle elde edilir. Katı farmasötik şekillerdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Tentür; ilaç etkin maddelerinin, alkol ya da eter gibi çözücüler içinde eritilmesi ile hazırlanan çözeltilerdir. Eliksir/İksir; su ve alkol içindeki ilaç etkin maddesinin hoş olmayan tadının ve kokusunun, seker ve koku maddeleri kullanılarak düzeltildiği farmasötik şekillerdir. Ekstre; bitkisel drogların su, alkol ve eter gibi çözücüler ile karıştırılarak ekstrakte edilmelerini takiben, çözücünün uçurulması ile elde edilen farmasötik şekillerdir. Paket ise toz seklindeki ilaçların, kâğıttan yapılmış tek kullanımlık paketlere konulması ile hazırlanan ilaç seklidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Bukkal Uygulama; Ağız suyu, gargara, topikal pomat ve pastil gibi farmasötik ilaç şekillerinin ağız içine uygulanmasıdır. Ağız mukozasının ve diş etlerinin yüzeysel iltihaplarının ve enfeksiyonlarının tedavisi için kullanılan bir uygulama yoludur. Bazı ilaçlar ağızdan absorbe edilerek sistemik etki oluşturmaları için sublingual tablet, mukoadhesif tablet gibi çeşitli farmasötik şekillerde bukkal yolla uygulanabilirler. Doğru cevap D seçeneğidir.

İlacın, doza bağlı olan toksik etkileri ortaya çıkmadan, tedavide kullanılabileceği bu güvenli konsantrasyon aralığına, terapötik pencere (güven aralığı) adı verilir. İlacın terapötik etki göstermeye başladığı konsantrasyon (MEK) ile toksik etki göstermeye başladığı konsantrasyon (MTK) arasındaki fark ne kadar büyükse, yani terapötik pencere ne kadar genişse, ilaç o kadar güvenlidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

İlaçlar başlıca reseptörler aracılığı ile, enzimler aracılığı ile, aktif transport sistemleri aracılığı ile, iyon kanalları aracılığı ile, antimetabolit olarak, vücutta eksik olan endojen maddenin eksikliğini gidererek veya endojen bir maddenin serbestleşmesini ve aktifleşmesini sağlayarak etki gösterebilirler. Oysa Plasebo; hastalığa neden olan süreçler üzerinde bilimsel olarak açıklanabilen herhangi bir etkinliği olmayan bir maddenin, ilaç niyetiyle kullanan hastalarda gösterdiği iyileştirici etkiye plasebo etki adı verilir. İlaca yanıtı değiştiren etkenlerden biridir. Ağrı, anksiyete, iştahsızlık gibi bazı durumlarda, özellikle telkine yatkın hastalar, plaseboya olumlu yanıt verebilirler. Doğru cevap E seçeneğidir.

Bitkileri toplayıp kurutan, drogları hazırlayıp satışa sunan esnaf grubu “Rhizotome”
veya “Herbarii” diye bilinmektedir.

Roma İmparatorluğu döneminde, ilkel maddelerden ilaç hazırlayıp hastalara veren “Pharmacopoles” diye bilinen esnaf grubu bulunmaktadır. Bu esnaf, “Sellularii (dükkân sahipleri)” ve “Circulatores (geziciler)” olmak üzere iki gruba ayrılıyordu.

13. yy'da Avrupa'da zamanla baharat ve ilaç hazırlanmasında kullanılan drogları aynı esnaf grubu satmaya başlamış ve bu esnaf grubuna “Especiares” adı verilmiştir. Bu grup Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki aktarlar karşılık gelmektedir.

Paris’te “Faculté de Médicine” tarafından 1271 yılında yayınlanan eczacılık ile ilgili yönetmelik, Avrupa ülkelerinde bu alanda hazırlanan ilk yönetmeliktir.